Zapalenie dziąseł – przyczyny, jak się objawia, jakie leki i maści?

Czym jest zapalenie dziąseł?

Zapalenie dziąseł jest najłagodniejszą dolegliwością związaną bezpośrednio z chorobami przyzębia. Może pojawiać się u osób w każdym wieku – zarówno u dzieci, jak także u starszych pacjentów. Mimo powodujących znaczny dyskomfort objawów, choroba nie stanowi znacznego zagrożenia. Warunkiem jednak jest odpowiednio szybkie wdrożenie leczenia.

Brak odpowiedniego leczenia zapalenia dziąseł powoduje jego dalszą progresję, czyli rozwój zapalenia przyzębia . Schorzenie ma bardzo poważne konsekwencje – w najbardziej zaawansowanych przypadkach prowadzi nawet do przedwczesnej utraty zębów.

Jakie są objawy zapalenia dziąseł?

Najczęstszymi objawami zapalenia dziąseł są:

• krwawienie dziąseł,
• opuchnięte dziąsła,
• obrzęk dziąseł,
• zaczerwienienie dziąseł,
• ból dziąseł.

Podczas zapalenia krwawienie może występować samoistnie, znacznie częściej jednak obserwuje się je pod wpływem mechanicznego drażnienia podczas codziennego szczotkowania zębów. Poprawa higieny jamy ustnej powinna sukcesywnie poprawić stan tkanek miękkich, a tym samym ograniczać dolegliwości oraz krwawienie.

Do pozostałych objawów zapalenia dziąseł należą:

• obecność dużej ilości kamienia nazębnego,
• obniżenie się szyjek zębowych (przez co mamy wrażenie, że zęby są jakby dłuższe),
• pojawienie się kieszonek dziąsłowych,
• w późnych etapach choroby, jeśli nie jest ona właściwie leczona, dochodzić może do zwiększenia stopnia ruchomości zębów (dotykając zęby odnosimy wrażenie, że się chwieją),
• nadwrażliwości dziąseł na ciepło i zimno.
• przykry zapach z jamy ustnej,
• utrudnione przyjmowanie pokarmów,
• zmiany o ropnym charakterze,
• wypadanie zębów.

Przyczyny zapalenia dziąseł

Najczęstszą przyczyną zapalenia dziąseł (gingivitis) jest płytka nazębna powstająca na skutek nieodpowiedniej higieny bądź trudności w oczyszczaniu zębów, związanych z takimi czynnikami, jak: stłoczenia zębów, aparat ortodontyczny lub nieprawidłowo wykonane wypełnienia i uzupełnienia protetyczne.

Inne przyczyny to nieprawidłowa dieta i choroby ogólnoustrojowe.

Mogą także występować choroby dziąseł modyfikowane przez czynniki ogólnoustrojowe, np.:

• pokwitaniowe zapalenie dziąseł – występuje u młodzieży w okresie dojrzewania na skutek wzrostu stężenia hormonów płciowych. Objawia się obrzmiałymi brodawkami międzyzębowymi ze spontanicznym krwawieniem;
• ciążowe zapalenie dziąseł (zwane guzem/ziarniniakiem/nadziąślakiem ciążowym) – pojawiające się w drugim/trzecim trymestrze ciąży jako bezbolesne, ale łatwo krwawiące uwypuklenie brodawki dziąsłowej, częściej w szczęce. Takie zapalenie dziąseł w ciąży ustępuje samoistnie pod koniec trzeciego trymestru lub po porodzie;
• zapalenia dziąseł w przebiegu białaczki – niekiedy mogące być pierwszym uchwytnym objawem. Przy ostrych białaczkach krwawiące dziąsła z wybroczynami i nadżerkami, a przy przewlekłych – obrzęknięte dziąsła z ciemniejszym zabarwieniem.

