Paradontoza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Czym jest paradontoza?

Paradontoza (paradentoza lub – niepoprawnie – parodontoza) to inaczej zapalenie przyzębia (periodontitis), czyli najbliższego otoczenia naszych zębów. W jego skład wchodzą 4 struktury obecne w jamie ustnej: dziąsło, ozębna, cement korzeniowy i kość wyrostka zębodołowego.

Przyzębie umożliwia utrzymanie zęba w jamie ustnej. Dodatkowo pełni funkcję ochronną – broni organizm przed wnikaniem drobnoustrojów. Amortyzuje także siły działające na ząb. Co więcej, odżywia zęby oraz odgrywa rolę w odczuwaniu bodźców, m.in. bólu.

Paradentoza jest infekcyjną chorobą jamy ustnej, w przebiegu której dochodzi do zniszczenia więzadeł ozębnej oraz utraty kości wyrostka zębodołowego – struktur otaczających zdrowy ząb.

Chorobami przyzębia obciążone są osoby powyżej 40. roku życia. Paradontozę obserwuje się częściej u mężczyzn. Jej rozwój związany jest głównie z niedostateczną higieną jamy ustnej. Początkowe objawy zapalenia przyzębia są bardzo niepozorne – wielu pacjentów myli je z zapaleniem dziąseł.

Paradontoza – przyczyny

Główną przyczyną paradontozy jest nadmierna ilość płytki bakteryjnej, będąca efektem złej higieny jamy ustnej. Brak regularnego oczyszczania zębów z płytki nazębnej prowadzi do powstawania kamienia nazębnego, stanowiącego siedlisko bakterii.

Do najbardziej szkodliwych patogenów należą m.in. Porphyromonas gingivalis i Fusobacterium nucleatum. Mikroorganizmy te przyczyniają się do rozwoju zapalenia dziąseł, które z czasem może ewoluować w zapalenie przyzębia.

Na wystąpienie paradontozy wpływają także czynniki genetyczne – często obserwuje się rodzinne występowanie choroby.

Przyczyny paradontozy obejmują też miejscowe czynniki predysponujące oraz czynniki indywidualne, takie jak np. palenie papierosów. Do chorób przyzębia mogą też predysponować czynniki drażniące, m.in.: wady zgryzu, nieprawidłowo wykonane wypełnienia, obecność aparatów ortodontycznych lub protez zębowych.

Liczne choroby ogólne czy przyjmowane leki powodują zwiększenie ryzyka zachorowania na zapalenie przyzębia. Należą do nich: zaburzenia hormonalne i metaboliczne (np. cukrzyca, problemy z tarczycą, osteoporoza), białaczka, zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie sterydów lub leków zmniejszających odporność (immunosupresyjnych).

Najczęstsze objawy paradontozy

Początkowe objawy paradontozy mogą imitować zapalenie dziąseł. Nie skłaniają one do wizyty w gabinecie stomatologicznym. Wczesne wykrycie paradontozy jest wówczas nieosiągalne. W konsekwencji prowadzi to do poważnych zaburzeń, takich jak:

• podrażnienia dziąseł,
• recesje dziąseł (cofanie się dziąseł),
• odsłonięcie szyjek zębowych,
• wysięki ropne z kieszeni,
• nieprzyjemny zapach z ust (halitoza),
• krwawienia dziąseł,
• pogłębianie kieszonek dziąsłowych,
• zwiększona ruchomość zębów.

Rozchwianie zębów jest efektem destrukcji więzadeł przyzębia oraz zaniku kości wyrostka zębodołowego. W najgorszych przypadkach prowadzi do całkowitej utraty zębów. Po utracie zębów często występuje miejscowe zapalenie dziąseł i kości.

Chorobom przyzębia mogą towarzyszyć objawy zapalne, jak ogólne osłabienie organizmu czy gorączka. Stan ten świadczy o zaostrzeniu choroby przyzębia i wymaga konsultacji lekarskiej.

Paradontoza a choroby serca

Badania naukowe potwierdzają, że z powodu zapalenia przyzębia może dojść do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Paradontoza wywołana jest przez drobnoustroje, które mogą powodować miażdżycę oraz przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia.

