Nadciśnienie wtórne – jakie choroby mogą wywołać nadciśnienie tętnicze?

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze stanowi powszechnie stwierdzaną patologię. Wraz z wiekiem obserwuje się wzrost wartości ciśnienia tętniczego, co powoduje, że w grupie osób w wieku 45–65 lat niemalże połowa cierpi na to schorzenie. Ponieważ w wielu przypadkach jego przebieg jest bezobjawowy, często rozpoznawane jest z dużym opóźnieniem i lekceważone przez samych chorych. Czy jednak nadciśnienie tętnicze zawsze jest jedną chorobą. Czy może ono stanowić objaw innego schorzenia?

Nadciśnienie tętnicze pierwotne

Nadciśnienie tętnicze może być związane z naturalnym procesem starzenia się organizmu. Na jego rozwój wpływ mają różne czynniki – zarówno genetyczne, jak i środowiskowe, które zaburzają działanie mechanizmów regulujących poziom ciśnienia tętniczego krwi. Takie nadciśnienie tętnicze, w przypadku którego trudno jest mówić o jednej, konkretnej przyczynie, nazywane jest nadciśnieniem pierwotnym i stanowi samodzielny, pojedynczy problem zdrowotny. Stanowi ono większość, bo ponad 90% wszystkich przypadków rozpoznanego nadciśnienia tętniczego.

Sprawdź też: Hipertensjolog – lekarz od nadciśnienia

Nadciśnienie pierwotne i wtórne – wypowiedź eksperta

Czym jest nadciśnienie tętnicze wtórne?

Około 10% przypadków nadciśnienia tętniczego stanowią przypadki podwyższonego poziomu ciśnienia w przebiegu innych chorób. Takie nadciśnienie tętnicze nazywane jest nadciśnieniem tętniczym wtórnym lub nadciśnieniem objawowym.

Nadciśnienie tętnicze objawowe należy podejrzewać zawsze, gdy pojawia się ono w sposób gwałtowny, szczególnie gdy jest to nadciśnienie ciężkie, o wysokich wartościach, bądź oporne, a więc nie reaguje na stosowane leczenie. Czujność należy także zachować, gdy nadciśnienie tętnicze pojawia się u młodych osób.

Zobacz też: Triplixam – lek na nadciśnienie

Przyczyny nadciśnienia tętniczego wtórnego

Nadciśnienie tętnicze pojawia się w przebiegu wielu schorzeń, niekoniecznie związanych z układem sercowo-naczyniowym. Do przyczyn wtórnego nadciśnienia tętniczego zaliczamy:

• stan przedrzucawkowy lub rzucawkę u kobiet w ciąży;
• stany wywołujące silny stres: oparzenia, hipoglikemia wskutek przedawkowania insuliny bądź doustnych leków przeciwcukrzycowych, w okresie pooperacyjnym po dużych zabiegach;
• zespół obturacyjnego bezdechu sennego;
• choroby neurologiczne: stany zwiększonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, np. w przebiegu zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych bądź guzów mózgu;
• choroby nerek;
• choroby endokrynologiczne.

Zobacz również: Czy nadciśnienie tętnicze daje objawy?

Nadciśnienie tętnicze a układ krążenia i układ nerwowy

Nadciśnienie wtórne może być wywołane przez choroby układu krążenia, takie jak:

• miażdżyca tętnic,
• koarktacja aorty (zwężenie, przewężenie),
• choroby zastawek serca,
• krążenie hiperkinetyczne, np. w przebiegu anemii lub nadczynności tarczycy.

Przyczyną mogą być nieprawidłowości w układzie nerwowym:

• guzy,
• urazy mózgu,
• zapalenie wielonerwowe.

Ponadto, nadciśnienie może być spowodowane działaniem:

• leków – doustne środki antykoncepcyjne, leki immunosupresyjne, erytropoetyna, kortykosteroidy i wiele innych,
• narkotyków – amfetamina, kokaina,
• nikotyny,
• alkoholu,
• metali ciężkich.

Zobacz też: Podwyższone ciśnienie u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Nadciśnienie wtórne a choroby nerek

Do schorzeń nerek, związanych z nadciśnieniem, zaliczamy szereg zmian w miąższu nerki powstałych w wyniku zapalenia, nowotworzenia i hormonalnych.