Wyróżnia się również polekowe zapalenie dziąseł. Mamy tu do czynienia z przerostami dziąseł w odcinkach przednich szczęki i żuchwy, pojawiające się po ok. 3 miesiącach terapii lekami, takimi jak: fenytoina (przeciwpadaczkowa), cyklosporyna (po przeszczepach) czy blokery kanału wapniowego (kardiologiczne).

Niewłaściwa higiena jamy ustnej a zapalenie dziąseł

Nieprawidłowa higiena jamy ustnej jest najczęstszą przyczyną zapalenia dziąseł. Obecność płytki nazębnej, nagromadzony kamień nazębny, a nawet próchnica zębów mogą zwiększać ryzyko szerzenia się infekcji, a tym samym stanów zapalnych. Aby zapobiegać zapaleniu dziąseł, należy pamiętać o codziennej pielęgnacji (szczotkowanie i nitkowanie zębów), a także o regularnych wizytach w gabinecie stomatologicznym.

Nieprawidłowa dieta a zapalenie dziąseł

Żywienie ma bardzo istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym jamy ustnej. Prawidłowa dieta wpływa na kondycję oraz utrzymanie odpowiedniej odporności organizmu. Brak zbilansowanych posiłków prowadzi do deficytów witamin i minerałów. Mogą one manifestować się jako zmiany w obrębie dziąseł oraz zwiększać ryzyko rozwoju choroby przyzębia.

Prawidłowy stan odżywienia organizmu oraz zapewnienie mu wszystkich niezbędnych witamin oraz składników mineralnych jest czynnikiem protekcyjnym, czyli chroniącym przed rozwojem wielu schorzeń. Natomiast stan odwrotny, czyli niedożywienie, anoreksja, bulimia, ze względu na osłabienie organizmu jako całości, sprzyja rozwojowi chorób.

Choroby ogólnoustrojowe a zapalenie dziąseł

Choroby ogólnoustrojowe, takie jak np. cukrzyca, białaczka , zakażenie wirusem HIV/choroba AIDS, a także dysfunkcje hormonalne, mogą powodować zmiany zapalne w jamie ustnej. Zapalenie dziąseł jest jednym z częściej obserwowanych schorzeń. Jego leczenie może przebiegać z inną efektywnością, niż w przypadku pacjentów nieobciążonych chorobami.

Wśród pozostałych przyczyn zapalenia dziąseł wymienia się:

• narażenie na długofalowy stres;
• urazy mechaniczne;
• przyjmowanie niektórych leków (preparaty immunosupresyjne, blokery kanałów wapniowych, leki przeciwdrgawkowe, leki antykoncepcyjne);
• ciążę i karmienie piersią;
• wiek (wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko zapalenia dziąseł oraz rozwoju choroby przyzębia);
• użytkowanie aparatu ortodontycznego;
• palenie papierosów;
• oddychanie przez usta;
• obniżoną produkcję śliny,
• używki – głównie palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Stosowanie tych substancji nie tylko niekorzystnie wpływa na organizm, w postaci osłabienie jego zdolności obronnych między innymi przed bakteriami, ale także często łączy się z obniżeniem dbałości o higienę osobistą, a szczególnie o higienę jamy ustnej.

Stan zapalny dziąseł – inne przyczyny chorych dziąseł

Ponadto można wyróżnić zapalenia dziąseł niezwiązane z płytką nazębną, m.in.:

• infekcyjne (na skutek zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych, objawiające się nadżerkami),
• uwarunkowane genetycznie (np. dziedziczna włókniakowatość – u dzieci dziąsła pokrywające korony zębów, utrudniające wyrzynanie),
• złuszczające zapalenie dziąseł (towarzyszące głównie chorobom dermatologicznym, jak liszaj płaski i pemfigoid).

Odrębną postacią chorych dziąseł jest ostre martwiczo-wrzodziejące zapalenie, przebiegające z bólem i samoistnym krwawieniem brodawek międzyzębowych, z owrzodzeniami pokrytymi białoszarym nalotem.

