Niskie ciśnienie rozkurczowe – objawy, przyczyny

Ciśnienie rozkurczowe – czym jest?

Według aktualnych polskich wytycznych za idealne uważa się ciśnienie tętnicze mniejsze niż 120/60 mm Hg. Druga wartość podawana przy pomiarze ciśnienia skurczowego odpowiada za ciśnienie rozkurczowe (ang. diastolic pressure). Jest to ciśnienie panujące w tętnicach w czasie kiedy mięsień sercowy się nie kurczy.

Aktualnie zwraca się uwagę na całościową ocenę wyników pomiarów, a dolna wartość jest tak samo istotna jak górna. Krew dociera do większości organów w czasie skurczu serca, natomiast do tętnic wieńcowych zaopatrujących mięsień sercowy krew dopływa właśnie głównie w fazie rozkurczu.

Wartość ciśnienia rozkurczowego zależy też w większym stopniu od skurczu naczyń krwionośnych i od wypełnienia łożyska naczyniowego, czyli innymi słowy, objętości krwi w naczyniach. Tzw. drugie ciśnienie ma duże znaczenie również w terapii nadciśnienia tętniczego. Nie można bowiem doprowadzić do sytuacji, kiedy po rozpoczęciu leczenia ciśnienie spadnie przykładowo do 100/50 mm Hg. Taka zmiana z pewnością będzie źle tolerowana przez pacjentów.

Za niskie (ale wciąż prawidłowe) uważa się ciśnienie rozkurczowe poniżej 60 mm Hg. Tolerancja niskiego ciśnienia jest bardzo zróżnicowana. Są osoby, które funkcjonują całkowicie normalnie przy ciśnieniu rozkurczowym rzędu 55 mm Hg, a dla innych może okazać się ono zbyt małe. Wszystko zależy od tego, czy ciśnienie spadło nagle, od chorób towarzyszących, wieku i stanu ogólnego danej osoby.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Niskie ciśnienie rozkurczowe – przyczyny

Istnieje kilka czynników mogących wywołać niskie dolne ciśnienie. Jedną z możliwych przyczyn są leki. Przede wszystkim leki stosowane w terapii nadciśnienia, takie jak diuretyki i beta-blokery mogą być przyczyną zbyt niskiego ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Mniej oczywista grupa leków powodująca spadki to preparaty stosowane w leczeniu zaburzeń erekcji, takie jak sildenafil i tadalafil. Jednym ze skutków ich działania jest poszerzenie naczyń krwionośnych. Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, takie jak doksepina i imipramina, ze względu na małą specyficzność działania mogą powodować spadki ciśnienia rozkurczowego.

To samo dotyczy niektórych leków stosowanych w chorobie Parkinsona. Lekami rzadziej stosowanymi w terapii nadciśnienia są alfa-blokery, przykładowo prazosyna. Są to leki stosowane również ze wskazań urologicznych – w przypadku przerostu prostaty.

Do innych możliwych przyczyn niskiego ciśnienia rozkurczowego należą:

• ciąża – ze względu na powiększenie łożyska naczyniowego,
• choroby serca – niewydolność serca, wady zastawkowe i zaburzenia rytmu serca wpływają negatywnie na krążenie,
• dieta,
• odwodnienie.

Niskie ciśnienie po zawale jest efektem pogorszenia funkcji skurczowej mięśnia sercowego.

Zobacz też: Wysokie ciśnienie i niski puls – przyczyny

Czy niskie ciśnienie rozkurczowe jest groźne?

Niskie ciśnienie rozkurczowe krwi jest typowe dla osób młodych i częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Wynika to z elastyczności naczyń krwionośnych i jest całkowicie normalne. Dopóki nie występują żadne objawy, nie należy się tym martwić.

Za część przypadków niskiego ciśnienia skurczowego i rozkurczowego odpowiadają leki przeciwnadciśnieniowe. Obecnie zwraca się uwagę na to, żeby w terapii nadciśnienia osiągnąć zalecane przez wytyczne ciśnienie docelowe, ale też, by nie doprowadzić przy tym do zbyt znacznego spadku ciśnienia.

