Co sprzyja powstawaniu żylaków i jak im zapobiegać?

Przyczyny powstawania żylaków

Pierwszą grupę żylaków stanowią żylaki pierwotne, które rozwijają się pomimo prawidłowego stanu żył głębokich. Powstają one u chorych predysponowanych genetycznie do tego schorzenia – ich naczynia są mniej odporne na rozciąganie.

Jednak u większości chorych żylaki powstają wtórnie, najczęściej jako powikłanie zakrzepicy żył głębokich. Do powstania żylaków kończyn dolnych dochodzi poprzez uszkodzenie bądź niewydolność zastawek żylnych. Wskutek takich zaburzeń krew wraca z żył głębokich do powierzchownych, następnie rozwija się nadciśnienie żylne, a żyły poszerzają się, wydłużają i skręcają.

Do najbardziej rozpowszechnionych przyczyn żylaków kończyn dolnych zalicza się podwyższone ciśnienie w żyłach, które może rozwinąć się jako efekt wzmożonego ciśnienia w żyłach biodrowych – z powodu nadmiernie działającej tłoczni brzusznej, np. przez przewlekłe zaparcia czy noszenie ciężarów. Kolejną przyczyną żylaków kończyn dolnych jest osłabienie ściany żylnej – do takiego stanu doprowadza wiele procesów na poziomie naczyń np. ich przebudowa, stany zapalne, zaburzenia enzymatyczne. W wyniku tych procesów dochodzi do zmniejszenia ilości tkanki sprężystej w naczyniach, co skutkuje powolnym rozwojem żylaków.

Objawy żylaków

Żylaki kończyn dolnych to bardzo rozpowszechniona dolegliwość wśród pacjentów, zwłaszcza u kobiet. Według statystyk na schorzenie to może cierpieć nawet około 50% kobiet i do 30% mężczyzn w Polsce. Żylaki są objawem klinicznym przewlekłej choroby żylnej. Stanowią duży problem w społeczeństwie, choć w wielu przypadkach są bagatelizowane przez pacjentów. Początkowo zwracają uwagę względy estetyczne, które są dla dużej grupy osób jedynym problemem. Jednak należy zdać sobie sprawę z tego, że wczesne niegroźnie wyglądające „pajączki” na kończynach dolnych nieleczone mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji, a nawet do śmierci.

Żylaki to poszerzone oraz wydłużone żyły o krętym przebiegu. Opisywane są jako „pajączki” bądź teleangiektazje o sino-czerwonym lub fioletowym zabarwieniu. Najczęściej znajdują się na bocznych powierzchniach ud, na podudziach lub pod kolanami. Dodatkowymi objawami, jakie mogą występować u osób cierpiących na żylaki są:

• uczucie ciężkości nóg,
• obrzęki nóg i stóp,
• skurcze mięśniowe,
• pieczenie, mrowienie,
• ból.

W przypadkach zaawansowanej niewydolności żylnej na kończynach dolnych pojawiają się zmiany troficzne skóry w postaci owrzodzeń, przebarwień oraz stwardnień i wypukłości. Z powodu długotrwałego i problematycznego leczenia takie powikłanie stanowi bardzo poważny problem w praktyce lekarskiej.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Co przyspiesza i sprzyja powstawaniu żylaków? Jakich błędów nie popełniać?

Duża grupa chorych „pracuje” na powstanie żylaków kończyn dolnych przez bardzo długie lata poprzez swoje nawyki, nieprawidłowe zachowania czy dietę. Do podstawowych zachowań sprzyjających żylakom należy:

