Okluzja w stomatologii – przyczyny, objawy, leczenie okluzji

Okluzja – definicja zjawiska

Zjawisko okluzji polega na tym, że obce jony lub cząsteczki zostają mechanicznie „zamknięte” we wnętrzu kryształów osadu. Tego samego określenia używa się w odniesieniu do pochłaniania niektórych gazów przez metale.

Często mówi się o efekcie okluzji w kosmetyce. Mamy z nią do czynienia, kiedy po nałożeniu na twarz kremu czy maski powstaje film, czyli powłoka na skórze. Dzięki takiemu zjawisku nie dochodzi do szybkiej utraty wody z naskórka. W przypadku kosmetologii wyróżnia się okluzję ciągłą oraz nieciągłą.

Okluzja zębów to naturalne zjawisko. Mianem tym określa się sposób kontaktowania zębów przeciwstawnych. Choroba okluzyjna to z kolei problem stomatologiczny. Bez odpowiedniego leczenia może ona doprowadzić nawet do utraty zębów. Na wizytę kontrolną u stomatologa należy zgłosić się m.in. w przypadku bólu mięśni stawu skroniowego-żuchwowego.

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Okluzja w stomatologii – przyczyny

Okluzja jest jednym z kluczowych zagadnień, z którymi zmagają się lekarze dentyści. W stomatologii to sposób, w jaki „kontaktują” się zęby przeciwstawne, czyli jak przebiega stykanie się zębów górnych (szczęki) z dolnymi (żuchwy).

Na okluzję (chorobę okluzyjną) w praktyce stomatologicznej składają się nie tylko zęby, ale także mięśnie oraz stawy skroniowo-żuchwowe. W wyniku niektórych nieprawidłowości może dojść do zaburzenia stykania się zębów i rozwoju choroby okluzyjnej. Okluzja i powiązany z nią bruksizm (zgrzytanie zębami) to coraz częstsze problemy pacjentów.

Przyczyną choroby okluzyjnej są zaburzenia w okluzji. Do rozwoju schorzenia i konieczności leczenia okluzyjnego prowadzą nieprawidłowości w działaniu:

• zębów (np. kontakty przedwczesne – pewne zęby wcześniej kontaktują się ze sobą przy zagryzaniu niż pozostałe),
• kości (np. uszkodzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych),
• mięśni (np. nadmierne zaciskanie mięśni szczęk).

Przyczyną okluzji (choroby okluzyjnej) jest przede wszystkim stres, a także wady zgryzu spowodowane źle wykonanymi wypełnieniami, nieprawidłowo wyrzniętymi zębami mądrości czy obgryzaniem paznokci. Do innych zalicza się wadliwe uzupełnienia protetyczne oraz braki w uzębieniu.

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Okluzja zębów – jakie są objawy?

Często objawy choroby okluzyjnej mogą nie być w ogóle wiązane przez pacjentów z problemami stomatologicznymi. Do typowych oznak należy starcie zębów i ubytki klinowe (przydziąsłowe).

Dodatkowo może dojść do zmian w obrębie przyzębia (tkanek otaczających ząb), np. recesji dziąsłowych (odsunięcia się dziąsła od zębów i odsłonięcia korzeni, co może prowadzić do wrażliwości na zimno), rozchwiania zębów lub tkliwych dziąseł.

Może pojawić się ból żuchwy w trakcie żucia (podczas gryzienia pokarmu) lub mówienia, a nawet samoistne bóle głowy, często mylone z migreną. Dodatkowo charakterystyczne są trzaski i przeskoki w stawach, a także „zbaczanie” żuchwy w trakcie otwierania ust. Pacjenci skarżą się też na napięcie szyi i karku.

Z chorobą okluzyjną często wiąże się bruksizm (zaciskanie lub zgrzytanie zębami), zazwyczaj w nocy podczas snu. Po obudzeniu mięśnie szczęk mogą być obolałe, napięte, może wystąpić uczucie odrętwienia twarzy, ponadto w trakcie żucia twardych pokarmów mięśnie szybciej się męczą.

W zaawansowanych przypadkach może dojść do samoistnych bólów zębów na skutek dużych przeciążeń zgryzowych lub dużego starcia zębów, które prowadzi do stanów zapalnych miazgi zęba. Wśród skutków choroby okluzyjnej należy wymienić: częstą utratę wypełnień, pęknięcia i ukruszenia zębów, a nawet uszkodzenia porcelanowych koron czy mostów protetycznych.

To też może Cię zainteresować: Cofanie się dziąseł – przyczyny i leczenie

Choroba okluzyjna – badania

Aby dobrze zdiagnozować problemy w okluzji, dentysta pobierze wyciski i odleje na ich podstawie modele gipsowe. Za pomocą kęsków zwarciowych zbada także sposób stykania się zębów dolnych z górnymi oraz ustali pozycję szczęki w stosunku do stawów skroniowo-żuchwowych.

Następnie modele są montowane w artykulatorze, czyli urządzeniu naśladującym ruchy żucia. Dodatkowo lekarz może korzystać z nowoczesnych urządzeń badających np. siłę nacisku na poszczególne zęby lub precyzyjnie wyznaczających ruchy żuchwy. Czasem wymagane są także zdjęcia radiologiczne lub badanie tomograficzne promieniem stożkowym (CBCT) w celu oceny struktur kostnych.

Okluzja zębów – leczenie choroby okluzyjnej

Podstawą terapii jest osiągnięcie harmonijnej okluzji. Leczenie często obejmuje kilka dziedzin stomatologii. W przypadku nadmiernej funkcji mięśni korzystne są ćwiczenia rozluźniające. Jedno z najczęściej polecanych polega na wysunięciu żuchwy przy zwartych szczękach do kontaktu brzegów siecznych górnych i dolnych siekaczy, następnie lekkim otwarciu ust, zamknięciu i powrocie do fizjologicznej pozycji żuchwy.

Ćwiczenie takie wykonuje się kilka razy dziennie po kilkanaście powtórzeń. Gdy występuje zaciskanie zębów w nocy, mogą zostać wykonane specjalne nakładki na zęby ograniczające destrukcyjny wpływ siły mięśni na zęby.

Jednym z podstawowych zabiegów leczenia choroby okluzyjnej jest tzw. ekwilibracja. Polega ona na wybiórczym szlifowaniu zębów (w bardzo niewielkim zakresie), dążąc do bardziej równomiernego rozłożenia sił i eliminacji kontaktów przedwczesnych.

Okluzja – protetyka

Dodatkowo nierzadko wymagana jest przebudowa całego narządu żucia, np. poprzez podniesienie zwarcia. Na skutek starcia lub utraty zębów dochodzi do obniżenia wysokości zwarcia i zaburzeń w obrębie stawu. Podniesienie tej wysokości za pomocą odbudowy zębów materiałami kompozytowymi lub pracami protetycznymi przywraca harmonię.

Czasem potrzebne jest ustawienie żuchwy w prawidłowej pozycji (tzw. deprogramacja) – przez kilka tygodni nosi się specjalne nakładki na zęby (deprogramatory), które zmieniają ustawienie kości w stawie skroniowo-żuchwowym.

Nierzadko wymagane jest także leczenie protetyczne (w celu uzupełnienia brakujących zębów) oraz ortodontyczne, dzięki któremu pozbędziemy się wady zgryzu i uporządkujemy pozostałe zęby. Należy pamiętać, że leczenie okluzyjne jest często leczeniem skomplikowanym i wieloetapowym. Plan terapii jest ustalany przez lekarza indywidualnie dla każdego pacjenta, po wykonaniu serii niezbędnych badań.