Hipotrofia płodu

Co to jest hipotrofia?

Badaniem rozstrzygającym jest ultrasonografia. Zaleca się powtarzanie tego badania co kilka tygodni aby dokładnie określić dynamikę nieprawidłowego wzrastania. Przed ostatecznym rozpoznaniem należy bardzo dokładnie określić wiek ciążowy na podstawie ostatniej miesiączki oraz według pierwszego badania ultrasonograficznego i pierwszych ruchów płodu.

Hipotrofia występuje od 3 do 10% danej populacji. Przyczyny hipotrofii są różnorodne:

• czynniki matczyne (choroby układu krążenia – nadciśnienie tętnicze, choroby nerek, kwasica, niedokrwistość, czynniki immunologiczne, infekcje, leki np. narkotyki, alkohol, nikotyna),
• czynniki płodowe (ciąża wielopłodowa, ciężkie wady wrodzone, zakażenia, aberracje chromosomalne),
• czynniki łożyskowe (przedwczesne oddzielenie łożyska, zaburzenia przepływu maciczno-łożyskowego, nieprawidłowe położenie łożyska, mnogie zawały łożyska, zapalenie kosmków łożyskowych, krwiak pozałożyskowy),
• czynniki społeczne (niedożywienie ciężarnej, ciężka praca fizyczna w ciąży, niski indeks masy ciała matki, brak lub niepełna opieka prenatalna, niski status socjoekonomiczny).

Postacie hipotrofii

Wyróżnia się następujące postacie kliniczne hipotrofii:

1. proporcjonalne wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu,
2. nieproporcjonalne wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrostu.

Podstawę podziału stanowi stosunek obwodu brzucha płodu do obwodu jego głowy. W pierwszym przypadku obserwujemy proporcjonalne zmniejszenie obwodu zarówno głowy, jak i brzucha. W drugim przypadku obwód brzucha jest nieproporcjonalnie mniejszy od obwodu głowy.

Podstawową metodą oceniającą wzrost płodu jest ultrasonografia dwuwymiarowa. Optymalnym czasem dla jej wykonania w celu zdiagnozowania hipotrofii jest 32 tydzień ciąży. Pomiar obwodu brzucha płodu jest najbardziej czułym wskaźnikiem wielkości płodu, gdyż wskazuje na stan jego odżywienia, grubość tkanki podskórnej a także na zawartość tłuszczu znajdującego się wewnątrz i na zewnątrz jamy brzusznej oraz na wielkość wątroby.

Najgroźniejszym powikłaniem hipotrofii jest obumarcie płodu. Nieprawidłowy rozwój płodu może również doprowadzić do wystąpienia niedotlenienia płodu, objawów jego zagrożenia i związanej z tym konieczności wcześniejszego ukończenia ciąży.

Rozpoznanie hipotrofii

Jednoznaczne rozpoznanie hipotrofii dokonywane jest dopiero po urodzeniu dziecka na podstawie wieloczynnikowej oceny parametrów anatomicznych i czynnościowych noworodka. W badaniu przedmiotowym noworodka hipotroficznego możemy zaobserwować następujące cechy:

• noworodek sprawia wrażenie wychudzonego,
• noworodek ma luźną, wysuszoną skórę, która może być podbarwiona smółką,
• tkanka podskórna słabo rozwinięta,
• rzadkie włosy,
• noworodek jest pobudzony, sprawia wrażenia głodnego,
• pępowina wysycha szybko,
• często nie oddaje moczu w pierwszych godzinach po urodzeniu,
• często w sznurze pępowinowym stwierdza się tylko dwa naczynia.

Powikłania u noworodków hipotroficznych

U noworodków hipotroficznych mogą pojawić się specyficzne problemy kliniczne takie jak:

• niedotlenienie okołoporodowe z koniecznością prowadzenia po porodzie resuscytacji,
• zaburzenia glikemii – obniżony lub podwyższony poziom glukozy,
• hipokalcemię – obniżony poziom wapnia,
• hipotermię – zaburzenia utrzymania ciepłoty ciała,
• zaburzenia hematologiczne – policytemia czyli zwiększona liczba erytrocytów i wzrost objętości krwi krążącej; neutropenia czyli obniżenie ilości granulocytów obojętnochłonnych, trombocytopenia czyli małopłytkowość,
• infekcja wewnątrzmaciczna,
• martwicze zapalenie jelit,
• krwawienie do płuc (do powikłania może dojść na skutek hipotermii i niedotlenienia),
• szerokie ciemiączko przednie.

Postępowanie z noworodkiem hipotroficznym

Brak jest standardowego sposobu leczenia zaburzenia wzrastania płodu. Głównym czynnikiem terapii powinna być identyfikacja i zlikwidowanie czynnika sprawczego. Diagnostyka przedurodzeniowa jest kluczem do odpowiedniego postępowania z noworodkiem hipotroficznym, które obejmuje:

• zebranie wywiadu dotyczącego czynników ryzyka,
• dokładne badanie przedmiotowe noworodka,
• prawidłowo przeprowadzoną resuscytację (przy porodzie noworodka hipotroficznego ze względu na możliwość wystąpienia zamartwicy okołoporodowej powinien być obecny wykwalifikowany zespół resuscytacyjny),
• zapobieganie hipotermii: umieszczenie noworodka pod promiennikiem ciepła, wytarcie i osuszenie skóry noworodka, umieszczenie w inkubatorze, jeśli tego wymaga stan noworodka,
• wyrównanie zaburzeń metabolicznych: hipoglikemii, hiperglikemii, hipolacemii,
• ocenę zaburzeń hematologicznych,
• diagnostykę i leczenie infekcji wrodzonych,
• diagnostykę i leczenie ewentualnych wad wrodzonych.

U noworodków hipotroficznych wzrasta ryzyko wystąpienia porażenia mózgowego i zaburzeń rozwoju dziecka w wieku późniejszym. Optymistyczne są jednak wyniki badań wykazujące, że u większości donoszonych noworodków hipotroficznych iloraz inteligencji (IQ) jest prawidłowy.