• długie siedzenie związane np z wykonywana pracą oraz zakładanie nogi na nogę podczas siedzenia, które utrudniają odpływ krwi z żył do serca;
• praca w pozycji stojącej – na powstawanie żylaków kończyn dolnych narażone są przede wszystkim osoby pracujące w pozycji stojącej – do takiej grupy osób należą m.in. fryzjerki, ekspedientki, dentyści czy chirurdzy, w przypadku zbyt długiego stania w jednym miejscu tłocznia mięśniowa w kończynach dolnych nie działa, krew nie jest przepompowywana w odpowiedniej ilości do serca, zalegając na obwodzie;
• nieprawidłowa dieta – zawierająca mało błonnika, warzyw i owoców, a dużo słodyczy sprzyja powstawaniu zaparć, które powodują zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej; dodatkowo złe nawyki żywieniowe prowadzą najczęściej do otyłości, która również sprzyja powstawaniu żylaków;
• brak aktywności fizycznej – jest istotnym czynnikiem ryzyka żylaków kończyn dolnych, pacjenci, zwłaszcza ci, którzy są narażeni na pracę w pozycji stojącej lub siedzącej – w bezruchu – powinni uprawiać jakieś sporty w godzinach wolnych, ponieważ uruchomiłoby to ich pompę mięśniową w kończynach dolnych i usprawniło odpływ krwi do serca;
• używki – palenie papierosów – działa ogólnie niekorzystnie na układ naczyniowy;
• antykoncepcja hormonalna, zwłaszcza w przypadku skłonności do niewydolności żylnej – kobiety, które mają jakiekolwiek objawy niewydolności żylnej powinny zgłosić to lekarzowi, zanim wypisze tabletki antykoncepcyjne, ponieważ terapia hormonalna może przyspieszać rozwój żylaków
• nieprawidłowe obuwie – przede wszystkim noszenie wysokich obcasów oraz zbyt ciasnych butów sprzyja powstawaniu żylaków; chód w niewygodnym obuwiu nie jest tak spontaniczny jak powinien – nogi są ustawione sztywno, mięśnie łydek nie pracują prawidłowo;
• sport wysiłkowy – pomimo tego, iż aktywność fizyczna zalecana jest osobom ze skłonnościami do żylaków ze sportem nie należy przesadzać, zwłaszcza jeśli wykonuje się go ze zbyt dużą intensywnością; długie dystanse – piesze czy rowerowe mogą przyczynić się do rozwoju żylaków;
• długie, gorące kąpiele, sauny – wysokie temperatury powodują poszerzenie się naczyń, również żył, przez co krew dużo wolniej płynie w kierunku serca;
• dźwiganie ciężkich przedmiotów;
• ciąża – sprzyja powstawaniu żylaków z powodu zaburzeń hormonalnych oraz w wyniku zwiększenia ilości krwi krążącej.

Jak zapobiegać żylakom?

W celu skutecznego leczenia żylaków należy zgłosić się do lekarza. Ten po wykonaniu wstępnych badań oraz po zebraniu dokładnego wywiadu może poszukać przyczyn żylaków, aby skutecznie im zapobiegać i je leczyć. Lekarz może wykonać badanie USG żył kończyn dolnych, aby dokładnie ocenić ich stan. Początkowo, przy niewielkich objawach mogą być skuteczne najprostsze sposoby, jak np. unoszenie kończyn dolnych – w każdym wolnym momencie można zrobić elewację za pomocą np. poduszek – ważne, żeby kończyny były w poziomie powyżej serca. Inne metody, które są skuteczne w leczeniu żylaków to:

• unikanie długiego stania bądź siedzenia – należy co jakiś czas zmieniać pozycję ciała, lub przynajmniej poruszać kończynami dolnymi – wykonując najprostsze ćwiczenia;
• rajstopy uciskowe – dostępne na rynku rajstopy czy pończochy mają różny stopień ucisku – lekarz po dokładnym badaniu może ocenić jak bardzo zaawansowane są żylaki i jaki ucisk zastosować;
• kremy i maści, które zmniejszają obrzęk i uczucie ciężkości nóg – zawierające wyciągi z kasztanowca, z ruszczyka kolczastego;
• tabletki zawierające diosminę, rutynę czy hesperydynę, które wzmacniają naczynia;
• laseroterapia bądź skleroterapia;
• w zaawansowanych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne.