Leczenie zaburzeń automatyzmu i przewodzenia w sercu

Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia

Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia w sercu to przypadki, w których impuls elektryczny, który w prawidłowych warunkach ma pobudzić serce do rytmicznej i wydajnej pracy nie zostaje prawidłowo przekazany pomiędzy pietrami układu bodźco-przewodzącego serca. Są to więc zaburzenia funkcji węzła zatokowego i zaburzenia przewodzenia przedsionkowo–komorowego, bradyarytmie.

Zaburzenia, które powodują brak powstania odpowiedniego impulsu lub też zaburzają jego przekazywanie w konsekwencji prowadzą do zaburzenia rytmu serca i nieprawidłowej, zwolnionej pracy serca.

Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia mogą mieć postać:

• nieprawidłowej funkcji węzła zatokowego,
• bloku przewodnictwa przedsionkowo-komorowego,
• bloku śródkomorowego (np blok odnóg pęczka Hisa).

Układ elektryczny serca

Zdrowe serce dorosłego człowieka w trakcie spoczynku pracuje z częstością od 60 do 100 uderzeń na minutę, przyspieszając np. w trakcie wysiłku i emocji, a zwalniając np. podczas snu. Skutkiem efektywnej pracy serca jest jego skurcz, powodujący przepompowanie krwi do naczyń krwionośnych zaopatrujących w tlen i składniki odżywcze wszystkie narządy i komórki ciała, a więc prawidłowa praca serca zapewnia dobre funkcjonowanie całego organizmu.

Każdy skurcz serca rozpoczyna się od impulsu elektrycznym wygenerowanego w węźle zatokowo-przedsionkowym (najwyższe piętro układu bodźco-przewodzącego serca), który jest nadrzędnym rozrusznikiem serca, skąd impulsy przekazywane są do mięśniówki przedsionków, a następnie komór. W sytuacji, gdy dochodzi do uszkodzenia któregoś z pięter układu bodźco-przewodzącego, konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia – niestety często leczenie farmakologiczne w tych sytuacjach jest niewystarczające.

W mięśniu serca znajdują się komórki, które wytwarzają niewielkie impulsy elektryczne. Pozwalają one zapoczątkować skurcz włókien mięśniówki serca co w fizjologicznych warunkach zapoczątkowuje rytmiczna pracę serca. Komórki te posiadają zdolność do spontanicznego i samoczynnego wytwarzania oraz przewodzenia impulsów elektrycznych. Komórki te tworzą skupiska, które określa się jako pęczki, węzły, wiązki. Wszystkie razem tworzą tak zwany układ bodźco-przewodzący serca.

Układ ten dzieli się na trzy podstawowe pietra. Pierwszym z nich jest węzeł zatokowo-przedsionkowy. Jest to nadrzędny rozrusznik w sercu. kolejne piętro to węzeł przedsionkow-komorowy. W następnej kolejności. znajduje się pęczek Hisa, który w obrębie przegrody międzykomorowej dzieli się na dwie odnogi – prawą i lewą. Biegną po jednej do każdej komory (odnoga lewej komory dzieli się na wiązkę przednią i tylną), którymi przewodzony jest impuls elektryczne docierający do każdej pojedynczej komórki roboczej mięśnia sercowego.

Przyczyny zaburzeń automatyzmu i przewodzenia

Do uszkodzenia któregokolwiek z elementów układu bodźco-przewodzącego może doprowadzić:

• niedokrwienie mięśnia sercowego,
• kardiomiopatia,
• zmianami zwyrodnieniowymi układu przewodzącego,
• uszkodzenia pozabiegowe,
• zaburzenia elektrolitowe,
• guzy serca,
• leki (również nasercowymi),
• choroby układowe,
• niedoczynność tarczycy,
• borelioza.

Część z wyżej wymienionych przyczyn prowadzących do zaburzeń w obrębie opisanego wcześniej układu elektrycznego serca jak np. borelioza jest odwracalnych, co oznacza, że wyleczenie/usunięcie przyczyny (w tym przypadku zastosowanie odpowiednich antybiotyków) zaburzeń automatyzmu lub/i przewodzenia, doprowadzi do ich ustąpienia.

