Szczepienie przeciw śwince – kiedy, jaką szczepionką?

Świnka – charakterystyka choroby

Świnka (łac. parotitis epidemica, ang. mumps) to ostre, uogólnione, zaraźliwe zakażenie paramiksowirusem, które przed wprowadzeniem skutecznych szczepionek była bardzo powszechną chorobą wieku dziecięcego powodującą groźne dla życia i zdrowia powikłania. Wraz z wprowadzeniem powszechnych szczepień po 1967 r. zachorowalność na świnkę w populacji znacznie spadła, co bardzo dobrze ilustrują dane ze Stanów Zjednoczonych.

W 1968 r., przed szerokim rozpowszechnieniem szczepień, zgłoszono w USA 185 691 przypadków świnki, zaś z kolei w latach 2001 – 2005 – jedynie 231-277 przypadków rocznie. W Polsce obecnie zapadalność na świnkę wynosi 100-400 przypadków na 100 000 mieszkańców. Są to głównie dzieci nieszczepione, w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Świnka rozprzestrzenia się w taki sam sposób jak przeziębienie i grypa – drogą kropelkową, kiedy kichający lub kaszlący chory wyrzuca z siebie kropelki śliny wraz w wirusem oraz przez skażone przedmioty.

Jakie objawy daje świnka?

Objawy świnki zwykle pojawiają się 2-3 tygodnie po zakażeniu chorego. Zwiastunem wirusa świnki są niespecyficzne objawy, takie jak gorączka (gorączka 38–39,5°C trwająca 3–4 dni), złe samopoczucie, ból głowy, bóle mięśni i brak apetytu, po których w kolejnych dniach rozwija się klasyczny symptom świnki – bolesny obrzęk ślinianek przyusznych. Objaw ten, znany również jako zapalenie przyusznic, najpierw najczęściej dotyka jednej ślinianki, a następnie po 1-3 dniach staje się obustronny. Obrzęk powoduje uciążliwe bóle ucha, trudności w żuciu i otwieraniu ust.

Opuchnięte i tkliwe mogą być również ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe. Niekiedy świnka przebiega również z zajęciem trzustki, gruczołów piersiowych oraz jąder u nastolatków i młodych dorosłych. Szczególną postacią kliniczną jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych , które objawia się bólami głowy i mięśni, wysoką gorączką, nadwrażliwością na światło, nudnościami, wymiotami i sztywnością karku.

Powikłania po śwince

Zwykle świnka jest chorobą łagodną, ​​samoograniczającą się i ustępuje bez trwałych następstw, a przebycie choroby pozostawia odporność na całe życie. Mogą jednak wystąpić powikłania, takie jak:

• zapalenie jądra i najądrza, które może prowadzić do bezpłodności;
• zapalenie nerwu słuchowego, które może prowadzić do upośledzenia słuchu, a nawet głuchoty (niezależnie od występowania zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych);
• zapalenie mięśnia sercowego;
• zapalenie wątroby, nerek;
• poronienie – zarażenie się wirusem świnki podczas ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, może prowadzić do poronienia.

Jak leczyć świnkę?

Ponieważ świnka jest chorobą wirusową, nie reaguje na antybiotyki ani inne leki. Stosuje się wyłącznie leczenie objawowe – leki przeciwgorączkowe oraz przeciwbólowe. Pomóc może dużo odpoczynku, picie odpowiedniej ilości płynów, przykładanie ciepłego lub chłodnego kompresu do opuchniętych ślinianek, spożywanie miękkich pokarmów, które nie wymagają intensywnego żucia, a w przypadku bolesnego zapalenia jądra – leki przeciwzapalne.

