Szczepienie na krztusiec – jakie? Czy można szczepić na krztusiec w ciąży?

Krztusiec – co to za schorzenie?

Krztusiec to schorzenie, za które odpowiadają bakterie, a dokładnie pałeczki tlenowe Bordetella pertussis. Bakterie Bordetella zdolne są do wytwarzania specjalnej toksyny, która prowadzi do martwicy komórek nabłonka dróg oddechowych, czego konsekwencją jest zaburzenie wydzielania śluzu i tym samym pobudzenie odruchu kaszlowego, co wywołuje klasyczne objawy choroby.

Jak można zarazić się krztuścem? Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, czyli na przykład poprzez wdychanie rozpylonej wydzieliny z dróg oddechowych osoby chorej. Jedynym rezerwuarem pałeczki krztuśca są ludzie, a źródłem zakażenia jest chory człowiek, nawet uprzednio zaszczepiony.

W naszym kraju w 2017 r. odnotowano 3 034 zachorowań na krztusiec, natomiast w 2018 i 2019 zgłoszono odpowiednio 1548 i 1626 przypadków krztuśca.

Krztusiec – objawy

Czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby, czyli okres wylęgania wynosi w przypadku krztuśca zwykle 7–14 dni. Pierwszą fazą choroby jest tak zwany okres nieżytowy, który trwa około 7-14 dni i obejmuje wystąpienie objawów grypopodobnych. Po tym czasie dochodzi do rozwoju tak zwanej fazy napadowego kaszlu, która może trwać nawet do 6 tygodni.

Ciężkie napady kaszlu są bardzo męczące, cechują się tak zwanym zanoszeniem się, zakończonym głębokim wdechem i świstem krtaniowym, przypominającym „pianie”. Napady kaszlu powtarzają się seriami i może im towarzyszyć odkrztuszanie gęstej, lepkiej wydzieliny. Silnym napadom może towarzyszyć obrzęk powiek, twarzy, a także poszerzenie naczyń krwionośnych w obrębie spojówek i ich zaczerwienienie.

Obserwuje się, że kaszel w przebiegu krztuśca u osób dorosłych jest mniej charakterystyczny niż krztuścowy kaszel u dzieci (nie ma typowego charakteru zanoszenia się). Po fazie napadowego kaszlu pojawia się faza zdrowienia, która trwa około 3-4 miesiące.

Krztusiec – powikłania

Niestety, w niektórych sytuacjach zachorowanie na krztusiec może wiązać się z wystąpieniem pewnych powikłań. Najczęstsze powikłania krztuśca to:

• zapalenie płuc, przede wszystkim jest to zapalenie płuc wywołane innym nadkażeniem bakteryjnym;
• odma opłucnowa;
• powikłania związane z układem nerwowym – między innymi drgawki, obrzęk mózgu, krwawienie wewnątrzczaszkowe. Powikłania neurologiczne są częstsze u dzieci, szczególnie u niemowląt;
• trwałe następstwa krztuśca, tj. upośledzenie umysłowe, głuchota czy padaczka;
• powikłania pojawiające się na skutek uporczywego kaszlu, takie jak przepukliny, nietrzymanie moczu, złamania żeber czy wypadanie odbytnicy.

Krztusiec jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci. Największe ryzyko trwałych powikłań choroby i zgonu dotyczy noworodków i niemowląt, z kolei rokowania dla dzieci starszych i osób dorosłych są znacznie lepsze, choroba przebiega u nich łagodniej i rzadziej wiąże się z trwałymi powikłaniami.

Szczepienie przeciw krztuścowi – co musimy wiedzieć?

Na rynku jest dostępne szczepienie przeciw krztuścowi – jest to szczepionka skojarzona, która zawiera antygeny pałeczki krztuśca oraz toksoid błoniczy i tężcowy, co oznacza, że buduje odporność także przed dwoma innymi schorzeniami – błonicą i tężcem. Szczepienie przeciwko krztuścowi należy do kategorii szczepień „nieżywych”.

Kto powinien zaszczepić się na krztusiec?

Szczepienie przeciwko krztuścowi powinno być szczególnie zalecane:

• osobom dorosłym, które mają bliski kontakt z małymi dziećmi, tj. noworodkami i niemowlętami – do takich osób należą między innymi pracownicy ochrony zdrowia, opiekunowie, ale i rodzina (rodzice, dziadkowie) mający kontakt z dziećmi;
• kobietom w ciąży – szczepienie przeciw krztuścowi powinno być wykonanie optymalnie między 28. a 32. tygodniem ciąży;
• personelowi pracującemu w szpitalu, mającemu kontakt nie tylko z dziećmi, ale i z przewlekle chorymi pacjentami.

W jakim wieku szczepi się na krztusiec?

Zgodnie z programem szczepień ochronnych, szczepienia przeciwko krztuścowi to aktualnie cztery dawki szczepienia podstawowego, które podawane są:

• między 6. a 8. tygodniem życia,
• w 3.–4. miesiącu życia,
• 5.– 6. miesiącu życia,
• 16.–18. miesiącu życia.

Stosuje się jeszcze dwie dawki przypominające – w 6. roku życia oraz w 14. roku życia.

Ile razy szczepi się na krztusiec?

Odporność poszczepienna jak i odporność uzyskana na drodze naturalnego przechorowania krztuśca niestety wygasa z upływem czasu, jednak ponowne zachorowania są zwykle łagodniejsze niż pierwszorazowe. Z tego właśnie powodu dawka przypominająca powinna być przyjmowana co około 10 lat.

Szczepienie przeciwko krztuścowi w ciąży

Zgodnie z zaleceniami, powinno się szczepić przeciwko krztuścowi wszystkie kobiety w III trymestrze ciąży. Dotyczy to oczywiście kobiet, u których od ostatniego szczepienia minęło 10 lat.

Dlaczego jest to tak ważne? Zaszczepienie ciężarnej sprawia, że w jej organizmie powstają przeciwciała, które drogą łożyska przekazywane są do płodu. Dzięki temu zapewniamy ochronę dziecku już po narodzeniu.

Pierwsza szczepionka przeciw krztuścowi podawana jest dziecku w okolicy 6.-8. tygodnia życia. Dziecko jest w pełni chronione dopiero po pełnym cyklu szczepień. Natomiast dzięki szczepieniu w ciąży, już od 1. dnia życia dziecko posiada przeciwciała ochronne, co chroni je przed ciężkim przebiegiem choroby i powikłaniami w pierwszych miesiącach życia. Szczepionka przeciw krztuścowi jest bezpieczna dla kobiet w ciąży, co zostało potwierdzone w badaniach klinicznych.

Szczepionki to ogromny postęp w rozwoju medycyny, jednym z takich szczepień jest właśnie szczepienie przeciwko krztuścowi. Jeżeli minęło już 10 lat ostatniej dawki szczepienia – zdecydowanie warto udać się do swojego lekarza rodzinnego i zapytać o możliwość zaszczepienia dawką przypominającą. Szczepienie w ciąży daje szansę na ochronę dziecka przed poważnymi konsekwencjami krztuśca.