Jak żyć z rozrusznikiem serca?

Co to jest stymulator serca?

Sztuczny rozrusznik serca, często zwany też stymulatorem serca to małe urządzenie elektryczne wszczepiane najczęściej w okolicy klatki piersiowej pacjenta. Jego zadaniem jest pobudzenie lub uregulowanie rytmu serca tak, by osiągnąć wartości fizjologiczne.

Stosowany jest jako naturalny rozrusznik serca by pobudzić naturalna pracę serca. Drugim jego zastosowaniem jest leczenie zaburzeń przewodzenia w układzie elektrycznym serca, np. wówczas gdy pojawia się blok serca.

W przypadku, gdy układ elektryczny, bodźco-przewodzący serca nie jest w pełni wydolny, przedsionki i komory serca kurczą się z niewystarczającą siłą lub nieregularnie. Wówczas serce bije ze zbyt małą częstością, skurcze jego komór są niezsynchronizowane, przedsionki i komory pracują niezależnie od siebie lub istnieje ryzyko, że serce nagle przestanie w ogóle pracować. Stan taki wymaga zewnętrznego wsparcia w postaci rozrusznika serca.

W sytuacji, gdy dochodzi np. do nieodwracalnego uszkodzenia układu bodźco-przewodzącego serca lub innego schorzenia kardiologicznego, w którego leczeniu niestety niewystarczające jest leczenie farmakologiczne, a konieczna okazuje się inwazyjna procedura implantacji układu stymulującego serce, zawsze u pacjenta pojawia się wiele pytań, w tym to najważniejsze – jak żyć ze stymulatorem serca?

Wszczepienie stymulatora serca – wskazania

Impulsy elektryczne wytwarzane przez rozrusznik serca mają za zadanie pobudzać serce do pracy, zastępując tym samym lub wspomagając naturalną aktywność elektryczną serca, która nie działa prawidłowo. Należy pamiętać, że potocznie (choć nie do końca zgodnie z prawdą) stymulatorami serca nazywane są nie tylko urządzenia, które mają funkcję stymulacji i pobudzania serca do skurczu, ale także te, które pełnią funkcję stymulatorów i wszczepialnych (implantowalnych) kardiowerterów-defibrylatorów (ICD), a także urządzenia do terapii resynchronizującej serca (CRT). Ilość zaimplantowanych stymulatorów serca ciągle rośnie, dużą część z nich stanowią wymiany wcześniej już wszczepionych rozruszników.

Wskazaniem do wszczepienia stymulatora serca jest między innymi:

• blok przedsionkowo-komorowy II stopnia i III stopnia,
• blok odnóg pęczka Hisa,
• migotanie przedsionków,
• zespół chorego węzła zatokowo-przedsionkowego,
• zespół wydłużonego QT,
• w niektórych przypadkach bradykardii.

Jak wygląda operacja wszczepienia rozrusznika serca?

Implantacja stymulatora lub kardiowertera, to zabieg polegający na wszczepieniu urządzenia stymulującego pod skórę klatki piersiowej – najczęściej w okolicę podobojczykową lewą oraz połączeniu go z umieszczonymi w sercu, poprzez układ żylny elektrodami (jedną lub więcej), a więc jest to zabieg w znieczuleniu miejscowym w trakcie, którego nie otwiera się klatki piersiowej, ani serca. Implantacje wykonywane są najczęściej przez lekarzy elektrofizjologów (specjalistów kardiologii), na salach operacyjnych wyposażonych w urządzenie nazywane fluoroskopią oraz specjalny stół operacyjny.

Sam zabieg wszczepienia rozrusznika serca nie wymaga od pacjenta wyjątkowego przygotowania. W dniu zabiegu powinien zostać on na czczo (6-10 godzin przed zabiegiem – zależy to od lekarza wykonującego zabieg). Pacjenci stosujący leki przeciwkrzepliwe w trakcie wizyty kwalifikującej do wszczepienia stymulatora serca dostają informacje o modyfikacji tego leczenia w okresie okołozabiegowym, których należy bezwzględnie przestrzegać. Podobnie sytuacja wygląda u pacjentów chorujących na cukrzycę, którzy również w okresie okołozabiegowym otrzymają odpowiednią modyfikację leczenia.

Podczas zabiegu pacjent cały czas jest przytomny i ma bezpośredni kontakt z lekarzem. Zabieg rozpoczyna się od dezynfekcji miejsca wszczepienia puszki urządzenia, następnie pacjent jest okrywany sterylnymi chustami. Kolejnym krokiem jest ostrzyknięcie miejsca wszczepienia stymulatora środkiem znieczulającym, powodującym uczucie rozpieranie, ewentualnie pieczenie, które szybko ustępuje. W trakcie zabiegu należy zgłaszać odczuwalny ból, ponieważ w tej sytuacji lekarz poda dodatkową dawkę środka znieczulającego.

