Jak zadbać o kondycję po przebytym zawale serca?

Czym jest zawał serca?

Zawał mięśnia sercowego, potocznie zwany zawałem lub atakiem serca, to martwica mięśnia sercowego, która powstała wskutek niedokrwienia, czyli braku dopływu krwi do serca. Niedokrwienie to jest spowodowane zamknięciem światła naczyń wieńcowych, doprowadzających krew bezpośrednio do serca.

Najczęstszą przyczyną zawału serca jest miażdżyca naczyń wieńcowych. W jej wyniku dochodzi do zwężenia przewodu tętnic, a w efekcie końcowym do całkowitego zamknięcia i niedrożności tętnic. Nadmiar tak zwanego złego cholesterolu odkłada się w tętnicach wieńcowych powoduje powstanie blaszki miażdżycowej. W trakcie trwania choroby wieńcowej wokół blaszki narasta zakrzep krwi, który powiększając się stopniowo zmniejsza przepływ krwi do serca. Gdy dojdzie do całkowitego zamknięcia drożności tętnicy, pozbawiony krwi fragment serca obumiera.

Zawał serca objawia się charakterystycznym rodzajem bólu:

• zlokalizowanym w klatce piersiowej,
• o charakterze rozlanym, czyli bez możliwości określenia jednego, konkretnego miejsca, w którym jest zlokalizowany,
• promieniującym do lewej strony ciała – klatki piersiowej, ramienia, ręki, szyi i żuchwy,
• gniotącym, miażdżącym, dającym uczucie ciężkości.

Często pojawiają się także duszności i zdenerwowanie.

Kto jest narażony na zawał serca?

Aby mówić o poprawie jakości życia osób po przebytym zawale, należy wpierw wymienić czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby. Najczęstsze czynniki to:

• starszy wiek,
• płeć męska,
• palenie tytoniu
• nadciśnienie tętnicze,
• wysoki poziom złego cholesterolu,
• wysoki poziom trójglicerydów,
• niedobory witamin grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego,
• brak aktywności fizycznej,
• osobowość typu A (podatna na stres, szybko denerwująca się),
• predyspozycje rodzinne i genetyczne,
• otyłość (przede wszystkim typu brzusznego),
• przebyty uprzednio zawał mięśnia sercowego.

Zmiana trybu życia po przebytym zawale serca

Jak widać po czynnikach ryzyka, bardzo często wystarczy zmienić tryb życia, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zawału serca. Zmiany te powinny dotyczyć:

• rezygnacji z używek, takich jak papierosy i alkohol,
• obniżenia poziomu złego cholesterolu i trójglicerydów – ograniczenie, a nawet całkowite wykluczenie złych tłuszczy, takich jak tłuste mięsa, sery, sztuczne margaryny; wprowadzenie na ich miejsce dobrych tłuszczy, czyli oliwy z oliwek, ryb i owoców morza, awokado czy orzechów; dodatkowo stosowanie produktów zmniejszających poziom złego cholesterolu, jak jabłka, czosnek czy zielone warzywa,
• zmiana nawyków żywieniowych – spożywanie 5 mniejszych posiłków dziennie, w miarę w regularnych porach, zawierających każdorazowo wszystkie ważne składniki odżywcze, odstawienie przetworzonej żywności, białego pieczywa, fast foodów i zamienienie ich na produkty zbożowe pełnoziarniste oraz żywność z jak najmniejszym dodatkiem chemii,
• rozpoczęcie aktywności fizycznej.

Często przydatne są również wizyty u psychologa, które pozwolą nam walczyć z nadmiarem stresu i opanować umiejętność relaksowania się w każdej chwili.

Jak ćwiczyć po przebytym zawale?

Aktywność fizyczna po zawale serca jest czynnikiem niezbędnym, aby powrócić do zdrowia, ale również, by uchronić się przed kolejnym atakiem.

