Wody płodowe

Co to są wody płodowe?

Na początku ciąży, gdy zarodek zagnieżdża się w macicy, dookoła niego powstają dwie błony płodowe, tworzące razem tak zwany pęcherz płodowy. Zewnętrzna błona pęcherza płodowego nazywana jest kosmówką, a wewnętrzna – od strony płodu – owodnią. To właśnie owodnia odpowiedzialna jest za produkcję płynu owodniowego. Także organizmy matki i dziecka w pewnych ilościach produkują wody płodowe.

Płyn owodniowy składa się nie z samej wody, ale i białek, tłuszczów, hormonów, witamin i innych składników mineralnych. Na początku ciąży jest go bardzo niewiele, ale produkowany jest stale i z czasem trwania ciąży jest go coraz więcej. Prawidłowa ilość płynu owodniowego w ostatnich tygodniach ciąży wynosi 1000 – 1500 ml, co odpowiada dużej butelce wody. Po 38 tygodniu ciąży zaczyna go powoli ubywać – jest to naturalny, fizjologiczny proces.

Wody płodowe pełnią wiele bardzo ważnych funkcji.

1. Po pierwsze – zabezpieczają dziecko przed urazami, wahaniami temperatury, hałasem i innymi bodźcami ze środowiska zewnętrznego;
2. Po drugie – umożliwiają dziecku prawidłowy rozwój mięśni oraz przewodu pokarmowego i oddechowego. Dziecko, przebywając w macicy, połyka wody płodowe. Dostają się one także do jego płuc i oskrzeli, gdyż płód nie oddycha – tak jak my – powietrzem. Połykanie i wydalanie płynu jest bardzo istotne dla ćwiczenia i prawidłowego rozwoju tych dwóch układów;
3. Po trzecie – wody płodowe zapewniają prawidłową wymianę i transport substancji odżywczych. Biorą zatem udział w przemianie materii dziecka i są niezbędne dla jego prawidłowego odżywienia i dotlenienia.

Wody płodowe są nieustannie połykane i wydalane przez organizm dziecka. Płyn produkowany jest stale, i jednocześnie stale ulega wchłanianiu przez komórki owodni. Dzięki temu następuje ciągła wymiana płynu owodniowego, co zapewnia dziecku odpowiednie środowisko do rozwoju. Jego stan, kolor i ilość są wskaźnikami dobrostanu płodu.

Ilość płynu owodniowego

Odpowiednia ilość płynu jest wskaźnikiem prawidłowego rozwoju dziecka w macicy. Niewystarczająca lub nadmierna ilość wód płodowych może zatem, choć nie musi, świadczyć o nieprawidłowościach w rozwoju płodu. Stany te wymagają częstych kontroli lekarskich, a czasami stałego nadzoru i leczenia.

O zbyt malej ilości wód płodowych mówi się, gdy jest ich mniej niż 500 ml (według niektórych: mniej niż 200 ml). Taki stan nazywa się małowodziem i wymaga nadzoru. 1) Małowodzie zwykle pojawia się w trzecim trymestrze ciąży. Diagnozowane jest zwykle przez lekarza podczas badania USG, czasem jednak wykrywane jest dopiero podczas porodu. Do przyczyn wystąpienia małowodzia w ciąży należą miedzy innymi: wady nerek i układu moczowego dziecka, nadciśnienie tętnicze u ciężarnej, przedwczesne pękniecie pęcherza płodowego czy przenoszenie ciąży. Czasem jednak przyczyna pozostaje nieznana. Zbyt mała ilość płynu owodniowego może powodować zaburzenia rozwoju dziecka. Do skutków małowodzia zalicza się:

• zbyt niską masę urodzeniową dziecka,
• niedorozwój płuc,
• niedorozwój nerek i układu moczowego,
• deformacje kończyn,
• zaburzenie czynności serca oraz niedotlenienie.

Jednakże nie wszystkie przypadki małowodzia kończą się powikłaniami – na szczęście duża część noworodków, pomimo występującego małowodzia, rodzi się zdrowych. Należy jednak pamiętać, że stan ten wymaga nadzoru i nie należy go lekceważyć. Jeżeli nie występuje zahamowanie wzrostu ani zaburzenia czynności serca dziecka, rokowania są dobre. W cięższych przypadkach, gdy ilość płynu maleje w sposób mogący zagrażać dziecku, stosuje się amnioinfuzję. Zabieg ten polega na podaniu do macicy płynu owodniowego, drogą przez brzuszną lub przez szyjkową. Jest to zabieg bezpieczny i bezbolesny, gdyż wykonywany jest w znieczuleniu, a zwiększenie ilości wód płodowych może mieć bardzo duże znaczenie dla dziecka i jego prawidłowego rozwoju.

2) Przeciwną sytuacją jest wielowodzie – stan, w którym ilość wód płodowych przekracza 2000 ml. Tak jak i małowodzie, wielowodzie jest rozpoznawane zwykle w trzecim trymestrze ciąży. Czasami można zaobserwować objawy świadczące o możliwość występowania wielowodzia. Należą do nich:

• szybki przyrost obwodu brzucha i masy ciała ciężarnej,
• trudności w swobodnym oddychaniu,
• uczucie rozpierania i ból brzucha oraz okolicy krzyżowej kręgosłupa.

