Wirusowe zapalenie wątroby typu B to jedna z najpoważniejszych chorób wirusowych dotykających człowieka. Jedną z najskuteczniejszych metod jej zapobiegania są szczepienia ochronne, od wielu lat obowiązkowe w Polsce dla wszystkich dzieci, a także dla niektórych grup osób dorosłych. Wyjaśniamy, jakie są zasady szczepienia dzieci i dorosłych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B, jak wygląda schemat szczepienny oraz czy przyjęcie pełnego cyklu zapewnia trwałą odporność. Zapraszamy do zapoznania się z artykułem!
Szczepienie przeciwko WZW typu B – zasady szczepienia dla dzieci i dorosłych
Spis treści
- Czym jest WZW typu B? Objawy WZW B
- Szczepionka przeciw WZW typu B – co trzeba o niej wiedzieć?
- Szczepienie przeciwko WZW B – ile dawek szczepionki?
- Czy szczepionka przeciwko WZW typu B jest na całe życie?
- Jak przebiega szczepienie przeciwko WZW typu B?
- Szczepionka przeciwko WZW typu B – niepożądane odczyny poszczepienne i przeciwwskazania
- Skuteczność szczepionki przeciwko WZW typu B
- Ile kosztuje szczepienie przeciwko WZW typu B?
Czym jest WZW typu B? Objawy WZW B
Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B, określane mianem żółtaczki zakaźnej lub żółtaczki wszczepiennej, to jedna z najczęstszych chorób wirusowych wątroby. Za jego występowanie odpowiada wirus HBV (hepatitis B virus), który charakteryzuje się dużo większą wirulencją niż np. wirus HIV.
Jak objawia się zakażenie wirusem HBV? Okres od zakażenia do wystąpienia pierwszych symptomów wynosi zwykle 3-4 miesiące, a choroba może mieć przebieg zarówno bezobjawowy, ostry, jak i przewlekły.
W ostrej fazie WZW typu B objawy są mało specyficzne i mogą wystąpić:
- brak apetytu,
- zaburzenia ze strony układu pokarmowego,
- żółtaczka,
- pogorszenie samopoczucia i ogólne osłabienie,
- ciemne zabarwienie moczu.
Zakażenie utrzymujące się powyżej 6 miesięcy przechodzi w fazę przewlekłą, która po wielu latach może prowadzić do niewydolności i marskości wątroby, a także zwiększać ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego.
Jak można się zarazić WZW typu B?
Najczęściej do zakażenia dochodzi przez:
- kontakt z zakażoną krwią lub innymi płynami ustrojowymi (głównie w trakcie zabiegów naruszających ciągłość skóry i błon śluzowych), m.in. w czasie: zabiegów kosmetycznych, pobierania krwi, operacji, zabiegów diagnostycznych, wykonywania tatuażu;
- niejałowy sprzęt medyczny, taki jak igły czy narzędzia chirurgiczne;
- kontakty seksualne z osobą zakażoną;
- dzielenie się igłami podczas stosowania narkotyków.
Do zakażenia dziecka może też dojść w trakcie porodu, jeżeli matka jest zakażona.
Szczepionka przeciw WZW typu B – co trzeba o niej wiedzieć?
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilka szczepionek przeciwko WZW typu B. Każda z nich jest jednak szczepionką rekombinowaną – czyli nie zawiera żywego patogenu, lecz przygotowane metodami inżynierii genetycznej oczyszczone białko powierzchniowe. Jest to element rozpoznawany przez nasz układ odpornościowy (tzw. antygen HBs). Nie wywołuje on zakażenia, ale skutecznie stymuluje układ immunologiczny.
Dostępne są zarówno szczepionki pojedyncze, skierowane tylko przeciwko HBV (np. Euvax B czy Energix B), jak również szczepionki łączone, np. przeciw WZW typu A+WZW typu B (Twinrix Adult), czy szczepionki typu 6w1 stosowane u dzieci (np. Infarix Hexa czy Hexacima).
Szczepienie przeciwko WZW B – ile dawek szczepionki?
