Nadziąślak – co to jest, jak wygląda, jakie są przyczyny i leczenie?

Nadziąślak – co to za zmiana na dziąśle?

Nadziąślaki (epulides) należą do jednych z najczęstszym zmian na dziąsłach. Objawiają się w postaci rozrostowych guzków. Narośla te powstają na skutek m.in. przewlekłego drażnienia czy też zmian hormonalnych. Wyróżnia się kilka typów nadziąślaków, z których największej uwagi wymaga obwodowy ziarniniak olbrzymiokomórkowy.

Do metod leczenia z wyboru należy zazwyczaj doszczętne usunięcie zmian (chirurgiczne lub laserowe) ze względu na możliwość nawrotów.

Nadziąślakiem (epulis) określa się każdy guzek na dziąśle. Zmiany te powstają na skutek rozrostu komórek ozębnej bądź tkanki łącznej tworzącej dziąsło. Takie narośle na dziąśle lokalizujące się na wyrostku zębodołowym zaliczano dawniej do łagodnych guzów nowotworowych. Obecnie zaliczane są do zmian rozrostowych o charakterze odczynowym.

Zobacz też: Ból po wyrwaniu zęba – ile trwa, jak się go pozbyć?

Nadziąślak (narośl na dziąśle) – przyczyny

Przyczyn proliferacji tkanki dziąsłowej i tym samym powstawania nadziąślaków może być wiele. Od czynników przewlekle drażniących (jak złogi kamienia nazębnego czy nawisające wypełnienia) przez zmiany hormonalne (np. u kobiet ciężarnych) po czynniki wrodzone. Przy nawracających nadziąślakach powinno rozważyć się testy alergiczne, np. na stopy metali wykorzystywane w protetyce.

Te narośla na dziąsłach mogą pojawiać się w każdym wieku, jednak częściej w trzeciej lub czwartej dekadzie życia, z przewagą płci żeńskiej. Zazwyczaj lokalizują się przy brodawkach międzyzębowych – przeważnie w odcinkach przednich szczęki i w odcinkach bocznych żuchwy.

Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej rzadko są zauważane przez pacjentów, zwykle dopiero gdy zaczynają krwawić bądź są znacznych rozmiarów i utrudniają np. jedzenie czy noszenie protez.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Jak wygląda nadziąślak i jakie są rodzaje?

Wśród typów histologicznych i klinicznych nadziąślaków wymienia się 3 główne rodzaje: nadziąślaka ziarninowego (epulis granulomatosa)/nadziąślaka zapalnego (epulis inflammatoria), nadziąślaka włóknistego (epulis fibrosa) czy nadziąślaka olbrzymiokomórkowego (epulis gigantocellularis), obecnie nazywanego obwodowym ziarniniakiem olbrzymiokomórkowym (granuloma gigantocellulare periphericum). Najczęściej występującym typem nadziąślaków są: nadziąślaki zapalne, następnie włókniste, a najrzadszym obwodowe ziarniniaki olbrzymiokomórkowe.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Nadziąślak zapalny i nadziąślak włóknisty

Nadziąślak zapalny jest dobrze ograniczony i zazwyczaj osadzony na szypule. Taki guzek na dziąśle jest żywoczerwony, miękki oraz charakteryzuje się łatwym krwawieniem przy nawet delikatnym podrażnieniu mechanicznym.

Nieleczony może ulec zwłóknieniu i przejściu w nadziąślaka włóknistego. Ten rodzaj objawia się jako elastycznotwardy guzek o zabarwieniu bladoróżowym. Na skutek przewlekłych urazów i infekcji możliwe jest rozwinięcie się owrzodzenia. Gdy nadziąślak wywodzi się z włókien ozębnej, to na zębowym zdjęciu rentgenowskim można zaobserwować poszerzenie szpary ozębnowej i brzeżny ubytek kości w pobliżu zmiany.

To też może Cię zainteresować: Jakie powikłania mogą wystąpić po usunięciu zęba?

