Komorowe i nadkomorowe zaburzenia rytmu serca

Zaburzenia rytmu serca

W warunkach prawidłowych serce człowieka kurczy się z częstotliwością około 70 razy w ciągu minuty. Zaburzenia rytmu serca prowadzące do zwiększenia tej wartości określane są także jako arytmia lub niemiarowość serca. Jeśli rytm serca osiąga tempo większe niż 100 razy na minutę, mówimy o tachykardii, czyli częstoskurczu. Jeżeli spada poniżej 50 uderzeń na minutę, wówczas jest to bradykardia, czyli rzadkoskurcze serca.

U większości pacjentów z zaburzonym rytmem serca spotyka się stany, które charakteryzuje częste bicie serca. Stanowi ono fizjologiczny mechanizm adaptacyjny do zmiany warunków np. stresu czy wysiłku fizycznego. Jednakże zdarza się, że pojawia się w nieodpowiednich sytuacjach. Jego znaczenie i negatywny wpływ na zdrowie, a w skrajnych chwilach nawet życie człowieka wzrasta, gdy niepożądanym zmianom szybkości pracy serca towarzyszą zaburzenia miarowości rytmu. Nieprawidłowości te wysłuchujemy, a często odczuwamy w postaci kołatania serca czy nierównego bicia. Ich przyczyną są dysfunkcje na różnych piętrach układu bodźcoprzewodzącego serca lub zlokalizowane w samym mięśniu serca.

Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca

Najprościej zaburzenia rytmu serca możemy podzielić na szybkie (z rytmem serca >100/minutę) i wolne (<60 uderzeń/minutę). Zaburzenia rytmu z szybką pracą serca, czyli tachyarytmie dzielą się na zaburzenia rytmu serca nadkomorowe i komorowe. Wśród zaburzeń nadkomorowych wyróżniamy:

• dodatkowe pobudzenia nadkomorowe,
• zespoły preekscytacji,
• tachyarytmie zatokowe,
• częstoskurcz nadkomorowy,
• częstoskurcz nawrotny,
• częstoskurcz przedsionkowy,
• migotanie przedsionków,
• trzepotanie przedsionków.

Komorowe zaburzenia rytmu serca

Komorowe zaburzenia rytmu serca mogą wynikać zarówno z nabytych jak i wrodzonych schorzeń serca (wad serca). Istnieją wrodzone choroby będące przyczyną komorowych zaburzeń rytmu np. zespół krótkiego QT, zespół długiego QT, wielokształtny częstoskurcz zależny od katecholamin czy zespół Brugadów. Jednakże tachyarytmie komorowe najczęściej dzielimy na podstawie obrazu uzyskanego w badaniu elektrokardiograficznym (EKG) na:

• częstoskurcz komorowy dwukierunkowy,
• częstoskurcz pleomorficzny,
• częstoskurcz typu torsade de pointes,
• trzepotanie komór,
• migotanie komór,
• burza elektryczna.

Jakie są objawy arytmii?

Oprócz typowych objawów kołatania serca, szybkiego, nierównego bicia, uczucia „jakby serce miało zaraz wyskoczyć które doświadcza zdecydowana większość chorych, symptomy arytmii są dość zróżnicowane i zależą od cech indywidualnych pacjenta. Zdarza się, że chory nie odczuwa absolutnie żadnych objawów, a zaburzenia rytmu serca wykrywane są przypadkowo w rutynowym EKG. Jednakże najczęściej pacjenci skarżą się na:

• narastającą duszność, zwłaszcza podczas i tuż po wysiłku
• uczucie ciągłego zmęczenia
• zawroty głowy
• kaszel
• okresowo zanikające tętno
• zasłabnięcia, omdlenia
• ból i dyskomfort w klatce piersiowej
• tętnienie żył szyjnych widoczne gołym okiem
• wzmożoną potliwość
• kłucie w okolicy serca

W przypadku migotania komór, wielokształtnego częstoskurczu komorowego czy zespołów preekscytacji częściej niż w przebiegu pozostałych schorzeń dochodzi do epizodów nagłego zatrzymania serca i nagłej śmierci sercowej.

Co może wywołać lub nasilać napady kołatania serca?