Niestety, jak już wcześniej było wspomniane układ bodźco-przewodzący serca jest układem elektrycznym, dlatego czasami samo leczenie farmakologiczne nie wystarcza – konieczne jest dostarczenie pobudzającego serce do pracy prądu elektrycznego z zewnątrz. Jest to możliwe dzięki urządzeniu, które nazywamy stymulatorem serca.

Zaburzenia rytmu serca a stymulator serca

Rozrusznik serca jest urządzeniem niewielkich rozmiarów, dbającym o to by serce nie biło ze zbyt małą częstością. Jest on zasilany przez własną baterię, której żywotność zależy od częstości, z jaką rozrusznik musi pobudzać do pracy serce (wynosi ona około 3-8 lat). Wszczepienie rozrusznika serca to zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym, polegający na umieszczeniu pod skórą klatki piersiowej (najczęściej w okolicy podobojczykowej lewej) tego urządzenia połączonego z sercem za pomocą przewodów – nazywanych elektrodami, wprowadzanymi do serca przez żyły.

Istnieje wiele typów stymulatorów, różniących się między sobą ilością elektrod (jedna, dwie lub trzy) ich rodzajem (np. elektrody defibrylujące w stymulatorach z funkcja kardiowertera-defibrylatora) a także ilością i rodzajem dodatkowych funkcji (np. funkcja defibrylacji) przystosowanych do różnych potrzeb pacjenta uzależnionych od rodzaju jego schorzenia.

Kiedy wszczepić rozrusznik serca?

Prawidłowy rytm serca i jego częstość zapewnia dostarczenie odpowiedniej ilość krwi a z nią tlenu i składników odżywczych, do narządów całego organizmu by umożliwić mu sprawne funkcjonowanie, dlatego nadrzędnym celem zaimpalntowanego stymulatora serca jest zapewnienie odpowiedniego rytm i częstość pracy chorego serca. W sytuacji, gdy u pacjenta dochodzi do:

• choroby (niewydolności) węzła zatokowo-przedsionkowego, objawiającej się m.in. bradykardią (czyli zwolnieniem rytmu serca) z towarzyszącymi jej objawami np. mroczkami przed oczami, zasłabnięciami czy nawet utratą przytomności
• przerw w pracy serca spowodowanymi brakiem impulsu elektrycznego z nadrzędnego rozrusznika serca i tym samym brakiem czynności serca
• częściowego bloku przedsionkowo-komorowego, w którym dochodzi do ograniczenia lub braku przepływu impulsu elektrycznego z przedsionków do komór (w tej sytuacji przedsionki kurczą się zgodnie z rytmem impulsów elektrycznych generowanych przez węzeł zatokowo- przedsionkowy, jednak nie każdy impuls elektryczny z przedsionków dostaje się do mięśnia komór, przez co komory kurczą się rzadziej a czasami nawet przez dłuższy czas w ogóle- w tym czasie może dojść do utraty przytomności a nawet śmierci)
• całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego z rytmem zastępczym – w sytuacji, w której impuls elektryczny powstaje nie w węźle zatokowo-przedsionkowym, lecz w niższym piętrze układu bodźco-przewodzącego, czyli w tzw. ośrodku zastępczym, generującym impulsy o znaczniej mniejszej częstotliwości niż węzeł zatokowo-przedsionkowy (około 40 na minutę) – u takiego pacjenta w każdej chwili może dojść do zatrzymania pracy serca wszczepienie sztucznego stymulatora serca jest bezwzględną koniecznością.

Przed decyzją o implantacji stymulatora serca, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki, w celu ustalenia wskazań do zastosowania tej metody leczenia. Czasami wystarczy wywiad zebrany z pacjentem oraz zapis spoczynkowego EKG lub całodobowe EKG metodą Holtera, a innym razem konieczna jest dużo szersza diagnostyka w skład, której może wchodzi próba wysiłkowa, testy pochyleniowe, czy np. badanie elektrofizjologiczne. Celem tych badań jest nie tylko ocena wskazań do implantacji stymulatora serca, ale także dobór odpowiedniego stymulatora i trybu stymulacji.