Rogowacenie białe (leukoplakia)

Co to jest rogowacenie białe?

Rogowacenie białe, lub inaczej – leukoplakia, są to zmiany o charakterze białych plam zlokalizowane na błonach śluzowych jamy ustnej lub narządów płciowych (np. leukoplakia sromu). Zmiany te zwykle stanowią zgrubienia nabłonka, powstałe w odpowiedzi na przewlekłe drażnienie. Leukoplakia najczęściej stwierdzana jest u osób dorosłych i starszych ok. 40–70 roku życia. Odnotowuje się także częstsze jej występowanie u mężczyzn. Ze względu na charakter zmian dokonano podziału rogowacenia białego na następujące odmiany:

• leukoplakia prosta;
• leukoplakia brodawkująca;
• leukoplakia z nadżerkami;
• leukoplakia plamista.

Rogowacenie białe jest schorzeniem przebiegającym przewlekle, związanym z ryzykiem transformacji nowotworowej w raka kolczystokomórkowego (carcinoma spinocellulare).

Rogowacenie białe – przyczyny

Najczęściej rogowacenie białe pojawia się u osób, u których dochodzi do przewlekłego drażnienia błon śluzowych. Powtarzające się urazy prowadzą do odczynowego nadmiernego rogowacenia śluzówki i powstania leukoplakii. Czynnikami drażniącymi, które w większości przypadków stanowią przyczynę rozwoju rogowacenia białego, są zaniedbania higieniczne, próchnica zębów, palenie tytoniu oraz nieprawidłowo dopasowane protezy zębowe.

Także nadużywanie alkoholu, kawy, herbaty, ostrych przypraw, działanie środków chemicznych, wiatru lub promieniowania UV może powodować powstawanie zmian. Żucie tytoniu również sprzyja powstawaniu leukoplakii, a w regionach, w których czynność ta jest wyjątkowo popularna, notuje się zdecydowanie częstsze występowanie białawych obszarów na błonach śluzowych, ale także niemal epidemiczne zachorowania na raka kolczystokomórkowego. Do czynników ryzyka rogowacenia białego zalicza się również zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Stanem sprzyjającym rozwojowi rogowacenia białego w obrębie błon śluzowych narządów płciowych jest marskość sromu lub żołędzi prącia.

Jak wygląda rogowacenie białe? Objawy leukoplakii

Rogowacenie białe zwykle objawia się jako białe plamy lub smugi o różnej wielkości, niedające się usunąć, zlokalizowane na błonach śluzowych jamy ustnej lub narządów płciowych. Najczęściej zmiany występują pojedynczo i nie powodują powstawania dolegliwości. Lokalizują się zwykle w okolicy kącików ust, linii zgryzu, języka, czerwieni wargowej oraz podniebienia twardego.

Leukoplakia w obrębie narządów płciowych najczęściej występuje na błonach śluzowych żołędzi, wewnętrznej powierzchni napletka, przedsionka pochwy, szyjki macicy, wargach sromowych większych i mniejszych. Uważa się, że zmiany zlokalizowane w pewnych obszarach, tj. w dnie jamy ustnej, na języku lub wardze dolnej, wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia raka kolczystokomórkowego.

Objawami alarmowymi, sugerującymi proces nowotworowy, jest brodawkowaty przerost powierzchni, pogrubienie i uniesienie zmiany powyżej powierzchni śluzówki, pojawienie się obwódki zapalnej, nadżerki lub owrzodzenia.

Rodzaje leukoplakii

Istnieje kilka wariantów klinicznych leukoplakii.

• Leukoplakia prosta – białe plamy lub tarczki, których przyczyną powstania najczęściej jest uraz.
• Leukoplakia brodawkująca – powierzchnia zmiany jest nierówna, brodawkowata. Wariant ten często występuje wieloogniskowo i cechuje się większym ryzykiem transformacji nowotworowej. Nierzadko wywołany są infekcją HPV.
• Leukoplakia z nadżerkami – w obszarze rogowacenia białego widoczne jest owrzodzenie, które może świadczyć o urazie lub przemianie nowotworowej.
• Leukoplakia plamista – cechuje się jednoczesnych występowaniem ognisk leukoplakii i erytroplazji. Wiąże się z wysokim ryzykiem raka.

Czy leukoplakia to rak?

Rozpoznanie rogowacenia białego sugeruje obecność białych delikatnych plam lub zgrubiałych, wyraźnie widocznych ognisk na błonach śluzowych jamy ustnej lub narządów płciowych. Powierzchnia zmian może być gładka, rzadziej brodawkująca lub z obecnością ognisk rozpadu (nadżerek lub owrzodzeń). Zmiany utrzymują się przewlekle. Ustalenie ostatecznego rozpoznania możliwe jest na podstawie biopsji z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. Analiza pobranego materiału może ujawnić obecność zmiany odczynowej lub nowotworowej.

Schorzenia mogące przebiegać podobnie do rogowacenia białego, brane pod uwagę w rozpoznaniu różnicowym to:

• liszaj płaski błon śluzowych;
• drożdżakowe zapalenie błon śluzowych;
• toczeń rumieniowaty błon śluzowych.

Leukoplakia – leczenie

Wybór metody leczenia rogowacenia białego zależy od nasilenia zmian oraz wyniku badania histopatologicznego. Podstawą terapii jest eliminacja czynników drażniących (np. rzucenie palenia, wymiana nieodpowiednio dopasowanych protez zębowych). W przypadku, gdy zmiany mają charakter odczynowy leczenie polega na miejscowym stosowaniu retinoidów oraz tradycyjnym usunięciu chirurgicznym.

Alternatywę stanowi laseroterapia lub krioterapia. Gdy wynik badania histopatologicznego świadczy o raku przedinwazyjnym wskazane jest chirurgiczne usunięcie zmiany. Istnieje także możliwość leczenia za pomocą lasera lub krioterapii (głównie w przypadku rozległych zmian).

Ze względu na podwyższone ryzyko wystąpienia nowotworu, osoby, u których badanie histopatologiczne wykazało obecność hiperplazji lub dysplazji, powinny poddawać się okresowym kontrolom.

Wypowiedź laryngologa na temat leukoplakii