Czynnikiem o zdecydowanie największym znaczeniu w etiologii zaburzeń rytmu jest istniejąca pierwotnie choroba strukturalna serca.Najczęściej do arytmii wtórnych dochodzi w chorobie niedokrwiennej serca, po zawale, w nadciśnieniu tętniczym lub w przebiegu kardiomiopatii (patologia samego mięśnia sercowego).

Ryzyko arytmii wzrasta wraz z wiekiem i ilością dodatkowych chorób. Do schorzeń układowych, których patogeneza polega m.in. na uszkodzeniu mięśni w tym serca należą sarkoidoza, zapalenie wielomięśniowe, skrobiawica, hemochromatoza, ogólne zakażenie.

Z pozasercowych przyczyn ataków „kołatania” istotne są nadczynność tarczycy, zespół bezdechu sennego, choroby płuc, wysiłek fizyczny, guz chromochłonny, zaburzenia elektrolitowe, alkohol, nadmiar kofeiny, tzw. dopalacze oraz niektóre leki (np. digoksyna, salbutamol).

Jak badania na arytmie wykonać?

Najważniejszym badaniem w zaburzeniach rytmu serca jest oczywiście badanie EKG. Uwidacznia ono nie tylko zwiększoną częstotliwość pracy serca, ale również nierówne odstępy pomiędzy kolejnymi uderzeniami i ich różną siłę. W zależności od etiologii arytmii inny będzie obraz EKG. Przy stawianiu diagnozy lekarz musi znaleźć odpowiedź nie tylko na pytanie o rodzaj arytmii (częstoskurcz, migotanie przedsionków, skurcze dodatkowe), ale też o jej przyczynę, objawy i choroby towarzyszące oraz możliwość wyleczenia.

Wiadomości te ułatwią określenie dalszego szlaku postępowania. Jeśli EKG nie wykazało zmian, pomimo ewidentnych objawów choroby w badaniu przedmiotowym lub w wywiadzie, wówczas przydatne mogą okazać się EKG podczas próby prowokacyjnej, całodobowe monitorowanie pracy serca za pomocą badania holterowskiego, EKG wysiłkowe lub echokardiografia.

Jak leczyć komorowe i nadkomorowe zaburzenia rytmu serca?

Czy komorowe i nadkomorowe zaburzenia rytmu serca można wyleczyć? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczne. Wszystko zależy od etiologii i nasilenia ataków. Ogólnie przyjmuje się, że bezobjawowej arytmii lub umiarkowanej, ale bez choroby strukturalnej serca nie poddaje się leczeniu. W przypadku zaburzeń rytmu będących skutkiem innego schorzenia, należy się skoncentrować na leczeniu choroby podstawowej. W ramach profilaktyki wystąpienia napadu, unikać powinno się czynników zwiększających ryzyko ataku (alkohol, papierosy, stres, kofeina, odwodnienie).

Terapia ostrej fazy (w trakcie napadu) polega na umiarowieniu serca za pomocą leków antyarytmicznych bądź stymulacji elektrycznej (kardiowersja) czy ablacji serca (bezpośrednie zniszczenie w sercu ogniska powodującego zaburzenia rytmu, dzięki użyciu elektrod). Przy świeżo rozpoznanej arytmii bez chorób współistniejących nie stosuje się profilaktycznego podawania leków po ustąpieniu pierwszego napadu.

Sposób leczenia przewlekłego w dużej mierze zależy od wieku, stanu zdrowia i stylu życia chorego. Arytmie wynikające z ciężkich chorób serca, na ogół wymagają farmakoterapii do końca życia. Z drugiej strony jednak zdarzają się sytuację, gdy po pierwszym epizodzie tachyarytmii unormowanej przy pomocy leków antyarytmicznych, nigdy nie dochodzi do kolejnego ataku. Tak więc możliwości wyleczenia nadkomorowych i komorowych zaburzeń rytmu serca, podobnie jak rokowanie są bardzo zróżnicowane. Generalnie lepsze rokowanie dotyczy nadkomorowych zaburzeń rytmu, gdzie niejednokrotnie do złagodzenia objawów arytmii wystarczy odpowiednia farmakoterapia.