Dla osób starszych ciśnienie dolne między 90 a 60 mm Hg jest wystarczające. Obniżenie ciśnienia rozkurczowego do poziomu 40–50 mm Hg może dawać objawy hipotonii, takie jak zawroty głowy, pogorszenie koncentracji czy nawet omdlenia. Jest to szczególnie istotne u osób starszych, u których za niskie ciśnienie rozkurczowe grozi upadkami i ciężkimi złamaniami.

Co to znaczy, gdy ciśnienie rozkurczowe nagle spada?

Czasami niskie dolne ciśnienie oznacza małą objętość krwi. Jeśli ciśnienie rozkurczowe nagle spada do 50 mm Hg, może to oznaczać krwotok lub znaczne odwodnienie. Może to być też oznaka wstrząsu. Początkowo jest on kompensowany przez organizm. Dlatego stwierdza się początkowo niskie ciśnienie rozkurczowe i wysokie tętno.

Niskie ciśnienie rozkurczowe i niski puls świadczą o wyczerpaniu mechanizmów kompensacyjnych. Jest to źle rokujący objaw w przypadku wstrząsu. Istnieje wówczas ryzyko krytycznego niedokrwienia ważnych dla życia narządów.

Za niskie dolne ciśnienie może również odpowiadać niewydolność serca. Pogorszenie wydolności mięśnia sercowego może występować po przebytym zawale, ponieważ obumiera wówczas część komórek mięśniowych. Uważa się, że zbyt niskie ciśnienie rozkurczowe po zawale jest źle rokującym wskaźnikiem. Ponieważ krew odżywia serce głównie w fazie rozkurczu, bardzo małe ciśnienie – rzędu 45 mm Hg oznacza słabe ukrwienie mięśnia sercowego i jeszcze bardziej osłabia jego wydolność.

Jeśli współistnieją wysokie skurczowe i niskie dolne ciśnienie, oznacza to dużą amplitudę ciśnień określaną jako ciśnienie tętna. Prawidłowo różnica ta powinna wynosić 30–50 mm Hg. Jeśli jest ona wyższa, przyczyną może być niedomykalność zastawki aortalnej lub nadczynność tarczycy (dodatkowo występuje wysoki puls). Dużego stopnia wada zastawki aortalnej prowadzi do znacznego przeciążenia mięśnia sercowego. Prowadzi to do przerostu lewej komory. Nadczynność tarczycy również powinna być leczona ze względu na możliwość innych powikłań, takich jak zaburzenia rytmu serca, odwodnienie czy znaczne pobudzenie.

Jak podnieść ciśnienie rozkurczowe?

Jeśli zbyt niskie ciśnienie wystąpiło w trakcie leczenia nadciśnienia tętniczego, należy powiadomić o tym lekarza. Być może konieczne będzie zmniejszenie dawki leków lub zastosowanie innego preparatu. Nie należy jednak modyfikować leczenia bez konsultacji z lekarzem.

Bardzo istotną przyczyną hipotonii i niskiego ciśnienia rozkurczowego u osób starszych jest odwodnienie. Osoby w podeszłym wieku często przyjmują zbyt małą ilość płynów. Jeśli dodatkowo rozwinie się infekcja taka jak zapalenie płuc, czy zakażenie układu moczowego, bardzo łatwo dochodzi do dehydratacji. Należy więc przyjmować zalecaną ilość (około 2 litry) wody dziennie. Innym względnie bezpiecznym sposobem na podniesienie ciśnienia rozkurczowego jest zwiększenie spożycia soli. Nie należy jednak przekraczać maksymalnej zalecanej ilości, czyli 5–6 gramów na dobę.

W przypadku spadków ciśnienia w przebiegu niewydolności krążenia lub niewydolności zastawek żylnych pomocne są pończochy uciskowe. Wpływają one korzystnie na krążenie przez zmniejszenie ilości krwi zalegającej w kończynach dolnych.