Cewnikowanie serca – wskazania

Układ krążenia

Układ krążenia człowieka zbudowany jest z pompy, czyli serca oraz naczyń. Serce stanowi centralny element układu krążenia. Położone jest w klatce piersiowej, w śródpiersiu przednim. Naczynia krwionośne to tętnice wyprowadzające krew z serca oraz żyły, którymi krew do serca dopływa. Bardzo często na schematach i ilustracjach tętnice są koloru czerwonego, a żyły niebieskiego. Aby serce prawidłowo spełniało funkcję centralnej pompy musi dostawać do przepompowania tyle krwi, ile wcześniej wypchnęło na obwód. Serce dzielimy na dwa przedsionki – prawy i lewy oraz dwie komory – prawą i lewą. Lewa część serca pompuje krew utlenowaną, czyli płynącą z płuc na obwód.

Żyły płucne doprowadzają tę krew do lewego przedsionka skąd trafia do lewej komory. Bogata w tlen krew wypływa z serca aortą nazywaną przez niektórych tętnicą główną. Aorta oddaje na swojej drodze liczne gałęzie, które umożliwiają prawidłowe, adekwatne do aktualnych potrzeb ukrwienie wszystkich tkanek i narządów. Prawa część serca przepompowuje odtlenowaną krew z obwodu do płuc. Krew ta dociera do serca dwoma dużymi naczyniami. Żyłą główną górną z głowy, szyi oraz kończyn górnych i żyłą główną dolną z tułowia i kończyn dolnych. Obie uchodzą do prawego przedsionka, skąd przez prawą komorę i pień płucny dzielący się na tętnice płucne płyną do płuc. W płucach zachodzi wymiana gazowa i krew zostają ponownie wzbogacona w tlen.

Przygotowanie do cewnikowania serca

Cewnikowanie serca jest inwazyjnym badaniem hemodynamicznym serca z wykorzystanie promieni rentgenowskich. Podstawowym celem badania jest ocena prawidłowości budowy i funkcjonowania serca oraz wielkich naczyń. Przez cewnikowanie serca można rozumieć wentrykulografię lewostronną z aortografią, czyli badanie lewych jam serca i aorty; wentrykulografię prawostronną, która jest badaniem prawej części serca; badanie angiograficzne pnia płucnego; pomiary wskaźników hemodynamicznych przede wszystkim ciśnienia panującego w określonych fragmentach układu krążenia, a także wysycenia krwi tlenem.

Przygotowanie się do cewnikowania serca

Do badania kwalifikuje specjalista kardiolog bądź kardiochirurg na podstawie wcześniejszej diagnostyki obejmującej echo serca, elektrokardiografię czy RTG klatki piersiowej w razie potrzeby. Przed zgłoszeniem się na badanie należy odbyć kontrolną wizytę u stomatologa w celu dokonania oceny stanu uzębienia i przeprowadzenia ewentualnego leczenia. Bakterie bytujące w jamie ustnej mogą stanowić istotny czynnik ryzyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia, czyli błony wyściełającej od wewnątrz jamy serca. Samo badanie inwazyjne przeprowadzane jest w warunkach szpitalnych, więc większość przygotowań spoczywa na personelu medycznym.

Niemniej jednak przez badaniem przeprowadza się badanie lekarskie oraz wykonuje podstawowe badania krwi najczęściej takie jak morfologia, parametry krzepnięcia, stężenie elektrolitów, kreatyniny oraz oznaczenie grupy krwi. Ze względu na fakt wykorzystania promieni X oraz kontrastów jodowych należy poinformować lekarza o jakichkolwiek występujących w przeszłości powikłaniach badań obrazowych oraz ewentualnym podejrzeniu obecności ciąży, która co do zasady stanowi przeciwwskazanie do badania. Należy ogolić wskazane przez personel miejsce założenia prowadnika. Na ogół jest to naczynie udowe dlatego ogolić należy okolicę więzadła pachwinowego i pachwiny zarówno po lewej jak i prawej stronie. Przed badaniem należy pozostawać na czczo. Oznacza to, że od momentu wskazanego przez personel medyczny nie wolno ani jeść ani pić.