1. Zmiany zlokalizowane z powodu zwężenia w obrębie naczyń nerkowych są częstą przyczyną występowania nadciśnienia. W tym przypadku nadciśnienie rozwija się nagle, zazwyczaj u osób młodych (<30. roku życia) lub starszych (>50. roku życia). To nadciśnienie ma ciężki przebieg, osiąga wysokie wartości. Nie zmniejsza się po standardowej terapii obniżającej ciśnienie krwi, a popularne leki, jakimi są inhibitory konwertazy angiotensyny i sartany, mogą doprowadzić do niewydolności nerek. Do obrazu nadciśnienia dołącza się pogorszenie stanu nerek, często obrzęk płuc, a lekarz osłuchując brzuch badanego może wysłuchać szmer.
2. Choroby miąższu nerek, np. kłębuszkowe zapalenia nerek, torbielowatość nerek, wodonercze czy nefropatia cukrzycowa mogą dawać objawy w postaci podwyższonego ciśnienia tętniczego.
3. Nowotwory nerek powstałe z aparatu przykłębuszkowego, zwłaszcza te produkujące w nadmiarze reninę (hormon, którego wzrost stężenia powoduje również wzrost wartości ciśnienia), mogą być przyczyną nadciśnienia.
4. Zmiany w obrębie cewek nerkowych, w których dochodzi do nadmiernego gromadzenia się sodu w organizmie mogą być przyczyną wysokiego ciśnienia.

To też może Cię zainteresować: Nadciśnienie a nowotwory

Nadciśnienie wtórne a choroby endokrynologiczne

Nadciśnienie tętnicze może pojawić się w obrazie wielu następujących zaburzeń endokrynologicznych. Przyczyną jest wpływ hormonów na komórki.

• Hiperaldosteronizm pierwotny jest jedną z przyczyn nadciśnienia wtórnego. W schorzeniu tym dochodzi do nadmiernej produkcji hormonów kory nadnerczy, mineralokortykoidów, które m.in. zwiększają wchłanianie sodu w nerkach, co prowadzi do zatrzymywania dużej ilości wody. Dodatkowymi objawami są: osłabienie mięśniowe, męczliwość, zwiększone pragnienie, zwiększone oddawanie moczu, parestezje.
• Zespół Cushinga to zaburzenie związane z innymi hormonami kory nadnerczy – glikokortykoidami. Wśród objawów towarzyszących nadciśnieniu obserwuje się: otyłość (szczególnie obejmującą tułów i kark), osteoporozę, zanik mięśni, łatwe siniaczenie, rozstępy na skórze brzucha i nadmierne stężenie cukru we krwi.
• Guz chromochłonny nadnerczy, wydzielający w nadmiarze adrenalinę, noradrenalinę lub dopaminę to rzadka przyczyna nadciśnienia. W tym wypadku nadciśnienie obecne jest tylko w momencie wyrzutu hormonów z guza. Towarzyszą mu: potliwość, kołatania serca, bladość skóry, ból głowy, uczucie niepokoju. Charakterystyczny jest fakt, iż pomiędzy skokami ciśnienia u pacjenta może występować za niskie ciśnienie tętnicze krwi.
• Nadczynność tarczycy to jedna z najczęstszych przyczyn nadciśnienia wtórnego. Z tego powodu wielu pacjentom, u których nie można wskazać przyczyn zwiększonego ciśnienia, nakazuje się wykonać badanie stężenia TSH i wolnych hormonów tarczycy – wolnej trijodotyroniny fT3 i wolnej tyroksyny fT4.
• Jako przyczynę nadciśnienia tętniczego wskazuje się także zespół rakowiaka, spowodowany nowotworem produkującym w nadmiarze serotoninę. Charakterystyczny dla niego jest tzw. flushing, w którym dochodzi do napadowego zaczerwienienia twarzy, kołatania serca i wzmożonej potliwości. Ponadto mogą być obecne kolkowe bóle brzucha, biegunki, duszność.
• Akromegalia, czyli nadmiar hormonu wzrostu u osoby dorosłej, spowodowany guzem przysadki mózgowej, to rzadka przyczyna wzrostów ciśnienia. Objawy towarzyszące to m.in.: powiększenie większości części ciała (szczególnie stóp, dłoni, małżowin usznych), powiększenie narządów wewnętrznych (kardiomegalia), cukrzyca, przerost i deformacja kości.

Leczenie nadciśnienia tętniczego wtórnego

Każdy przypadek rozpoznanego nadciśnienia tętniczego wymaga określenia, z którym nadciśnieniem tętniczym – pierwotnym czy wtórnym – mamy do czynienia. Dokładny wywiad, dolegliwości towarzyszące zgłaszane przez chorego, wyniki podstawowych badań, w tym laboratoryjnych oraz dotychczasowe niezadowalające efekty stosowanego leczenia pozwalają lekarzowi ukierunkować dalszą diagnostykę. Dokładne rozpoznanie przyczyny nadciśnienia tętniczego wtórnego jest niezbędne w procesie leczenia, bowiem tylko właściwa terapia pierwotnego schorzenia jest skuteczną metodą leczenia nadciśnienie tętniczego objawowego. Nierzadko zdarza się, że wraz z usunięciem przyczyny, ciśnienie tętnicze ulega normalizacji, a pacjent jest wyleczony.