Czym jest nocna napadowa hemoglobinuria (PNH)?

Nocna napadowa hemoglobinuria – przyczyna obecności hemoglobiny w moczu

Nocna napadowa hemoglobinuria (PNH) to rzadkie schorzenie, polegające na nasilonym rozpadzie erytrocytów w świetle naczyń krwionośnych. Jej przyczyną jest mutacja w obrębie białek budujących błony komórkowe krwinek czerwonych oraz chroniących erytrocyty przed rozpadem pod wpływem dopełniacza.

Mutacje dotyczą wszystkich komórek krwi, a zatem obejmują także leukocyty i płytki krwi, zaburzając ich funkcje. We krwi chorego krążą różne typy zmienionych erytrocytów, a od ich wzajemnych proporcji zależy stopnień nasilenia objawów. Wspomniane trzy kategorie erytrocytów to:

• typ I, czyli erytrocyty prawidłowe;
• typ II, czyli erytrocyty o kilkukrotnie większej wrażliwości na dopełniacz;
• typ III, czyli erytrocyty o ponad 20-krotnie większej wrażliwości na działanie dopełniacza.

Chorzy wykazują różne proporcje tych trzech typów krwinek, a za wystąpienie objawów choroby odpowiedzialny jest głównie odsetek krwinek czerwonych typu III.

Jakie są przyczyny PNH?

Choroba ma charakter objawowy, a jej nasilenie wynika z pojawienia się czynników generujących nasilony rozpad erytrocytów. Najważniejsze przyczyny nocnej napadowej hemoglobinurii to:

• przesunięcie pH krwi w kierunku kwaśnym, co często ma miejsce podczas odpoczynku nocnego – stąd nazwa choroby,
• infekcje,
• zabiegi operacyjne,
• stosowanie żelaza i leków o kwaśnym odczynie,
• nasilony wysiłek fizyczny,
• spożywanie kwaśnych pokarmów.

Nocna napadowa hemoglobinuria najczęściej pojawia się między 25. a 45. rokiem życia i jest schorzeniem rzadkim, zdarzającym się u 1 na 1 000 000 osób. Jest to choroba genetyczna, nie jest jednak dziedziczona z pokolenia na pokolenie.

Objawy nocnej napadowej hemoglobinurii

Objawy PNH zależą od obecności we krwi erytrocytów typu III. U niektórych chorych zauważalna jest hemoglobinuria, czyli wydalanie hemoglobiny z moczem, powodujące ciemne zabarwienie moczu – mocz przypomina kolorem colę. Inne objawy nocnej napadowej hemoglobinurii to:

• bóle głowy,
• ogólne osłabienie,
• bóle nerek,
• bóle w jamie brzusznej,
• duszność,
• nasilona męczliwość,
• skłonność do łatwego siniaczenia się.

Objawy te występują epizodycznie, zaś stale może występować osłabienie, charakterystyczne dla każdej postaci anemii.

Czy nocna napadowa hemoglobinuria jest groźna dla zdrowia?

Bezpośrednią konsekwencją nocnej napadowej hemoglobinurii jest niedokrwistość hemolityczna, a wolna hemoglobina jest toksyczna dla nerek. Powikłaniem nocnej napadowej hemoglobinurii może być zatem niewydolność nerek.

Hemoglobina wiąże ponadto tlenek azotu, co skutkuje rozwojem nadciśnienia płucnego oraz zaburzeniami erekcji. Kolejnym powikłaniem PNH jest zakrzepica, prowadząca m.in. do zawału serca, udaru mózgu, martwicy jelita czy uszkodzenia wątroby.

W przebiegu nocnej napadowej hemoglobinurii pojawić się mogą ponadto zaburzenia połykania czy niewydolność szpiku.

Jak rozpoznać nocną napadową hemoglobinurię?

Punktem wyjścia do rozpoznania nocnej napadowej hemoglobinurii jest okresowe występowanie wspomnianych objawów, niekiedy jednak objawy PNH są bardzo subtelne. Wtedy uwagę lekarza zwrócić mogą nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych, niekiedy wykonywanych z innego powodu:

• zbyt niskie płytki krwi;
• hemoliza wewnątrznaczyniowa (niskie erytrocyty RBC we krwi, wysoki poziom dehydrogenazy mleczanowej LDH w surowicy oraz wysoka retikulocytoza) oraz hemoglobinuria;
• cechy aplazji szpiku (szpik ubogokomórkowy).

W celu potwierdzenia nocnej napadowej hemoglobinurii wykonywane są następujące testy na nocną napadową hemoglobinurię:

• test Hama – rozpad erytrocytów pod wpływem dopełniacza w zakwaszonej surowicy;
• test sacharozowy – rozpad erytrocytów w roztworze o niskiej sile jonowej;
• cytometria przepływowa i jej udoskonalenie – metoda FLAER: cytometria polega na detekcji na powierzchni komórek krwi obecności odpowiednich białek lub ich braku.

Badania w kierunku nocnej napadowej hemoglobinurii wykonywane są z próbki krwi żylnej i nie wymagają specjalnego przygotowania.

Natomiast po potwierdzeniu PNH wymagane jest kontrolne wykonywanie badań okresowych:

• monitorowanie hemolizy na drodze wykonywania morfologii, oznaczenia poziomu LDH;
• monitorowanie obecności klonu PNH w badaniu cytometrii przepływowej.

Leczenie nocnej napadowej hemoglobinurii

Czy nocna napadowa hemoglobinuria jest uleczalna? Terapia nocnej napadowej hemoglobinurii jest objawowa. Polega na stosowaniu leków hamujących hemolizę krwi i zapobiegających zaburzeniom krzepnięcia krwi.

W przypadku nasilonej anemii stosowane jest leczenie kwasem foliowym i witaminą B₁₂, a w ciężkich przypadkach – przetoczeniami koncentratu krwinek czerwonych.

Bardzo ważne jest unikanie czynników generujących epizody nocnej napadowej hemoglobinurii. Profilaktyka nocnej napadowej hemoglobinurii to zatem unikanie picia mocnej kawy i herbaty, nadmiernego wysiłku fizycznego czy spożywania kwaśnych potraw.