Przebieg i technika cewnikowania serca

Badanie wykonuje się w pracowni hemodynamiki. Chory układany jest na stole wyposażonym w urządzenie do obrazowania rentgenowskiego żargonowo nazywane ramieniem „C”. Umożliwia ono śledzenie cewnika oraz rozprzestrzeniania się kontrastu na ekranie obserwowanym przez osobę wykonującą procedurę. W zależności od tego czy cewnikowaniu poddaje się prawą czy lewą stronę serca różne są dostępy naczyniowe. Przy wentrykulografii lewostronnej nakłuwa się tętnicę. Na ogół tętnicę udową, alternatywą jest naczynie łokciowe lub promieniowe.

Jeżeli badana będzie prawa część serca cewnik wprowadza się do żyły. W tym wypadku najczęściej jest to żyła udowa, ewentualnie żyła szyjna, łokciowa lub podobojczykowa. Miejsce wkłucia jest poddawane odkażaniu i znieczulane. U bardziej pobudzonych chorych czasami podaje się leki uspokajające.

Po odpowiednim przygotowaniu pola, do naczynia wprowadza się tak zwaną koszulkę naczyniową, która umożliwia wprowadzenie właściwego cewnik i ewentualną jego szybką wymianę w razie potrzeby. W zależności od zakresu i celu badania wprowadza się dodatkowe cewniki np. cewnik Swana-Ganza, który umożliwia odczyt parametrów hemodynamicznych takich jak ciśnienia w jamach serca i innych umożliwiających określenie pojemności minutowej serca.

Możliwe jest również pobranie próbki krwi celem wykonania badania gazometrycznego, które mówi między innymi o wysyceniu krwi tlenem. Badanie daje również sposobność do oceny anatomii i funkcji jam serca i zastawek. W tym celu podaje się kontrast i obserwuje jego przepływ przed kolejne elementy układu krążenia. Osoba badana często odczuwa wtedy „uderzenie gorąca do głowy”.

W czasie całego badania należy bezwzględnie dostosowywać się do poleceń. Po zakończeniu zabiegu cewnik oraz koszulka naczyniowa zostają usunięte, a miejsce wkłucia zostaje uciśnięte odpowiednim opatrunkiem. Jeżeli stan chorego na to pozwala, możliwe jest opuszczenie szpitala w dniu wykonania procedury.

Wskazania do cewnikowania serca

Ze względu na inwazyjność badania chorych kwalifikuje się do niego bardzo ostrożnie i według określonych wskazań. Do stanów chorobowych, w których wykonanie cewnikowania serca może być konieczne należą:

• diagnostyka niektórych wad serca i wad zastawkowych,
• diagnostyka przed operacją kardiochirurgiczną,
• kwalifikacja do przeszczepienia serca,
• nadciśnienie płucne,
• ocena nieprawidłowości hemodynamicznych u chorych z niewydolnością serca.

Wskazanie te nie stanowią katalogu zamkniętego i mogą ulec rozszerzeniu w zależności od sytuacji klinicznej chorego. Każdy kierowany jest na badanie według indywidualnych wskazań i po dokonaniu oceny ryzyka.

Przeciwwskazania do cewnikowania serca

W dobie dynamicznego rozwoju diagnostyki obrazowej w wielu sytuacjach można obecnie odstąpić od wykonania cewnikowania serca. Jest to możliwe kiedy przy użyciu nieinwazyjnych technik takich jak echokardiografia, tomografia komputerowa czy jądrowy rezonans magnetyczny otrzymamy tożsame informacje z tymi, które można uzyskać podczas procedury inwazyjnej. Wśród przeciwwskazań wymienia się między innymi:

• skazę krwotoczną o dużym nasileniu,
• nadciśnienie tętnicze o ciężkim przebiegu,
• niewydolność nerek,
• zaburzenia elektrolitowe.

Powikłania cewnikowania serca

Najczęstszym powikłaniem jest krwiak rozwijający się w miejscu, w którym wykonano dostęp donaczyniowy. Jest to na szczęście powikłanie błahe. Powikłania bardzo poważne, choć występujące rzadziej, to zaburzenia rytmu i przewodnictwa, ostry zespół wieńcowy, udar mózgu a nawet zgon. Do innych epizodycznie występujących niebezpieczeństw związanych z cewnikowanie serca należą między innymi:

• ciężkie powikłania infekcyjne,
• odma opłucnowa,
• reakcja anafilaktyczna na kontrast,
• tamponada serca.

Oczywiście ryzyko wystąpienia któregokolwiek z powikłań rośnie wraz z ilością dodatkowych czynników obciążających takich jak zaawansowany wiek oraz inne ciężkie choroby układu krążenia, a także innych układów i narządów.