Obecnie szczepienie przeciw WZW typu B jest w Polsce, zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych, obowiązkowe dla wszystkich noworodków i niemowląt, a także zalecane dla osób dorosłych z grup ryzyka, jeżeli wcześniej nie były zaszczepione. Standardowy schemat szczepienia przeciw WZW typu B obejmuje trzy dawki, przy czym druga przyjmowana jest miesiąc po przyjęciu pierwszej, a trzecia po upływie kolejnych 6 miesięcy.
W przypadku noworodków i niemowląt wygląda to następująco:
- Przyjmowana w ciągu 24 godzin od urodzenia.
- Przyjmowana miesiąc po podaniu pierwszej dawki szczepienia (zwykle między 4. a 6. tygodniem życia dziecka, na pierwszej wizycie szczepiennej).
- Podawana w 7. miesiącu życia dziecka.
U wcześniaków i dzieci z niską masą urodzeniową schemat ten jest modyfikowany i obejmuje 4 dawki (0-1-2-12 miesięcy).
U osób, które wymagają szybkiego nabycia odporności na wirusa HBV (np. przed operacją), możliwe jest zastosowanie schematu przyspieszonego. Polega on na podaniu czterech dawek – drugiej już 7. dnia, trzeciej – 21. dnia, a czwartej, która jest dawką przypominającą, po roku od rozpoczęcia szczepienia.
Które roczniki były szczepione na WZW typu B?
Szczepienia ochronne przeciwko WZW typu B weszły do obowiązkowego schematu szczepień dopiero w 1994 roku. Z tego względu osobom urodzonym w latach wcześniejszych, które nie zostały zaszczepione przeciw WZW typu B, zalecane jest uzupełnienie szczepienia, zwłaszcza jeżeli należą do grupy podwyższonego ryzyka.
Do tej grupy zaliczają się:
- studenci uczelni medycznych;
- pracownicy ochrony zdrowia, zwłaszcza ci mający kontakt z pacjentem;
- osoby, które ze względu na pracę lub tryb życia są narażone na zakażenia związanie z uszkodzeniem ciągłości tkanek;
- osoby zarażone WZW typu C;
- osoby z chorobami przewlekłymi, z niedoborem odporności;
- osoby cierpiące na nowotwory układu krwiotwórczego.
Czy szczepienie przeciwko WZW B jest obowiązkowe przed operacją?
Nie, szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B nie jest obowiązkowe przed zabiegami i operacjami, jednak jest zalecane zwłaszcza osobom, które nie zostały poddane obowiązkowym szczepieniom ochronnym.
Czy szczepionka przeciwko WZW typu B jest na całe życie?
Przyjmuje się, że u osób zdrowych przyjęcie pełnego, podstawowego cyklu szczepień, pozwala wykształcić skuteczną ochronę przed wirusem HBV, utrzymującą się do końca życia. Z tego względu, jeżeli dana osoba nie choruje przewlekle, nie zaleca się podawania dawek przypominających, nawet jeżeli stężenie przeciwciał anty-HBs w organizmie jest na stosunkowo niskim poziomie (poniżej 10 IU/l).
Niższa skuteczność szczepionki obserwowana jest u:
- osób zakażonych wirusem HIV,
- chorych na przewlekłe zapalenie wątroby,
- osób z niewydolnością nerek,
- chorych na cukrzycę,
- osób otyłych,
- palaczy tytoniu,
- osób starszych.
W tych grupach pacjentów wskazane jest kontrolowanie poziomu przeciwciał i ewentualne zastosowanie dawek przypominających.
Warto jednak pamiętać, że szczepienie przeciw WZW typu B nie chroni przed innymi wirusami wywołującymi inne postaci wirusowego zapalenia wątroby.
Jak przebiega szczepienie przeciwko WZW typu B?
Szczepionka ma postać iniekcji podawanych domięśniowo. U osób dorosłych jest to zwykle mięsień naramienny, u noworodków i niemowląt może być to mięsień udowy.
