Program Szczepień Ochronnych – szczepienia zalecane i szczepienia obowiązkowe

Jakie rodzaje szczepień oferuje program?

Spis szczepień wliczanych do Programu Szczepień Ochronnych nazywany jest potocznie kalendarzem szczepień. Jest to dokument – komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego. Reguluje on szczegółowe kwestie organizacji szczepień w konkretnych grupach wiekowych, a także opisuje 2 typy szczepień:

• szczepienia obowiązkowe – czyli szczepienia wykonywane bezpłatnie w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej;
• szczepienia zalecane – odpłatne – nierefundowane przez NFZ lub objęte tylko częściowym finansowaniem, wskazane, aby zapewnić dodatkową ochronę przeciwinfekcyjną.

Dlaczego jedne szczepienia są sklasyfikowane jako obowiązkowe, a inne jedynie zalecane? O podziale decyduje wiele czynników, głównie są to:

• powszechność występowania danej choroby,
• uciążliwość jej przebiegu,
• ryzyko powikłań i ich skomplikowania,
• koszt szczepionki.

Niestety, przy masowym szczepieniu obywateli ten ostatni czynnik bywa decydujący przy doborze preparatów refundowanych. Rodzice chcący dodatkowo zabezpieczyć swoje dzieci przed niektórymi patogenami, po otrzymaniu skierowania od lekarza muszą samodzielnie zakupić szczepionkę w aptece i udać się z nią do najbliższej przychodni.

Przeczytaj też: Bilans zdrowia dziecka – co to jest?

Które szczepienia są obowiązkowe w 1. roku życia dziecka?

Już w pierwszych dniach życia dziecka (do 72 godzin po narodzeniu), na oddziale noworodkowym podawane są 2 szczepionki:

• WZW-B – przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, nazywanego częściej żółtaczką;
• BCG – przeciwko gruźlicy.

Dawki przypominające szczepienia przeciwko WZW-B są obowiązkowe w 2. oraz 7. miesiącu życia.

Również w drugim miesiącu życia należy wykonać 4 ważne, następujące szczepienia:

• DTP – przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi;
• Hib – przeciwko zakażeniu pałeczką hemofilną typu b (Haemophilus influenzae);
• PCV – przeciwko pneumokokom;
• RV – przeciwko zakażeniu rotawirusami.

Preparaty te wymagają podania dawek przypominających pomiędzy 3. a 4. miesiącem życia oraz pomiędzy 5. a 6. miesiącem życia.

Około 3. miesiąca życia dziecko przyjmuje pierwszą dawkę szczepienia IPV – przeciwko zakażeniu wirusem polio, znanym też jako choroba Heinego-Medina. W jej przypadku dawkę przypominającą podaje się po 2 miesiącach, czyli około 5.-6. miesiąca życia dziecka.

Sprawdź też: Czym jest szczepionka 6w1?

Jakie szczepienia są zalecane w 1. roku życia?

Dodatkowo, poza szczepieniami obowiązkowymi, można podawać dzieciom preparaty przeciwko:

• meningokokom – wywołującym zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (można je podawać po 2. miesiącu życia);
• grypie – (po. 6 miesiącu).

W zdiagnozowanych stanach obniżonej odporności u dziecka lekarz specjalista może zdecydować o przesunięciu terminu wybranych szczepień.

Szczepienia obowiązkowe w 2. roku życia

Po 12. miesiącu życia nadchodzi czas na wykonanie kolejnego ważnego szczepienia – MMR – przeciwko odrze, śwince i różyczce. W tym okresie doszczepia się również kolejną dawką szczepionki PCV przeciwko pneumokokom.

Po około 16. miesiącu dzieci przyjmują dawki przypominające szczepień DTP, Hib oraz IPV. Obecnie u dzieci w upośledzoną odpornością lub u tych, które często przebywają w placówkach opiekuńczych, obowiązkowe jest także szczepienie VZV na ospę wietrzną (podawane pomiędzy 13. a 15. miesiącem oraz po raz drugi pomiędzy 16. a 18. miesiącem życia).

Przeczytaj też: Powikłania poszczepienne u dzieci i niemowląt

Szczepienia zalecane w 2. roku życia

Szczepionki zalecane, odpłatne, które można podawać po 2. roku życia, to:

• szczepienie przeciwko WZW A (wirusowe zapalenie wątroby typu A);
• szczepienie przeciwko odkleszczowemu zapaleniu mózgu;
• szczepienie przeciwko ospie wietrznej (jeśli dziecko nie przyjęło preparatu w ramach szczepienia obowiązkowego).

Okres szkolny a szczepienia obowiązkowe

U starszych dzieci, pomimo dojrzewania układu immunologicznego, nadal istnieje potrzeba podania niektórych dawek przypominających szczepień, których cykl rozpoczęto we wczesnym dzieciństwie.

Około 6. roku życia (w wieku przedszkolnym) obowiązkowe są szczepienia:

• DTP – przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi;
• IPV – przeciwko polio;
• MMR – przeciwko odrze, śwince, różyczce.

Szczepienie DTP powinno być także powtórzone około 14. roku życia, natomiast na progu dorosłości, w 19. roku życia podawana jest już szczepionka Td – przeciwko tężcowi i błonicy (bez krztuśca). Samo szczepienie przeciwko tężcowi powinno być powtarzane u osób dorosłych co 10 lat.

Sprawdź: Jakie są przeciwwskazania do szczepień ochronnych?

Jakie szczepienia są zalecane w wieku szkolnym?

Stosunkowo od niedawna dzieciom po 9. roku życia, które jeszcze nie przeszły inicjacji seksualnej, zaleca się przyjęcie szczepionki przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV). Zakażenie niektórymi wariantami tego wirusa może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów (m.in. raka szyjki macicy lub odbytu) lub powodować narastanie brodawek w okolicach narządów płciowych. Niestety, szczepionka jest dość droga, co znacznie ogranicza jej powszechną dostępność. Od listopada 2021 Narodowy Fundusz Zdrowia objął jedną ze szczepionek przeciwko HPV (przeciwko 2 typom wirusa) 50% refundacją. Inne rodzaje szczepionek wyższych generacji pozostają pełnopłatne.

Obecnie, w ramach zaleceń obowiązujących po pandemii koronawirusa, dla dzieci po 5. roku życia zalecane jest także wykonanie bezpłatnego szczepienia przeciwko COVID-19.

Przestrzeganie terminów szczepień obowiązkowych to bardzo ważny element zdrowego rozwoju każdego dziecka, który pozwala uniknąć chorób zakaźnych. W przypadku długotrwałej choroby lub wyjazdu, warto skonsultować daty poszczególnych szczepień z lekarzem. Celowe unikanie szczepień jest jednak szczególnie niebezpieczne i stwarza poważne ryzyko zachorowania i późniejszych powikłań dla całego społeczeństwa.

Szczepienie noworodka – komentarz położnej