Astma sercowa – przyczyny i objawy dychawicy sercowej

Czym jest astma sercowa (dychawica sercowa)?

Astma sercowa to dawna nazwa napadowej duszności występującej w przebiegu przewlekłej niewydolności lewej komory serca. Jej spolszczona nazwa to dychawica sercowa. Jako ciekawostkę warto zauważyć, że z powodu wcześniejszego nazewnictwa i określania słowem astma napadowej duszności różnego pochodzenia, nadal jeszcze (nie jest to już konieczne) stosujemy nazwę astma oskrzelowa w odniesieniu do choroby układu oddechowego. Obecnie nie zaleca się już używania terminu astma sercowa.

Napadowa duszność nocna w niewydolności lewokomorowej występuje po dłuższym czasie od położenia się (przykładowo w czasie snu), powoduje wybudzenia i ustępuje po upływie co najmniej pół godziny od zmiany pozycji leżącej na siedzącą lub stojącą (chory siada, ale nie chodzi, unika wysiłku). Objawem niewydolności komory lewej serca jest także pojawianie się napadu duszności po wysiłku, w wyniku sytuacji stresowej, po posiłku.

Podobnym do napadowej duszności nocnej objawem przewlekłej niewydolności serca lewokomorowej jest orthopnoë. Objaw ten pojawia się szybciej (1–2 minuty od przyjęcia pozycji leżącej) i mija w ciągu kilku minut po tym jak chory usiądzie lub wstanie. Chorzy często śpią w pozycji półsiedzącej, używając wielu poduszek.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Napadowa duszność w niewydolności lewokomorowej serca

W celu zrozumienia mechanizmu napadowej duszności pojawiającej się w wyniku niewydolności lewej komory serca, konieczna jest podstawowa znajomość zasad krążenia krwi w organizmie człowieka. Krążenie krwi odbywa się w układzie zamkniętym, w krwiobiegu małym (płucnym) i dużym (układowym).

• Krążenie duże (układowe) – utlenowana krew wypływa z lewej komory serca do aorty i przez liczne odgałęzienia dociera do poszczególnych tkanek i narządów, dostarczając do nich tlen. Uboga w tlen krew wraca żyłami do prawego przedsionka serca, z którego przez zastawkę trójdzielną dociera do komory prawej.
• Krążenie małe (płucne) – krew z prawej komory serca jest wypompowywana do pnia płucnego, skąd przez jego rozgałęzienia dociera do płuc i pęcherzyków płucnych, gdzie ulega utlenowaniu. Następnie przez żyły płucne trafia do lewego przedsionka i przez zastawkę dwudzielną do lewej komory serca.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Przyczyną powstania objawów astmy sercowej i napadowej duszności w wyniku niewydolności lewej komory serca, jest zastój krwi w krążeniu małym (płucnym). Dochodzi do biernego przekrwienia płuc, ponieważ niewydolna lewa komora nie jest w stanie „przepompować” całej krwi napływającej do niej z krążenia płucnego. Niewydolności jednej komory może towarzyszyć niewydolność drugiej.

Po przyjęciu pozycji leżącej (na płasko) wskutek mniejszego działania siły grawitacji, pewna ilość krwi żylnej (o około pół litra więcej) z narządów wewnętrznych, kończyn dolnych napływa do klatki piersiowej. Ulega zmniejszeniu (o ok. 25%) pojemność życiowa płuc (objętość powietrza, którą można usunąć z płuc po najgłębszym wdechu, wykonując maksymalny wydech). Ponadto biernie przekrwione płuca są mniej podatne. W pozycji leżącej, aby osiągnąć taki sam efekt, mięśnie oddechowe muszą wykonać większą pracę. Może dochodzić także do skurczu oskrzeli.

Astma sercowa – objawy

Innymi objawami przewlekłej niewydolności lewokomorowej związanymi z zastojem w krążeniu płucnym są:

• kaszel (zwykle suchy);
• czasem odkrztuszanie plwociny o różowawym kolorze (wskazuje na obrzęk płuc, stan zagrażający życiu);
• w badaniu lekarskim osłuchowo nad polami płucnymi: trzeszczenia, rzężenia, mogą być obecne furczenia, świsty.

Objawami niewydolności serca są także między innymi:

• spadek wydolności wysiłkowej;
• chłodna i blada skóra kończyn;
• nadmierne pocenie się;
• splątanie (nieprawidłowy mózgowy przepływ krwi).

Inne przyczyny napadowej duszności nocnej

Inne przyczyny orthopnoë (przymusowe przyjmowanie pozycji stojącej lub półsiedzącej) i napadowej duszności nocnej to:

• POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc);
• rozstrzenie oskrzeli;
• choroby śródmiąższowe płuc;
• obturacyjny bezdech senny;
• czasami astma.

Także w przypadku niedokrwistości pozycja leżąca lub wysiłek mogą być źle tolerowane. Dodatkowe mięśnie oddechowe lepiej pracują, kiedy siedzimy, dlatego leżąc możemy nasilić duszność m.in. w odmie opłucnowej lub w przypadku obecności płynu w jamie opłucnej.

Leczenie astmy sercowej

Leczenie przewlekłej niewydolności serca wymaga leczenia choroby podstawowej (np. nadciśnienia tętniczego, arytmii, choroby niedokrwiennej serca). Ponadto stosuje się terapię przewlekłą a także leczenie zaostrzeń.

Do metod niefarmakologicznych leczenia dychawicy sercowej zaliczamy:

• ograniczenie spożycia sodu (soli kuchennej i produktów słonych) – zazwyczaj do 2–3 gramy na dobę, czasem także mniejszą podaż płynów (jeżeli występują objawy zatrzymywania wody i sodu w organizmie);
• należy kontrolować masę ciała (przyrost może wskazywać na zatrzymywanie wody w organizmie – ponad 2 kilogramy w 3 dni; zalecane jest uzyskanie spadku masy ciała u osób z otyłością i lepsze odżywianie chorych z niedowagą);
• rezygnację z palenia tytoniu i spożywanie alkoholu w ograniczonych ilościach;
• w miarę możliwości zaprzestanie stosowania niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów, które powodują zwiększone zatrzymywanie wody w ustroju);
• ważna jest codzienna, odpowiednio dostosowana aktywność fizyczna;
• zaleca się stosowanie szczepień przeciw pneumokokom i szczepień przeciwko grypie.

Stosuje się również leczenie farmakologiczne (m.in. leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, β-blokery, leki moczopędne). Czasem konieczne może okazać się także leczenie inwazyjne.

Do lekarza należy się pilnie zgłosić, kiedy napad duszności jest nasilony, przedłuża się, pojawiają się inne niepokojące objawy np. odkrztuszanie plwociny o różowym podbarwieniu, splątanie, sinica.