Afta na dziąśle, języku, podniebieniu – jak leczyć afty i jak im zapobiegać?

Afta w jamie ustnej – co to jest i co jest jej przyczyną?

Afta to ograniczony, miejscowy stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej. Widoczna jest jako niewielka ranka – bolesna nadżerka błony śluzowej. Przybiera kształt owalny, jest koloru czerwonego, w środku z białawym lub żółtawym przebarwieniem. Afty pojawiają się najczęściej jako efekt mechanicznego uszkodzenia śluzówki na wewnętrznej stronie policzka.

Afty mogą pojawić się na lub pod językiem, na dziąsłach, na podniebieniu, wewnętrznej części warg i policzków. Zmiany tego typu nie są zaraźliwe. Mogą być za to bardzo bolesne, utrudniać jedzenie i mówienie. Czasami na kilka dni przed pojawieniem się afty w jamie ustnej pacjent odczuwa mrowienie i swędzenie w tej okolicy.

Afty częściej występują u kobiet oraz osób, u których afty są częstą przypadłością w rodzinie (¹/ ^₃ pacjentów z nawracającymi aftami ma dodatni wywiad rodzinny w tym kierunku).

Afty nie są następstwem infekcji wirusowej i nie powinny być mylone z opryszczką wargową. Mogą ulec nadkażeniu przez bakterie lub grzyby. Przyczyny ich powstawania mogą być bardzo różne, nawet u tej samej osoby.

Przeczytaj też: Jakie funkcje spełnia języczek podniebienny?

Afty na języku – skąd się biorą afty w ustach?

Istnieje wiele czynników, które potencjalnie mogą wywołać pojawienie się afty:

• uraz, skaleczenie i otarcie – to najczęstsza przyczyna aft na języku; uraz wywoływany jest szczoteczką w trakcie mycia zębów, przez sztućce, przez źle dopasowaną protezę zębową lub aparat na zęby, przypadkowe ugryzienie się w policzek, kwaśne lub ostre jedzenie, wypadek podczas uprawiania sportu;
• długotrwały stres (obniża odporność organizmu);
• zmiany hormonalne w czasie cyklu miesiączkowego;
• bakteria Helicobacter pylori (częsta przyczyna choroby wrzodowej);
• nadwrażliwość na wybrane pokarmy, np. czekoladę, jajka, ser, orzechy, cytrusy;
• niedobory witaminy B₁₂ , cynku, kwasu foliowego, żelaza.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Afty – objawy świadczące o chorobie?

Afta na dziąśle i afta na języku powstaje głownie na skutek urazu śluzówki w trakcie energicznego, zbyt silnego szczotkowania zębów. Te, choć powodują ból, a czasami nawet uniemożliwiają jedzenie posiłków, nie stanowią powodu do zmartwień.

Afty mogą również być jednym z objawów chorób ogólnoustrojowych, takich jak:

• nieswoiste choroby zapalne jelit – choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego; w tym przypadku rozwijają się trudne w leczeniu afty Suttona;
• celiakia – choroba jelit, spowodowana nietolerancją glutenu;
• choroba Behçeta – układowe zapalenie naczyń krwionośnych;
• zaburzenia odporności, np. w trakcie stosowania leków immunosupresyjnych (po przeszczepie narządu, w terapii chorób autoimmunologicznych), chemioterapii, w przypadku nowotworów złośliwych.

Nawracające afty na języku i na dziąśle

Afty zazwyczaj goją się same w przeciągu jednego lub dwóch tygodni i wtedy nie wymagają leczenia innego niż to, które izoluje bolesną zmianę w jamie ustnej. Zazwyczaj wystarczy zastosowanie jednego z domowych sposobów na afty.

Należy skonsultować się z lekarzem, jeżeli:

• afty są dużych rozmiarów,
• nawracają (tzn. nowe pojawiają się jeszcze przed zagojeniem starych),
• towarzyszy im wysoka gorączka,
• znacznie utrudniają spożywanie pokarmów i mówienie,
• są wyjątkowo bolesne,
• nie ustępują po 3 tygodniach,
• przechodzą na skórę warg.

W tych wypadkach lekarz powinien rozpocząć diagnostykę aft, ponieważ takie objawy mogą świadczyć o tym, że rozwija się jedna z wyżej wymienionych chorób ogólnoustrojowych.

Jakie są domowe sposoby na afty?

Afty powstałe w wyniku uszkodzenia śluzówki jamy ustnej goją się same, a ból zazwyczaj ustępuje po kilku dniach. Choć nie są to groźne zmiany, to wywołują silny ból. Afty na dziąsłach i podniebieniu utrudniają spożywanie posiłków i mówienie.

Na afty pomaga przepłukiwanie ust osoloną wodą lub wodą z dodatkiem sody oczyszczonej (NaHCO₃). Można również nałożyć bezpośrednio na aftę odrobinę pasty zrobionej z sody oczyszczonej i wody. Na bolące miejsce można zaaplikować również zawiesinę zawierającą wodorotlenek magnezu – Mg(OH)₂, czyli tzw. mleko magnezjowe.

Bardzo skuteczny jest żel na afty, który izoluje bolesną zmianę. Preparat stwarza idealne warunki do gojenia aft, sprzyja regeneracji błony śluzowej oraz zapewnia ulgę w bólu.

W trakcie gojenia się afty konieczne jest unikanie pokarmów kwaśnych i ostrych, delikatne mycie zębów miękką szczoteczką do zębów oraz stosowanie past bez zawartości środków pianotwórczych.

W prewencji występowania aft konieczne jest dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej, ochrona błony śluzowej przed urazami (prawidłowe dopasowanie protezy i aparatu na zęby), prowadzenie uważnej diety (z suplementacją witaminy B₁₂, cynku, żelaza; ograniczeniem pokarmów drażniących śluzówkę), ograniczenie stresu.

Jak leczy się aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej?

• W leczeniu długo utrzymujących się, dużych, bardzo bolesnych aft lekarz może zalecić płukanki do jamy ustnej, zawierające glikokortykosteroidy (aby zmniejszyć ból, obrzęk i stan zapalny). W niektórych przypadkach zalecane są roztwory zawierające tetracykliny. Antybiotyki te skracają czas gojenia oraz zmniejszają bolesność, zapobiegają nadkażeniu przez bakterie, jednak mogą spowodować grzybicę jamy ustnej.
• Maści i żele na afty stosowane miejscowo zawierają np. środki znieczulające, środki przeciwzapalne i antyalergiczne (np. amleksanoks), środki sterydowe.
• W leczeniu aft w jamie ustnej stosuje się także leki doustne. Do leków tych należą kolchicyna oraz cymetydyna. W bardzo nasilonych przypadkach aft lekarz może przepisać glikokortykosteroidy.
• Leczenie aft na języku i na dziąsłach uzupełnia się o tak zwane przeżeganie (tzw. kauteryzację), czyli ich wypalenie za pomocą związków chemicznych lub ciepła.
• Stosuje się także suplementy diety. Jak wspomniano, jedną z przyczyn aft mogą być braki witamin i mikroelementów w diecie. Lekarz może zalecić przyjmowanie owych składników doustnie, w postaci preparatów witaminowych, tabletek z cynkiem lub żelazem.