Wstydliwa oznaka problemów z prostatą
Mężczyźni wstydzą się zgłosić na konsultację lekarską. Problemu nie można jednak bagatelizować
Prostata (gruczoł krokowy, stercz, gruczoł sterczowy) to anatomicznie część układu moczowego mężczyzny, leżąca w dolnych partiach miednicy, otaczająca fragment cewki moczowej i stanowiąca podporę dla pęcherza moczowego. Gruczoł jest wielkości orzecha włoskiego, kształtem przypomina spłaszczony stożek o wymiarach około 4 cm szerokości i 2,5 cm wysokości. Tkanka stercza to w większości miąższ gruczołowy i pasma mięśni gładkich.
Biorąc pod uwagę funkcjonalność prostaty, należy zaliczyć ją do męskiego układu płciowego. Odpowiada ona za jakość nasienia, znacząco wpływając na płodność mężczyzny. Reguluje również niektóre funkcje seksualne (zdolność do prawidłowej erekcji i ejakulacji), wpływa na poziom testosteronu i androgenów. Jej wydzielina jest składową męskiego nasienia (stanowi mniej więcej 20 proc. jego objętości) służącą jako materiał odżywczy dla plemników. Dodatkowo produkowane przez prostatę prostaglandyny zapewniają plemnikom odpowiednią ruchliwość.
W przypadku łagodnego przerostu gruczołu krokowego (BPH, gruczolak stercza) występuje nadmierny rozrost komórek, w rezultacie którego chora prostata uciska moczowód i zmniejsza światło przewodu, powodując tym samym kłopoty z oddawaniem moczu. Ten typ przerostu prostaty związany jest ze starzeniem się organizmu. Dotyczy on najczęściej mężczyzn po 60. roku życia. Znaczenie mają również czynniki genetyczne oraz środowiskowe – BPH dotyka rzadziej mężczyzn spożywających na co dzień większe ilości warzyw (fitoestrogeny działające antagonistycznie w stosunku do męskich hormonów płciowych hamują przerost stercza).
Charakterystyczne objawy to: częstomocz, skąpomocz, ból, pieczenie oraz ogólne problemy z oddawaniem moczu, prowadzące czasem do całkowitego zatrzymania moczu, a także silny ból podbrzusza i krocza. Do wykrycia powiększonej prostaty zazwyczaj wystarcza badanie per rectum wykonywane przez lekarza urologa, potwierdzone badaniem ultrasonograficznym. Terapia gruczolaka stercza zależy od stopnia zaawansowania choroby. Jeżeli przerost prostaty jest niewielki i nie powoduje on uciążliwych objawów, chory poddawany jest jedynie obserwacji i okresowej kontroli. W przypadkach bardziej zaawansowanej choroby wdrażane jest leczenie farmakologiczne, a w ostateczności chirurgiczne, polegające na usunięciu przerośniętej tkanki.
Bakteryjne zapalenie prostaty przebiega jako zapalenie ostre lub przewlekłe – trwające powyżej kilku tygodni (co najczęściej bywa konsekwencją niewyleczonego stanu ostrego). Ostre zapalenie prostaty zazwyczaj jest wywoływane przez pałeczkę okrężnicy, ale przyczyną mogą być różne szczepy bakterii.
Typowe symptomy to: ból w podbrzuszu i okolicy krocza, wysoka temperatura, dreszcze, ból krzyża, zaburzenie erekcji, LUTS (lower urinary tract symptoms), czyli objawy ze strony dolnych dróg moczowych (problemy z oddawaniem moczu, pieczenie, ból, częstomocz, potrzeba częstego oddawania moczu w nocy, nagłe parcie, przerywany i słaby strumień moczu, oddawanie moczu kroplami, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza moczowego).
Rozpoznanie choroby określa się na podstawie badania lekarskiego, wywiadu oraz posiewu moczu z antybiogramem umożliwiającym dobranie odpowiedniego leczenia. Przy zapaleniu prostaty stosuje się antybiotykoterapię wraz z lekami przeciwzapalnymi. Pomocny może się okazać także masaż prostaty wykonywany przez lekarza urologa, mający na celu zmniejszenie ciśnienia w sterczu i przyspieszenie usuwania wydzieliny w przewlekłych stanach zapalnych.
Najgroźniejszą z chorób stercza, powodującą zgon co trzeciego zapadającego na nią mężczyzny w Europie jest rak prostaty. Odpowiada za to m.in. jej powolny rozwój i brak początkowych objawów, co sprawia, że od pierwszego etapu choroby do wystąpienia symptomów pozwalających ją zdiagnozować może upłynąć nawet kilkanaście lat. Stąd tak ważna rola profilaktyki raka prostaty.
Podobnie jak w przypadku wielu nowotworów, nie istnieje jedna konkretna przyczyna zapadania na raka prostaty. Za jego wystąpienie odpowiedzialne są m.in. czynniki genetyczne (czyli co najmniej jeden bliski krewny, który chorował na raka stercza – jeżeli było ich co najmniej dwóch, ryzyko wzrasta dziesięciokrotnie). Mutacja genu BRCA1, która u kobiet znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia raka jajników, u mężczyzn przyczynia się do rozwoju raka prostaty. Nie pomaga również wysokotłuszczowa i wysokobiałkowa dieta. Prawdopodobnie częściej chorują przedstawiciele rasy czarnej, choć teza ta nadal nie jest w 100 proc. potwierdzona.
Objawy odczuwalne dla osoby chorej świadczą już o bardziej zaawansowanym stadium choroby. Należą do nich wszelkie symptomy ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS), a także bóle krzyża, pleców, świadczące często o przerzutach komórek nowotworowych do okolicznych narządów. Rak prostaty często daje również odległe przerzuty: do płuc, kości, wątroby i mózgu.
Diagnozę stawia się po wykonaniu szeregu badań, które zapoczątkowuje zazwyczaj wizyta u lekarza urologa i badanie per rectum. Jeżeli wyczuwalna palcem zmiana budzi niepokój, jest ona wskazaniem do biopsji i jednocześnie do wykonania badań krwi w celu określenia poziomu PSA (swoisty antygen sterczowy). Na podstawie badania tkanki określa się stan złośliwości komórek w skali Gleasona. W zależności od całościowych wyników badań, rak prostaty może być leczony przy pomocy radioterapii (stosowanej na bardzo wczesnym etapie choroby lub jako uzupełnienie po operacyjnym usunięciu prostaty), hormonoterapii (zmniejsza się wpływ męskich hormonów na komórki rakowe) lub operacyjnie. W trakcie operacyjnego usunięcia prostaty (prostatektomia radykalna) wycięty zostaje gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne i najbliższe węzły chłonne (miednicy).
Podobnie jak w przypadku innych chorób istotną rolę odgrywa profilaktyka i podstawowe badania prostaty.
74