Szczepienie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania, warto jednak przyjmować je poza okresami przeziębień czy zaostrzonych stanów zapalnych. Po szczepieniu pacjent może od razu wrócić do normalnej aktywności.
Szczepionka przeciwko WZW typu B – niepożądane odczyny poszczepienne i przeciwwskazania
Szczepienie przeciw WZW B charakteryzuje się dużym profilem bezpieczeństwa, a ilość zgłaszanych działań niepożądanych jest znikoma. Obecnie zaledwie około 1/3 pacjentów obserwuje po szczepieniu ograniczony odczyn zapalny z zaczerwienieniem i zwiększoną tkliwością w miejscu podania. U niewielkiego odsetka pacjentów może pojawić się pogorszenie samopoczucia i niewielkie podwyższenie temperatury, zwykle jednak objawy te ustępują samoistnie po około 24 godzinach.
Czy istnieją przeciwwskazania do szczepienia przeciwko WZW typu B? Mają one charakter uniwersalny i należą do nich:
- nadwrażliwość na którykolwiek ze składników szczepionki,
- ostra choroba zapalna,
- gorączka,
- nagłe pogorszenie samopoczucia.
Z tego też względu szczepienie wykonuje się po uprzedniej kwalifikacji przez lekarza.
Skuteczność szczepionki przeciwko WZW typu B
O skuteczności szczepienia informuje uzyskanie tzw. miana ochronnego przeciwciał, czyli takiego stężenia przeciwciał wytworzonych przez organizm pod wpływem podanych antygenów, które ochroni przed zachorowaniem. Ocenia się, że dla szczepionki przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B miano ochronne wynosi ≥ 10 jm/l.
Przy zastosowaniu schematu 0–1–6 miesięcy, wśród osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym, w ponad 95% przypadków szczepienie okaże się skuteczne.
Badania wykazały, że wśród pacjentów, u których zastosowano przyspieszony schemat szczepienia (1–7–21 dni z dawką przypominającą po upływie roku), tydzień po podaniu trzeciej dawki ochronne miano przeciwciał uzyskuje około 65%, 4 tygodnie później jest to już 76%, natomiast po upływie miesiąca od podania dawki przypominającej szczepienie można uznać za skuteczne u ponad 98%.
Skuteczność szczepienia przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B zależy m.in. od: indywidualnych cech układu odpornościowego pacjenta, zastosowanego preparatu oraz zachowania odpowiednich odstępów między dawkami.
Ile kosztuje szczepienie przeciwko WZW typu B?
Szczepienie przeciwko WZW typu B jest jednym ze szczepień obowiązkowych. Z tego względu jest ono bezpłatne dla:
- dzieci i młodzieży do 19. roku życia,
- studentów uczelni medycznych i pracowników ochrony zdrowia,
- osób z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania,
- osób zakażonych WZW typu C.
Dla pozostałych osób jest to szczepienie zalecane, niepodlegające refundacji z NFZ. Koszt pojedynczej dawki szczepionki może wahać się w zależności od preparatu i wynosić od 40 do 100 złotych.
współpraca: lek. Marta Maruszak
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Szczepionka przeciw zapaleniu wątroby typu B: Co należy wiedzieć?, Hepatitis B VIS Polish (10/15/21).
- Polska Grupa Ekspertów HBV – Zespół ds Szczepień: Szczepienia przeciwko wirusowym zapaleniom wątroby typu A i B. Przegl Epidemiol 2012; 66, 89-91.
- EUVAX B, 10 mikrogramów, zawiesina do wstrzykiwań – ulotka dla pacjenta.
- Klamann J., Smiatacz T., Viral hepatitis diagnosis in primary care settings, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, vol 10, no 2, 66–72.
- Kowalska M., Kalinowski P., Bojakowska U., Prevention of hepatitis B, Journal of Education, Health and Sport, 2017;7(7):315-321.
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2022 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2023.
Opublikowano: 13.11.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Michalak
diagnosta laboratoryjny
Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
109
Komentarze i opinie (0)