Faza 1

Po samym zawale serca, jeszcze w trakcie pobytu na Oddziale Intensywnej Terapii Kardiologicznej w szpitalu, rozpoczyna się tak zwana rehabilitacja kardiologiczna. Ma ona na celu w bezpieczny sposób przywrócenie nas do podstawowej sprawności i życia w społeczeństwie. Obejmuje ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia zwiększające ruchomość stawów, delikatne ćwiczenia fizyczne oraz krótkie spacery po korytarzu oddziału. Jest prowadzona przed fizjoterapeutów, pod nadzorem lekarskim.

Faza 2

Rehabilitacja ta powinna być kontynuowana w specjalnych placówkach kardiologicznych, jak na przykład Oddziały Rehabilitacji Kardiologicznej. Rozszerza się ona o niezbyt intensywne ćwiczenia wzmacniające układ sercowo-naczyniowy i dłuższe spacery.

Faza 3

Po powrocie do domu zadbajmy o to, by nie zaprzestawać aktywności. Na początku powtarzajmy ćwiczenia, których nauczyliśmy się w szpitalu i na oddziale rehabilitacji. Poszerzajmy je o niezbyt wysiłkowe prace domowe, jak drobne sprzątanie, gotowanie oraz spacery. Po około 3 miesiącach po przebytym zawale skonsultujmy się z lekarzem w sprawie wprowadzenia bardziej intensywnego wysiłku. W przypadku braku przeciwwskazań zdrowotnych wybierzmy taką formę ruchu, która wpływa pozytywnie na nasze serce i cały układ krążenia. Jest to przede wszystkim wysiłek aerobowy. Wybierzmy więc spośród takich form jak:

• spacery,
• nordic walking,
• jogging o niskiej intensywności,
• jazda na rowerze,
• pływanie.

Zdecydowanie natomiast musimy wystrzegać się sportów ekstremalnych, bardzo intensywnych, które w znaczny sposób powodują zwiększenie pracy serca. Unikajmy również chodzenia po wysokich górach, gdzie zmiany ciśnienia wpływają na układ sercowo-naczyniowy.

Środki ostrożności w czasie ćwiczeń po zawale serca

Organizm człowieka po przeżyciu zawału serca jest zdecydowanie osłabiony. Główna pompa, która rozprowadza krew po całym ciele, nie jest już tak sprawna jak kiedyś. W związku z tym, wykonując jakąkolwiek aktywność fizyczną, musimy zachować wszelkie środki ostrożności:

• wysiłek o niskiej intensywności – zacznijmy od spokojnych spacerów, które z czasem będziemy intensyfikować pod kątem zwiększenia tempa marszu, jak i odległości,
• kontrola pracy serca – przed każdym rozpoczęciem wysiłku i po jego zakończeniu zmierzmy sobie ciśnienie i tętno; wyniki zapisujmy w specjalnie przygotowanym do tego zeszycie, pozwoli nam to kontrolować pracę serca w czasie wysiłku; możemy również nabyć tak zwany pulsometr, czyli urządzenie do pomiaru tętna; składa się ono z opaski z wbudowanym czujnikiem mierzącym pracę serca, zakładanej na klatkę piersiową oraz zegarka pokazującego pomiary,
• dobre warunki atmosferyczne – wystrzegajmy się ćwiczeń przy zbyt wysokich temperaturach powietrza, które, mimo że mogą być o niskiej intensywności, mogą bardzo nas zmęczyć,
• ćwiczenia w granicach rozsądku – jeśli w czasie wykonywanych ćwiczeń pojawi się zadyszka, duszność, uczucie ciężkości w klatce piersiowej, ból lub inne niepokojące nas objawy, natychmiast przerwijmy wysiłek i skontaktujmy się z lekarzem,
• pijmy – w trakcie wykonywania wysiłku pamiętajmy o piciu wody mineralnej, by nie doprowadzić do odwodnienia organizmu.

Zrezygnujmy z wysiłku fizycznego w przypadku:

• złego samopoczucia, obniżonego nastroju,
• występowania choroby, stanu podgorączkowego, a tym bardziej gorączki,
• zbyt niskiego tętna spoczynkowego o wartości poniżej 50 uderzeń na minutę,
• zbyt wysokiego tętna spoczynkowego o wartości powyżej 90 uderzeń na minutę.