Jednakże diagnoza stawiana jest przez lekarza podczas badania ultrasonograficznego. Do przyczyn wielowodzia zalicza się:

• ciąże bliźniacze,
• wady przewodu pokarmowego dziecka (głównie niedrożność przełyku),
• wady układu nerwowego dziecka,
• konflikt serologiczny,
• współistniejące z ciążą choroby matki, takie jak cukrzyca.

Wielowodzie może prowadzić do wystąpienia przedwczesnego porodu, nieprawidłowego położenia płodu, przedwczesnego oddzielenia się łożyska, niedotlenienia dziecka a także trudności w prawidłowym obkurczaniu się macicy po porodzie. Postępowanie w wielowodziu zależy od momentu jego rozpoznania oraz stanu zdrowia dziecka i matki. W wielu wypadkach wystarczy nadzór nad ciężarną, która powinna prowadzić oszczędzający tryb życia. Czasami postępowaniem z wyboru jest ukończenie ciąży. Czasem natomiast stosuje się zabieg polegający na odbarczeniu pewnej ilości wód.

Należy pamiętać, że zdecydowana większość ciężarnych wytwarza odpowiednie ilości płynu owodniowego, a niewielkie wahania nie muszą stanowić o zagrożeniu dla dziecka. Jednakże zawsze, w przypadku wystąpienia mało- lub wielowodzia, należy konsultować się z lekarzem w celu zaplanowania dalszego postępowania.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Odpłynięcie wód płodowych

Pytaniem, które często pojawia się w myślach ciężarnych, zwłaszcza w końcowych tygodniach ciąży, jest: „Po czym poznam, że to wody płodowe?”. Rzeczywiście, odpłynięcie wód płodowych rzadko wygląda jak na filmach, gdzie ukazywane jest jako nagłe „chluśnięcie”. Często w pęcherzu płodowym tworzy się niewielka szczelina, powodująca sączenie się płynu owodniowego. Zwykle jest on przezroczysty, czasem może zawierać domieszkę krwi, która barwi płyn na różowo. Odczuwany jest jako wilgoć na bieliźnie. Czasem ma dosyć charakterystyczny zapach, porównywany do zapachu świeżych ryb, czasami jednak jest bezzapachowy. Zwykle pojawia się w nieco większych ilościach, gdy ciężarna przyjmuje pozycje leżącą, a ustępują podczas zmiany pozycji – gdy dziecko, dociskając główką do kanału rodnego, hamuje wypływ wód płodowych. Nie zawsze łatwo jest rozpoznać sączenie się wód, zwłaszcza, że w czasie ciąży pojawiają się w pochwie różnego rodzaju wydzieliny. Często jednak kobiety zauważają, że wyciekająca z pochwy wydzielina rożni się od tych, które pojawiały się wcześniej. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości ważne jest, by zgłosić się do położnej lub lekarza prowadzącego, zakładając wcześniej wkładkę higieniczną. Położna, polewając wkładkę z wydzieliną specjalnym barwnikiem może stwierdzić, czy są to wody płodowe. W aptekach można znaleźć odpowiednie testy oraz wkładki, które w zależności od zabarwienia, mogą poświadczyć odpływanie płynu owodniowego.

Przedwczesne pękniecie pęcherza płodowego może prowadzić do szeregu komplikacji, między innymi do przedwczesnego porodu oraz infekcji wewnątrzmacicznej, która może zagrażać zdrowiu i życiu dziecka. Należy mieć świadomość, że odpłynięciu wód nie zawsze towarzyszą skurcze, ani inne objawy zbliżającego się porodu! W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia odpływania wód płodowych należy zgłosić się do szpitala. Postępowanie zależy od trwającego tygodnia ciąży, ilości wód płodowych w jamie macicy, obecnych wykładników infekcji oraz dobrostanu dziecka. Czasami wybiera się postępowanie wyczekujące – czyli nadzorowanie na oddziale patologii ciąży. Ciężarna musi w takim wypadku prowadzić oszczędzający, leżący tryb życia, ma zlecone antybiotyki chroniące przed infekcją wewnątrzmaciczną – przez jak najdłuższy czas, dopóki nie pojawią się objawy zagrożenia płodu lub rozpoczynającej się infekcji. Jeżeli do odpłynięcia wód dojdzie w późniejszym etapie ciąży, postępowanie polega zwykle na wywołaniu porodu, przy jednoczesnej antybiotykoterapii z powodu podwyższonego ryzyka infekcji.

A zatem każda sytuacja jest inna i nie samo przedwczesne odpłynięcie wód, ale i inne czynniki – obecność objawów infekcji wewnątrzmacicznej lub zagrożenia stanu dziecka, obecność innych objawów porodu, tydzień ciąży, w którym doszło do pęknięcia pęcherza płodowego – decydują o dalszym postępowaniu. Należy jednak pamiętać o konieczności zgłoszenia się do szpitala (lub powiadomienia swojej położnej/ lekarza) w każdym wypadku stwierdzenia odpływania płynu owodniowego, czy to będzie w 25, czy w 38 tygodniu ciąży.