Ziarniniak olbrzymiokomórkowy

Najgroźniejszą postacią jest obwodowy ziarniniak olbrzymiokomórkowy. Występuje zazwyczaj w postaci kalafiorowatych guzków osadzonych na szerokiej podstawie bez wyraźnych granic. Guzki te są zwykle barwy ciemnowiśniowej bądź sinawej. Cechuje je tendencja do szybkiego wzrostu, łatwego krwawienia ze zmiany oraz owrzodzeń. Na zdjęciu rentgenowskim w rzucie do ziarniniaka obserwuje się resorpcje kości wyrostka zębodołowego o zatartych granicach.

Ze względu na niszczenie tkanki kostnej należy koniecznie pobrać materiał do badania histopatologicznego w celu różnicowania z innymi zmianami rozrostowymi, jak np.: nowotwory złośliwe (mięsaki i raki), guz brunatny w przebiegu nadczynności przytarczyc czy też centralny ziarniniaki olbrzymiokomórkowy powstający w kości szczęk.

Czytaj również: Spuchnięte dziąsła – przyczyny i leczenie

Nadziąślak u dziecka (wrodzony) i nadziąślak w ciąży

Poza wyżej wymienionymi nadziąślakami można także wyróżnić postacie, takie jak: nadziąślak wrodzony (epulis congenita), nadziąślak szczelinowaty (epulis fissurata), nadziąślaka ciążowy (epulis gravidaria), zwany też m.in. guzem ciężarnych (tumor gravidarum).

Nadziąślak wrodzony jest postacią nadziąślaka u dzieci. Jego powstawanie rozpoczyna się już w trakcie ciąży. Znacznie częściej występuje u dziewczynek i występuje zazwyczaj w przedniej części jeszcze nieuzębionych wyrostków. Czasem mogą występować w formie mnogiej, jak i osiągać kilka centymetrów średnicy. Mniejsze zanikają z czasem, a większe wymagają usunięcia chirurgicznego.

Przeczytaj też: Co oznaczają grudki i krosty na języku?

Nadziąślak szczelinowaty powstaje na skutek przewlekłego urazu mechanicznego błony śluzowej u pacjentów użytkujących najczęściej źle dopasowane bądź „zużyte” protezy ruchome. Przed wykonaniem kolejnego zestawu protez przy twardym włóknistym rozroście tkanki niezbędne jest przeprowadzenie chirurgicznej plastyki błony śluzowej wyrostka.

Nadziąślak ciążowy (guz ciężarnych) pojawia się w drugim bądź trzecim trymestrze. Zazwyczaj objawia się jako bezbolesne, ale łatwo krwawiące uwypuklenie brodawki dziąsłowej, częściej lokalizujące się w szczęce. Najczęściej ustępuje samoistnie pod koniec trzeciego trymestru lub po porodzie, więc nie wymaga leczenia chirurgicznego.

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Nadziąślak – leczenie i usuwanie

Leczenie nadziąślaków, mimo ich wielu rodzajów, jest dość jasne i metodą z wyboru jest chirurgiczne lub laserowe usunięcie nadziąślaka. W znieczuleniu miejscowym przeprowadza się wycięcie zmiany z marginesem zdrowych tkanek oraz wyłyżeczkowanie podłoża kostnego. Poza klasycznym wycięciem skalpelem możliwe jest wykorzystanie w tym celu laserów CO₂ i neodymowo-yagowych (laserowe usuwanie nadziąślaka). Spotyka się także nieliczne doniesienia o metodach zachowawczych, jak m.in. stosowanie wstrzykiwań glikokortykosteroidów, jednak nie znalazły dotąd powszechnego zastosowania. Nawroty nadziąślaków mają miejsce w sytuacji niedoszczętnego ich usunięcia, jak również niewyeliminowania czynników przyczynowych, np. nieprawidłowych protez czy wypełnień.

W przypadku obwodowego ziarniniaka olbrzymiokomórkowego występuje największa tendencja do wznów. Może mieć to związek z resorpcją tkanki kostnej i wówczas niezbędne są bardziej radykalne metody chirurgiczne z częściowym usunięciem kości wyrostka i ekstrakcją zębów sąsiadujących ze zmianą.

Po usunięciu nadziąślaka powinno wykonać się badanie histopatologiczne celem potwierdzenia wstępnego rozpoznania. Dla dobrego rokowania, po prawidłowo przeprowadzonym zabiegu, niezmiernie istotna jest eliminacja miejscowych czynników drażniących, jak i odpowiednie utrzymywanie higieny jamy ustnej.