Prognatyzm (warga habsburska) – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest prognatyzm?

Prognatyzm polega na nadmiernym wzroście ku przodowi kości twarzoczaszki, a mianowicie zaburzony jest rozwój kości szczękowych i rozwój żuchwy. Potocznie jest często nazywany wargą habsburską, z powodu genetycznie dziedziczonej przypadłości wśród kolejnych pokoleń rodu Habsburgów. W języku angielskim prognatyzm dotyczy zarówno szczęki, jak i żuchwy (każdej z tych kości z osobna jak i razem), jednak w piśmiennictwie polskim określa on wysunięcie szczęki, a wysunięcie żuchwy jest określany mianem progenii.

U praczłowieka prognatyzm był naturalny, uznawany za fizjologię. W drodze ewolucji kości szczęki i żuchwy cofały się, a współcześnie nadmierny ich rozrost jest uważany za anomalię. W obecnych czasach normę stanowi ortognatyzm, a więc nieznacznie wysunięcie tych kości ku przodowi.

Jakie są wady zgryzu i jak je leczyć?

Jakie są przyczyny prognatyzmu?

Prognatyzm może być wadą wrodzoną, dziedziczoną w sposób genetyczny, tak jak to miało miejsce wśród rodu Habsburgów. Ich kazirodcze związki z członkami rodziny doprowadziły do ujawniania się tej wady genetycznej w znaczącym stopniu – dlatego nazywana jest szczęką lub wargą habsburską. Objawia się on również często u osób chorujących na genetyczną przypadłość określoną mianem zespołu Crouzona (liczne deformacje w obrębie kości twarzoczaszki) lub zespołu Gorlina (zespół nabłoniaków znamionowych). Ta wada może się jednak również pojawiać u osób cierpiących na zaburzenia endokrynologiczne – między innymi w przypadku akromegalii lub gigantyzmu.

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Jak wygląda prognatyzm?

W zależności od tego, które kości są objęte anomalią może przyjmować różne obrazy. W przypadku progenii (prognatyzmu żuchwy) jest wysunięta dolna szczęka oraz wysunięta broda ku przodowi (polega na nadmiernym rozroście i wysunięciu żuchwy). Cofnięta górna szczęka może wynikać z jej niedorozwoju lub być tylko złudzeniem optycznym, spowodowanym nadmiernie wystającą brodą do przodu.

W prognatyzmie szczęki przerośnięta jest kość szczękowa, a chory mimo poprawnej budowy żuchwy sprawia wrażenie, jakby była ona niedorozwinięta i ma wadę ortodontyczną z grupy wad dotylnych. W prognatyzmie obuszczękowym przerasta zarówno szczęka, jak i żuchwa, wystając zbytnio ku przodowi w stosunku do reszty twarzy.

Dowiedz się, jak leczyć przodozgryz u dzieci i dorosłych

Objawy prognatyzmu

Różnorodność objawów będzie zależała przede wszystkim od typu schorzenia. Przy tej wadzie utrudnione jest odgryzanie pokarmów i przeżuwanie kęsów pokarmowych, problem z odpowiednią wymową i artykulacją dźwięków, ślinotok (w skrajnych przypadkach może pojawiać się dyskomfort spowodowany wyciekaniem śliny z jamy ustnej). W niektórych przypadkach chorzy mogą mieć trudności w zamknięciu ust i złączeniu warg, co może skutkować większą skłonnością do próchnicy. Złe ustawienie zębów szczęki w stosunku do zębów żuchwy może skutkować przeciążeniami zgryzowymi, na skutek czego dojdzie do szybszej utraty zębów niż u osób z poprawnym zgryzem.

Leczenie szczęki habsburgów

Leczenie tego schorzenia może być ortodontyczne lub ortodontyczno-chirurgiczne. Bardziej zalecane jest połączenie ortodoncji i chirurgii, gdyż jest możliwe poprawne ustawienie zębów względem siebie i dochodzi także do zmiany rysów twarzy (rozmiar twarzy się zmniejsza), co bywa istotne dla osoby dotkniętej tą przypadłością.

Polega to na użytkowaniu dwóch aparatów stałych – w każdym łuku zębowym i przystąpienia do zabiegu chirurgicznego. Często po użytkowaniu aparatów, a przed zabiegiem zgryz się może jeszcze pogorszyć, jednak jest to w zupełności normalne. Należy mieć na uwadze, że operacja ta jest dość poważna – zazwyczaj wchodzi w grę zabieg obuszczękowy, gdzie po przecięciu kości szczęki i żuchwy są one ustawiane i mocowane za pomocą specjalnych płytek w pożądanym położeniu. Zabieg ten jest obarczony dosyć dużym ryzykiem powikłań i komplikacji, a pacjent dochodzi do siebie nawet przez kilka miesięcy – przez pierwsze 2-3 miesiące ma zblokowaną szczękę z żuchwą i możliwa jest tylko dieta płynna.

Obecnie w Polsce w niektórych ośrodkach zabiegi te są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, jednak leczenie ortodontyczne konieczne przed i po zabiegu nie jest opłacane przez NFZ. W ośrodkach prywatnych koszt zabiegu operacyjnego wynosi około 20000–25000 tysięcy złotych.

W przypadku podjęcia decyzji o rezygnacji z zabiegu chirurgicznego lekarz ortodonta poprawnie ustawia zęby w zgryzie (często ku temu są konieczne usunięcia zębów przedtrzonowych), jednak pacjent musi zostać poinformowany o tym, iż mimo tego, że zęby zostaną poprawnie ustawione to rysy twarzy nie ulegną zmianie, a kości nadal pozostaną przerośnięte. Jeżeli zęby zostaną usunięte, a chory jednak zmieni zdanie i zgodzi się na leczenie chirurgiczne zabieg może już nie być przeprowadzony, tak więc decyzję należy podjąć przed rozpoczęciem leczenia.

Prognatyzm – klasyfikacja ICD-10

Każda jednostka chorobowa ma swoje miejsce w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10 - International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems ). Prognatyzm został zakwalifikowany do działu chorób układu trawiennego – nieprawidłowości zębowo-twarzowych (łącznie z wadami zgryzu ) – nieprawidłowości stosunku szczęk do podstawy czaszki. Kod tej choroby to: K07.1.