Częstoskurcz przedsionkowy – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Częstoskurcz przedsionkowy – co to jest?

Fizjologicznie rytm serca generowany jest przez węzeł zatokowy znajdujący się w prawym przedsionku serca. Jest to grupa komórek zdolnych do spontanicznych wyładowań, które rozpoczynają każdy cykl jego pracy. Pobudzenia te przenoszone są następnie do węzła przedsionkowo-komorowego, a w dalszej kolejności poprzez pęczek przedsionkowo-komorowy i jego odnogi do komór serca.

Częstoskurcz przedsionkowy jest rodzajem arytmii serca, która powstaje (jak wskazuje nazwa) w ognisku zlokalizowanym w obrębie przedsionków serca. Wiąże się ona z wytwarzaniem bodźców elektrycznych jeszcze przed powstaniem prawidłowego bodźca w węźle zatokowym i w ognisku niezależnym od tego węzła.

W częstoskurczu przedsionkowym rytm przedsionków serca jest przyspieszony (100–250/min) i zwykle miarowy. Jeśli natomiast w obrębie przedsionka znajduje się kilka ognisk mogących generować szybkie rytmy serca, mówimy wówczas o wieloogniskowym częstoskurczu przedsionkowym (jest to rytm niemiarowy, w zapisie EKG obserwowane są min. 3 różne morfologie załamków P, które stanowią graficzny wykładnik rozchodzenia się pobudzenia w mięśniu przedsionków serca).

Jakie są przyczyny częstoskurczu przedsionkowego?

Częstoskurcz przedsionkowy może wystąpić zarówno w chorobach serca, jak i chorobach ogólnoustrojowych, u pacjentów z uszkodzonym mięśniem sercowym, a także po zastosowaniu niektórych leków.

Do najważniejszych przyczyn częstoskurczu przedsionkowego zaliczamy:

• choroby kardiologiczne (przewlekła choroba niedokrwienna, zawał serca, niewydolność serca);
• choroby płuc (zapalenie płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc);
• zaburzenia elektrolitowe (np. hipokaliemia);
• zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy);
• stosowanie niektórych leków (przedawkowanie glikozydów naparstnicy, przyjmowanie teofiliny);
• nadużywanie alkoholu.

Objawy częstoskurczu przedsionkowego

Charakterystyczne objawy częstoskurczu przedsionkowego opisano poniżej, choć jest on arytmią, która może pozostawać bezobjawowa lub skąpoobjawowa, zwłaszcza jeśli ma charakter utrwalony.

• Pierwszym uchwytnym objawem jest przyspieszenie bicia serca lub podwyższone tętno. Jednakże należy pamiętać, iż w częstoskurczu przedsionkowym nie zawsze częstotliwość rytmu komór serca równa jest częstotliwości szybkiego rytmu pochodzącego z przedsionków. Możliwa jest bowiem zmienność przewodzenia impulsów przechodzących z przedsionków do komór, a więc częstość rytmu zarejestrowana np. podczas badania ciśnieniomierzem może być prawidłowa i nie sugerować trwającej arytmii. Stan chorego podczas napadu arytmii zależy zarówno od częstotliwości rytmu serca, jak i stanu układu krążenia oraz obciążeń współistniejących (np. niewydolności serca).
• Niektórzy pacjenci odczuwają ten rodzaj arytmii jako szybkie bicie lub kołatanie serca.
• Może pojawiać się także ograniczenie tolerancji wysiłku fizycznego lub nasilenie dolegliwości związanych z wyjściową chorobą serca (np. chorobą niedokrwienną), takich jak duszności, zawroty głowy lub dyskomfort w klatce piersiowej.

Nie ma patognomonicznych objawów mogących sugerować występowanie częstoskurczu przedsionkowego w sposób bezpośredni. Stąd, w przypadku wystąpienia niepokojącego kołatania lub szybkiego bicia serca czy ograniczenia tolerancji wysiłku, konieczna jest dalsza diagnostyka celem jednoznacznego ustalenia przyczyny występującychobjawów.

Diagnostyka częstoskurczu przedsionkowego

W diagnostyce częstoskurczu przedsionkowego, oprócz badania przedmiotowego przeprowadzanego w gabinecie lekarskim, w którym możliwe jest uchwycenie pierwszych objawów arytmii (np. szybkiej czynności serca), zastosowanie mają przede wszystkim: EKG, monitorowanie EKG metodą Holtera oraz badanie elektrofizjologiczne.

W zapisie EKG może zostać zarejestrowana arytmia, jednak gdy ma ona charakter napadowy, niekiedy nie udaje się jej uchwycić. Wówczas z pomocą przychodzi 24-godzinne monitorowanie EKG metodą Holtera, które polega na ciągłym rejestrowaniu czynności elektrycznej serca przez umieszczone na klatce piersiowej elektrody i noszone przez chorego urządzenie. Pozwala to na zarejestrowanie arytmii, która pojawia się nawet kilka razy w ciągu doby.

W warunkach szpitalnych możliwe jest wykonanie badania elektrofizjologicznego celem precyzyjnego rozpoznania rodzaju i zlokalizowania źródła arytmii. To badanie inwazyjne, polegające na wprowadzeniu do serca elektrod, poprzez które próbuje się wyzwolić nieprawidłowe, szybkie rytmy serca. Analiza zapisów uzyskanych w trakcie badania pozwala nie tylko zdiagnozować typ częstoskurczu, ale także wybrać miejsce docelowe dla ablacji.

Ablacja przezskórna jest zabiegiem wykonywanym w celu trwałego wyleczenia zaburzeń rytmu serca i polega na zniszczeniu (najczęściej z zastosowaniem wysokiej temperatury) obszaru mięśnia sercowego, który jest podłożem danej arytmii.

Leczenie częstoskurczu przedsionkowego

Leczenie częstoskurczu przedsionkowego zależy przede wszystkim od stanu chorego. Inny bowiem jest schemat postępowania w przypadku, gdy pacjent źle znosi arytmie i jest niestabilny, a inaczej gdy arytmia okazuje się skąpoobjawowa. W części przypadków, gdy konieczne jest szybkie przerwanie arytmii w warunkach szpitalnych, stosuje się kardiowersję elektryczną. Niekiedy częstoskurcz przedsionkowy udaje się także przerwać poprzez dożylne podanie adenozyny. Oba te postępowania mają na celu przywrócenie prawidłowego rytmu serca.

Gdy nie udaje się przerwać arytmii stosuje się leczenie mające na celu zmniejszenie częstości rytmu serca. W leczeniu przewlekłym zastosowanie mają leki antyarytmiczne, jednak w częstoskurczu przedsionkowym wieloogniskowym ich skuteczność jest ograniczona. Należy pamiętać wówczas o leczeniu choroby podstawowej, która sprzyja występowaniu arytmii (np. choroba płuc, zaburzenia elektrolitowe). W przypadku nawrotowych, objawowych arytmii, a także w przypadku długo trwającego częstoskurczu przedsionkowego rozważa się zastosowanie zabiegu ablacji celem zniszczenia obszaru mięśnia sercowego będącego źródłem arytmii.