Szczepionka przeciw śwince – rodzaje, schemat podania

Najlepszym sposobem ochrony przed świnką jest zaszczepienie się. Stosowana szczepionka przeciw śwince jest szczepionką skojarzoną, która zawiera najbezpieczniejsze i najskuteczniejsze formy szczepionki przeciw śwince, odrze i różyczce. W skład szczepionki MMR wchodzi atenuowany wirus odry, atenuowany wirus świnki, atenuowany wirus różyczki oraz substancje pomocnicze takie jak sorbitol, neomycyna i woda do iniekcji. Obecnie na polskim rynku dostępne są dwa preparaty: M-M-RVAXPRO (MMR = odra + świnka + różyczka) oraz Priorix (MMR = odra + świnka + różyczka).

Zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych (PSO, tzw. kalendarz szczepień ) szczepionka MMR jest szczepionką bezpłatną, tzw. obowiązkową, realizowaną w ramach powszechnego ubezpieczenie zdrowotnego, bez dodatkowych opłat.

Szczepionka MMR to szczepionka dwudawkowa – pierwszą dawkę dziecko powinno przyjąć między 13 a 15 mż., a drugą dawkę – w 6 roku życia. Wcześniej drugą dawkę szczepionki podawano w 10 roku życia, jednak zalecenia te zmieniono aby zapewnić dzieciom jak najlepszą ochronę jeszcze przed pójściem do szkoły. W przypadku osób dorosłych szczepienie podawane jest w jednej lub w dwóch dawkach, jednak nie jest to refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Jak pokazują badania, skuteczność szczepienia po podaniu dwóch dawek wynosi 98-99% i utrzymuje się przez całe życie. Co więcej, jeśli nawet dojdzie do infekcji – choroba przebiega łagodniej, ze znacznie mniejszym ryzykiem groźnych dla życia i zdrowia powikłań.

Czy szczepionka przeciw śwince jest bezpieczna?

Szczepionka MMR jest bardzo bezpieczna i skuteczna, a jej przyjęcie jest znacznie bezpieczniejsze niż zachorowanie na świnkę. Pomimo obaw niektórych rodziców, wiele starannie przeprowadzonych badań naukowych nie wykazało związku między szczepionką MMR a autyzmem i innymi zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Niektórzy obawiają się również, że szczepionka na świnkę zawiera timerosal – środek konserwujący na bazie rtęci, stosowany w niektórych szczepionkach rozprowadzanych w wielodawkowych fiolkach. Szczepionki MMR nie zawierają i nigdy nie zawierały timerosalu. Nie należy się również obawiać, że szczepionka MMR obciąży układ odpornościowy – podanie kilku szczepionek jednocześnie nie powoduje żadnych szkodliwych skutków.

Większość pacjentów nie odczuwa skutków ubocznych szczepionki, jednak tak jak w przypadku każdej szczepionki, również po MMR mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne. Czasem po podaniu szczepionki mogą wystąpić odczyny miejscowe – ból w miejscu wkłucia, obrzęk i zaczerwienie. U dzieci może pojawić się również powiększenie węzłów chłonnych, wysypka i podwyższona temperatura, u dorosłych zaś – bóle stawów. Objawy te ustępują samoistnie, bez długotrwałych następstw. Innymi, choć rzadkimi symptomami po szczepieniu MMR mogą być:

• zakażenie górnych dróg oddechowych;
• zapalenie ucha środkowego;
• brak apetytu;
• nerwowość, nietypowy płacz;
• bezsenność;
• drgawki gorączkowe, silne reakcja alergiczna.

Najczęstsze przeciwwskazania do przyjęcia szczepionki MMR to:

• ostra choroba infekcyjna przebiegająca z gorączką;
• wrodzone i nabyte zaburzenia odporności;
• aktywna gruźlica;
• nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego i chłonnego;
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych.

Szczepienia chronią przyszłe pokolenia. Szczepionki zmniejszyły, a w niektórych przypadkach wyeliminowały wiele chorób, które zaledwie kilka pokoleń temu powodowały śmierć lub poważne kalectwo – nie zwlekaj i zaszczep swoje dziecko.