Jak leczyć paradontozę – leczenie periodontologiczne

Zaawansowana paradontoza wymaga szczególnej interwencji chirurgicznej. Leczenie zapalenia przyzębia obejmuje procedury, takie jak kiretaż (oczyszczanie powierzchni korzeni zębów), gingiwektomia czy operacje płatowe. Przy braku odpowiedniego leczenia kość wyrostka zębodołowego stopniowo zanika. Prowadzi to do rozchwiania, a nawet wypadania zębów.

Celem postawienia diagnozy lekarz wykonuje badanie kieszeni przyzębnych specjalną sondą periodontologiczną (do mierzenia ich głębokości) oraz zleca wykonanie zdjęcia rentgenowskiego pantomograficznego (panoramicznego).

Pierwszym etapem leczenia jest zawsze faza higienizacyjna. Lekarz przeprowadza instruktaż higieny jamy ustnej, oczyszcza zęby z kamienia naddziąsłowego (tzw. skaling), zaleca pacjentowi (jeśli pali) zaprzestanie palenia tytoniu i usuwa zęby źle rokujące. Może polecić także stosowanie płukanek z chlorheksydyną, triclosanem albo olejkami eterycznymi.

Następnym etapem jest faza niechirurgiczna stosowana przy łagodnych i umiarkowanych zapaleniach przyzębia. Polega ona na usunięciu kamienia poddziąsłowego z powierzchni korzeni zębów wraz z tkankami zapalnymi kieszeni przyzębnych – przy użyciu specjalnych narzędzi, w znieczuleniu miejscowym (tzw. kiretaż).

Na tym etapie możliwa jest również aplikacja leków (takich jak chlorheksydyna czy doksycyklina) bezpośrednio do kieszeni dziąsłowej. Wizyta kontrolna następuje po około 6 tygodniach.

W przypadku leczenia zapalenia przyzębia w zaawansowanym stadium konieczne są bardziej złożone zabiegi chirurgiczne przeprowadzane przez specjalistów.

Kontrole zębów z paradontozą przeprowadza się co kwartał, a rokowanie zależy w dużej mierze od pacjenta, gdyż brak higieny i nikotynizm będą wiązać się ze zwiększonym ryzykiem utraty zęba, mimo poprawnie wykonanego zabiegu regeneracyjnego przez lekarza.

Obecna medycyna nie dysponuje lekiem mogącym wyleczyć zapalenie przyzębia. Leczenie paradontozy pozwala spowolnić jej postęp, nie jest jednak w stanie cofnąć wywołanych w jamie ustnej zmian.

Jeśli wymaga tego sytuacja, lekarz może zadecydować o zastosowaniu antybiotyku na paradentozę. Mogą to być zarówno tabletki doustne, jak i specjalne żele do stosowania bezpośrednio w jamie ustnej. Do antybiotyków najczęściej stosowanych w leczeniu zapaleń przyzębia należą: amoksycylina, klindamycyna, doksycyklina i metronidazol (zależnie od typu stanu zapalnego przyzębia).

Nawet najmniejsze objawy paradontozy powinny skłonić nas do wizyty u stomatologa. Wcześnie wykryte schorzenie i odpowiednie leczenie paradontozy zwiększa szansę na jak najdłuższe utrzymanie zębów w jamie ustnej. Początkowe stadia zapalenia przyzębia nie wymagają szczególnej interwencji stomatologicznej. W profilaktyce najważniejsza jest prawidłowa higiena jamy ustnej oraz regularne wykonywanie zabiegu usuwania kamienia nazębnego (skaling).

Wybierając gabinet stomatologiczny, należy sprawdzić czy oferuje on specjalistyczne leczenie zapalenia przyzębia.

Paradontoza – leczenie domowe

Do domowych sposobów na paradontozę można zaliczyć m.in. płukanki ziołowe (np. z rumianku, szałwii) oraz przede wszystkim odpowiednie dbanie o higienę jamy ustnej – przez dokładne szczotkowanie zębów i stosowanie dodatkowych przyborów higienizacyjnych (jak płukanki czy nić dentystyczna).