W tym rodzaju stanu zapalnego dziąseł dodatkowo obserwuje się: nieprzyjemny zapach z ust, zaburzenia smaku i gorączkę. Spotykane jest u osób z niedoborami odporności (np. AIDS), niedożywieniem i przewlekłym stresem.

Jak leczyć zapalenie dziąseł?

Leczenie zapalenia dziąseł polega przede wszystkim na poprawie higieny jamy ustnej. Stan zapalny dziąseł spowodowany jest zwykle zalegającym złogami płytki bakteryjnej oraz kamienia nazębnego. Poza codziennymi zabiegami wykonywanymi w domu, niezbędna może okazać się profesjonalna higienizacja w gabinecie stomatologicznym.

Zalecane jest zgłaszanie się do dentysty przynajmniej raz w roku w celu profesjonalnej eliminacji złogów nazębnych, w tym usuwania kamienia nazębnego (tzw. skaling).

Ponadto lekarz ma możliwość wyeliminowania miejscowych przyczyn stanu zapalnego dziąseł, jak np. nawisające bądź chropowate wypełnienia. Przy nasilonych stłoczeniach zębów powinno się rozważyć rozpoczęcie leczenia ortodontycznego. W przypadku przerostowych zapaleń dziąseł może być wymagana interwencja chirurgiczna korygująca kształt i przebieg girlandy dziąsłowej.

Przy zaawansowanym i ostrym stanie zapalnym, lekarz może zalecić wdrożenie antybiotyku, np. metronidazolu). Stosuje się go w zaawansowanych przypadkach klinicznych, w których rozwój zapalenia dziąseł wynika z penetracji drobnoustrojów bakteryjnych.

Przy podejrzeniu przyczyn ogólnoustrojowych (tj. hormonalnych czy hematologicznych) pacjenta kieruje się do lekarza rodzinnego celem wykonania badań diagnostycznych (m.in. badania krwi).

Z zapaleniem dziąseł można walczyć także domowymi sposobami. Do najpopularniejszych metod należy stosowanie ziołowych płukanek z szałwii, rumianku lub kory dębu.

Aby skutecznie zadbać o zdrowie dziąseł, warto zwrócić uwagę na używaną szczoteczkę oraz pastę. Objawy zapalenia dziąseł są wskazaniem do zastosowania szczoteczki o miękkim włosiu. Szczotkowanie zębów powinno być bardzo delikatne – zapobiega to dalszym uszkodzeniom. Na czas kuracji poleca się także stosowanie past o działaniu łagodzącym. W ich składzie można znaleźć m.in. naturalne ekstrakty z kory, wierzby białej, rumianku czy szałwii.

Nieleczone zapalenie dziąseł – jakie mogą być jego konsekwencje?

Nieleczone zapalenie dziąseł może mieć poważne w skutkach konsekwencje. Prowadzi między innymi do przerostu dziąseł lub przekształca się w zapalenie przyzębia. Stan zapalny dziąseł może szerzyć się także na okoliczne tkanki, przyczyniając się do rozwoju stanów zapalnych kości szczęki.

Schorzenia z grupy chorób przyzębia w wielu przypadkach wiążą się z powikłaniami. Pacjenci zmagają się z uporczywym bólem, przedwczesną utratą zębów, a także objawami ze strony układu oddechowego.

Jak zapobiegać zapaleniu dziąseł?

Podstawą w zapobieganiu zapaleniu dziąseł jest zadbanie o higienę jamy ustnej. Poza nawykiem mycia zębów, do utrzymania zdrowia dziąseł i zachowania zdrowia jamy ustnej, niezbędne jest także nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz kuracja płynem do płukania jamy ustnej . Osoby, które skutecznie usuwają płytkę nazębną, znacznie rzadziej doznają podrażnienia dziąseł.

Aby zachować zdrowe dziąsła, warto zadbać także o regularne wizyty stomatologiczne. Pozwolą one w porę zdiagnozować nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich, które z czasem mogą prowadzić do poważniejszych schorzeń.

współpraca: lekarz dentysta Kacper Nijakowski