Następnie lekarz poszukuje żyły, przez którą zostanie wprowadzona jedną lub więcej elektrod do wnętrza serca. Wprowadzanie to odbywa się pod kontrolą fluoroskopii, czyli aparatu, który za pomocą promieni (podobnych do tych stosowanych w trakcie standardowego badania RTG) pokazuje lekarzowi w czasie rzeczywistym, w którym miejscu jest elektroda. Po dotarciu elektrodą w odpowiednie miejsce, lekarz mocuje elektrodę i sprawdza odpowiednie parametry wskazujące na prawidłowe jej umieszczenie. Jeśli są one nieodpowiednie, poszukuje się innego miejsca w sercu.

Następnie mocuje się elektrodę przykręcając ją do implantowanego urządzenia. Ten sam proces powtarza się dla wszystkich elektrod w sytuacji, gdy jest ich więcej. Potem w miejscu, gdzie będzie wszczepiona puszka urządzenia (a więc „serce i mózg” układu stymulującego) robi się pod skórą specjalną kieszonkę (nazywaną lożą), w której zostanie umieszczone urządzenie wraz z podłączonymi do niego elektrodami. Ostatnim krokiem jest zaszycie skóry i założenie opatrunku uciskowego, którego celem jest zapobiegnięcie wytworzenia się krwiaka w miejscu implantacji.

Po zabiegu wszczepienia rozrusznika serca

Po zabiegu pacjent pozostaje zwykle jedną lub dwie doby w szpitalu. Bezpośrednio po zabiegu, przez kilka godzin, pacjent nie powinien niepotrzebnie wstawać. Zazwyczaj przy wypisie, pacjent otrzymuje szczegółowe informacje na temat tego jak dbać o miejsce wszczepionego stymulatora. W celu prawidłowego gojenia się rany przez pierwsze tygodnie pacjenci nie powinni dźwigać ciężarów, ani wykonywać gwałtownych ruchów (także tych o szerokim zakresie) ręką po stronie wszczepienia.

Jeśli szwy nie są wchłanialne, powinny zostać zdjęte przez personel medyczny w terminie wyznaczonym przez lekarza prowadzącego. Przed wypisaniem pacjenta ze szpitala, urządzenie jest ponownie kontrolowane i programowane odpowiednio do potrzeb pacjenta. Wyznaczana jest również pierwsza wizyta kontrolna a pacjent wraz z kartą wypisową otrzymuje tzw. paszport wszczepionego stymulatora, w którym zapisany jest rodzaj i nazwa wszczepionego urządzenia i elektrod, a także parametry zaprogramowane w urządzeniu (należy go zawsze ze sobą nosić).

Zazwyczaj po zabiegu pacjent szybko wraca do zdrowia, jeśli jednak pojawią się takie objawy jak: gorączka, silne zaczerwienienie, opuchnięcie rany, zropienie lub wyciek z miejsca implantacji, omdlenie lub zawroty głowy, uporczywa czkawka, niecharakterystyczne skurcze mięśni klatki piersiowej lub inne niepokojące objawy, należy niezwłocznie zgłosić się do ośrodka, w którym wykonano implantację, w celu sprawdzenia czy wszystko jest dobrze.

Życie po wszczepieniu rozrusznika serca

Każde wszczepialne urządzenie ma poprawić bezpieczeństwo, stan zdrowia i komfort naszego życia, dlatego zachowując zdrowy rozsądek i umiar osoby z wszczepionym urządzeniem stymulującym, mogą robić praktycznie wszystko np.:

• uprawiać sport i aktywnie wypoczywać,
• jeździć samochodem – u pacjentów z ICD ta możliwość może być ograniczona, należy skonsultować się z lekarzem,
• prowadzić aktywne życie seksualne,
• korzystać z telefonu komórkowego i większości urządzeń RTV/AGD,
• podróżować (w tym również latać samolotem),
• być aktywnym zawodowo (pracować, jednak nie we wszystkich zawodach),
• przechodzić przez bramki kontrolne w sklepach czy na lotniskach.

Rozrusznik serca – czy jest bezpieczny?

W trakcie jakichkolwiek badań dodatkowych, zawsze należy poinformować personel medyczny (w tym również stomatologa) o wszczepionym rozruszniku, ponieważ niektóre zabiegi i badania są u tych osób przeciwwskazane np. badanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Jednak od kwietnia tego roku w Polsce implantowane są urządzenia, których implantacja nie jest już przeciwwskazaniem do wykonania tego badania.

Kardiowerter-defibrylator to urządzenie ratujące życie, dlatego każdy alarm dźwiękowy lub wibracyjny (mogący wskazywać na wyczerpywanie się baterii) jaki wydaje urządzenie, a także każda terapia wysokoenergetyczna wykonana zastosowana przez to urządzenie, wymaga wizyty kontrolnej i sprawdzenia przez lekarza działania układu stymulującego.

Wszystkie wątpliwości, co do wykonywanych działań i ich ograniczeń najlepiej zadać lekarzowi prowadzącemu jeszcze podczas wizyty w szpitalu w trakcie, której nastąpiła implantacja lub lekarzowi wykonującemu okresową kontrolę stymulat.