Na rynku dostępne są specjalistyczne pasty do zębów na paradontozę przeznaczone dla osób z problemami przyzębia, które zawierają w swoim składzie mieszanki wyciągów z ziół (takich jak: szałwia, rumianek, mięta pieprzowa, jeżówka, ratania, mirra). Poza naturalnymi składnikami mogą one także zawierać substancje chemiczne (np. mleczan glinu działający przeciwzapalnie i chroniący przed tworzeniem kamienia).

Polecane jest również stosowanie past, żeli bądź płynów do płukania jamy ustnej zawierających chlorheksydynę o działaniu przeciwbakteryjnym. Ze względu na to, że mogą one powodować przebarwienia zębów, optymalnie stosuje się je do 2 tygodni, w szczególnych przypadkach do miesiąca. Takie specjalnie pasty na paradontozę są odpowiednio oznaczone na opakowaniu przez producenta.

Należy pamiętać jednak, że zapaleń przyzębia nie można lekceważyć i wszelkie działania powinny być kontrolowane przez prowadzącego dentystę, a w zaawansowanych przypadkach – specjalistę chorób przyzębia (periodontologa).

Paradontoza – czy można ją zatrzymać?

Niestety, paradontoza to choroba, której nie da się zatrzymać. Zmiany w jamie ustnej, wywołane przez zapalenie przyzębia, nie ulegają regresji. Leczenie pozwala jedynie zahamować ich rozwój.

Czy paradontoza jest dziedziczna?

Badania naukowe wskazują, że paradontoza może występować dziedzicznie. Nawet w przypadku osób wykazujących obciążenie genetyczne, choroba rozwija się zwykle pod wpływem czynnika wywoławczego, jakim jest nieprawidłowa higiena jamy ustnej lub infekcja bakteryjna.

Zapalenie przyzębia – jak zapobiegać?

Aby zapobiec paradontozie, niezbędne jest zachowanie optymalnej higieny jamy ustnej. Nieprawidłowe szczotkowanie zębów to główny problem w paradontozie. Prowadzi do zalegania na powierzchni zębów płytki nazębnej, która z czasem ulega przekształceniu w kierunku kamienia nazębnego.

Nieodpowiednia higiena jamy ustnej – zaniechanie czyszczenia przestrzeni międzyzębowych oraz powierzchni języka – także stanowi ryzyko infekcji bakteryjnych. Mogą one powodować zapalenie przyzębia i jego stopniową destrukcję.

Chcąc walczyć z zapaleniem przyzębia, należy regularnie odwiedzać gabinet stomatologiczny. Nawet jeśli towarzyszy nam zaczerwienienie dziąseł czy nieznaczna ruchomość zębów, warto skonsultować się z lekarzem dentystą. Zapobieganie paradontozie polega przede wszystkim na wczesnym wykryciu choroby (np. poprzez prześwietlenie zębów).

W zmniejszaniu ryzyka zapalenia przyzębia ważne jest także stopniowe eliminowanie szkodliwych nawyków, takich jak np. palenie papierosów.

Jak dbać o właściwą higienę jamy ustnej przy paradontozie?

Fundament higieny jamy ustnej stanowi regularne szczotkowanie zębów. Powinno być ono uzupełnione o profesjonalne czyszczenie zębów, wykonywane w gabinecie stomatologicznym. Pacjent powinien otrzymać też instruktaż higieny jamy ustnej. Pozwoli dobrać odpowiednią technikę szczotkowania i najlepsze przybory higieniczne.

Konieczne jest zwrócenie uwagi na oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych – zaniechanie ich higieny zwiększa ryzyko osadzania kamienia nazębnego, którego obecność powoduje stan zapalny przyzębia.

W codziennej higienie uwzględnić należy też regularne stosowanie płynów do płukania jamy ustnej. Zmniejszają ryzyko osadzania płytki bakteryjnej i niwelują nieprzyjemny zapach z ust.

współpraca: lekarz dentysta Mateusz Pelec