Arytmia komorowa – jak leczyć objawy komorowych zaburzeń rytmu serca?

Arytmia komorowa – co to jest arytmia serca?

W sercu źródłem pobudzeń elektrycznych są komórki rozrusznikowe, które budują układ bodźcotwórczo-przewodzący. W jego skład wchodzą węzeł zatokowy oraz węzeł przedsionkowo-komorowy – zlokalizowane w prawym przedsionku serca; komorowy układ przewodzący – pęczek Hisa przebiegający w przegrodzie międzykomorowej i rozwidlający się na prawą i lewą odnogę. Fizjologicznie to w węźle zatokowym generowane są rytmiczne pobudzenia elektryczne, które rozprzestrzeniają się na mięśnie przedsionków, a następnie komór. Komorowymi zaburzeniami rytmu serca nazywamy arytmie, które powstają poniżej rozwidlenia pęczka Hisa, a więc w obrębie komór serca.

Wśród komorowych zaburzeń rytmu wyróżnia się dodatkowe pobudzenia komorowe:

• przedwczesne lub zastępcze;
• jednokształtne lub wielokształtne;
• pojedyncze lub złożone; złożone pobudzenia dodatkowe komorowe, tj.: pary, trójki, a także nietrwały (niepodtrzymujący się) częstoskurcz komorowy oraz trwały częstoskurcz komorowy.

Najgroźniejszymi formami arytmii komorowej są częstoskurcze komorowe bez tętna (jednokształtne lub wielokształtne, tzw. torsade de pointes) oraz trzepotanie i migotanie komór, w mechanizmie których dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia.

Jakie są przyczyny arytmii komorowej?

Pojedyncze dodatkowe pobudzenia pochodzenia komorowego mogą występować u osób zdrowych i wówczas nie udaje się ustalić ich przyczyny. Częstość tego rodzaju arytmii wzrasta z wiekiem.

Duża grupa chorób serca stanowi przyczynę arytmii komorowej. Należą tutaj przede wszystkim:

• choroba niedokrwienna serca oraz zawał serca i stan bezpośrednio po nim;
• kardiomiopatie;
• ciężka niewydolność serca;
• zaawansowane wady serca;
• zespół długiego QT;
• zespół Brugadów.

Wśród przyczyn pozasercowych mogących sprzyjać arytmiom serca należy wymienić: zaburzenia elektrolitowe (głównie dotyczące gospodarki potasu i magnezu), zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy), a także choroby układowe (np. sarkoidoza z zajęciem serca) i inne.

Jakie są objawy komorowych zaburzeń serca?

Arytmie komorowe pod postacią pojedynczych dodatkowych pobudzeń komorowych zwykle pozostają bezobjawowe, jednak ich obraz kliniczny może być bardzo różnorodny.

Zgłaszane przez chorych objawy arytmii komorowej obejmują przede wszystkim:

• uczucie kołatania serca, jego niemiarowej pracy;
• uczucie uciekania serca z klatki piersiowej;
• kłucie w okolicy przedsercowej.

Niekiedy duża ilość pobudzeń dodatkowych całkowicie zaburza rytm własny serca, co może być przyczyną: osłabienia lub ograniczenia tolerancji wysiłku, a także nasilenia objawów niewydolności serca u pacjentów ze współistniejącą dysfunkcją skurczową lewej komory.

Wystąpienie częstoskurczu komorowego może być także przyczyną: spadku ciśnienia, omdlenia lub nagłego zatrzymania krążenia.

Zaburzenia rytmu serca – czy to arytmia komorowa?

W diagnostyce arytmii komorowej zastosowanie mają przede wszystkim badanie EKG, a także 24-godzinne monitorowanie EKG metodą Holtera. Drugie z wymienionych pozwala zarejestrować arytmię rzadziej występującą i/lub napadową.

Jednocześnie w przypadku rozpoznania komorowych zaburzeń rytmu wskazane jest poszerzenie diagnostyki celem ustalenia jej możliwej przyczyny. Zasadne jest wówczas wykonanie: badania echokardiograficznego, elektrokardiograficznej próby wysiłkowej lub innych badań pomocnych w diagnostyce niedokrwienia mięśnia sercowego, a także badań laboratoryjnych obejmujących oznaczenie stężeń elektrolitów lub np. hormonów tarczycy.

Choroby serca i leczenie arytmii komorowej

W postępowaniu przewlekłym u pacjentów z arytmią komorową największe znaczenie ma rozpoznanie i leczenie choroby podstawowej (np. choroby niedokrwiennej serca, zaburzeń elektrolitowych) oraz wdrożenie leczenia antyarytmicznego (z zastosowaniem np. β -blokera lub amiodaronu). Należy pamiętać także, iż nie każdy pacjent z rozpoznanymi komorowymi zaburzeniami rytmu serca wymaga specyficznego leczenia. Pojedyncze pobudzenia komorowe występują bowiem także u osób zdrowych, u których mogą pozostawać całkowicie bezobjawowe i nie być przyczyną niepokoju.

W przypadku zagrażającej życiu arytmii komorowej (częstoskurcz komorowy z objawami niestabilności hemodynamicznej pacjenta) po ustaleniu rozpoznania lekarz pilnie wdraża niezbędne leczenie przeciwarytmiczne, a gdy dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia w mechanizmie częstoskurczu komorowego bez tętna czy migotania komór, podejmuje także czynności resuscytacyjne, jeśli to możliwe, z defibrylacją włącznie.

Obraz arytmii komorowej może być różnorodny – od klinicznie niemych pojedynczych dodatkowych pobudzeń aż do nagłego zatrzymania krążenia włącznie/ Dlatego też, w pewnej grupie chorych (z ciężką niewydolnością serca lub przebytym wcześniej napadem zagrażającej życiu arytmii komorowej) zasadne jest stosowanie prewencji nagłej śmierci sercowej w postaci implantacji kardiowertera-defibrylatora. To implantowane podskórnie urządzenie, którego zadaniem jest wykrycie napadu groźnej dla życia arytmii i przerwanie jej poprzez dostarczenie energii do mięśnia sercowego przez umieszczoną w prawej komorze serca elektrodę.