Postępowanie w zaostrzeniu POChP

Zaostrzenie objawów w POChP

Okresowo w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) może występować ostry stan pogorszenia objawów o większym wahaniu niż zazwyczaj, czyli zaostrzenie choroby. Prowadzi to do zmiany sposobu leczenia. Wystąpienie pierwszego w życiu zaostrzenia POChP jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym – przyspiesza kolejne oraz zwiększa ryzyko zgonu w przebiegu choroby. Z powyższych względów bardzo istotna jest wiedza w zakresie postępowania w zaostrzeniu POChP.

Przyczyny zaostrzenia POChP

Najczęstszą przyczyną zaostrzenia POChP jest infekcja – bakteryjna lub wirusowa. Nawet błahe zakażenie górnych dróg oddechowych u chorego na POChP może powodować ostre objawy i nasilenie się duszności. Dlatego tak ważna jest profilaktyka zakażeń, w tym szczepienia, np. przeciwko wirusowi grypy.

Do innych przyczyn zaostrzeń POChP należą: narażenie na zwiększone zanieczyszczenie powietrza, np. pyłami czy niepożądane działania niektórych leków, np. beta-blokerów stosowanych w nadciśnieniu tętniczym czy chorobie niedokrwiennej serca, a mających działanie odwrotne do leków przyjmowanych w POChP. U chorych na POChP przeciwwskazane jest stosowanie niektórych leków uspokajających i nasennych – zmniejszają one napęd oddechowy i mogą powodować nasilenie się niewydolności oddechowej.

Pogorszenie objawów POChP mogą również wywoływać inne choroby, takie jak zatorowość płucna czy zapalenie płuc.

Diagnostyka w czasie zaostrzenia POChP

W zaostrzeniu POChP zwiększa się duszność, nasila kaszel i zwiększa objętość plwociny, która przy zakażeniach bakteryjnych ma ropny charakter. Gdy przyczyną jest infekcja, mogą wystąpić objawy z nią związane, włącznie z gorączką. Zaostrzenie może przebiegać nagle, w przeciągu godzin lub stopniowo w ciągu kilku dni.

Postępowanie w zaostrzeniu POChP wymaga monitorowania niewydolności oddechowej, leczenia tlenem oraz badania saturacji krwi (procent nasycenia krwi tętniczej tlenem). Również w przypadku samego podejrzenia zaostrzenia choroby można wykonać posiew plwociny, by zastosować celowaną antybiotykoterapię.

Kiedy leczyć zaostrzenie POChP w szpitalu?

Wskazaniami do obserwacji i leczenia w szpitalu są: ciężki przebieg choroby z częstymi zaostrzeniami, znaczny wzrost nasilenia objawów i nagłe wystąpienie duszności w spoczynku. Sinica wskazująca na niewydolność oddechową i obrzęki mogące świadczyć o niewydolności serca są objawami alarmującymi.

Jeżeli infekcja nie odpowiada na leczenie, również należy skontaktować się z lekarzem. Również choroby współistniejące, takie jak niewydolność serca lub zaburzenia rytmu serca oraz starszy wiek chorego są wskazaniami do leczenia szpitalnego. Do szpitala należałoby również przyjąć pacjenta mieszkającego samotnie lub pozostającego bez opieki. Pozostałych można leczyć ambulatoryjnie.

Niestety, wielu chorych odwleka udanie się do lekarza i dopiero gdy duszność jest bardzo nasilona, zwracają się o pomoc medyczną.

Leczenie farmakologiczne

Postępowanie w zaostrzeniu POChP obejmuje leczenie farmakologiczne, które opierać się może na terapii skojarzonej. Stosuje się:

• krótko działające beta2-mimetyki lub bromek ipratropium (działają objawowo, rozszerzając oskrzela i zmniejszając duszność);
• glikokortykosteroidy – w zaostrzeniu POChP glikokortykosteroidy stosuje się w postaci doustnej lub dożylnej przez około 10–14 dni;
• antybiotyki – zwykle stosuje się je przez 5–10 dni; wskazaniami do zastosowania antybiotykoterapii są: nasilenie duszności, wzrost objętości odkrztuszanej plwociny i jej ropny charakter; leczenie włącza się, gdy występują dwa z wyżej wymienionych objawów oraz w przypadku ropnego charakteru plwociny, nawet jeśli inne objawy nie występują.

Tlenoterapia i wentylacja mechaniczna

Chorzy w zaostrzeniu POChP powinni otrzymywać leczenie tlenem. Podaje się go przez maskę. Przed zastosowaniem terapii i w jej trakcie wykonuje się badanie gazometrii krwi tętniczej, by ustawić odpowiedni przepływ tlenu i uzyskać jego odpowiednie ciśnienie parcjalne u pacjenta.

U chorych w ciężkim stanie, z nasiloną dusznością, we wstrząsie, z zaburzeniami świadomości i u których nie można wyregulować parametrów oddechowych i kwasicy, stosuje się wentylację mechaniczną – podawanie tlenu przez rurkę intubacyjną.

Zapobieganie zaostrzeniom choroby

Podstawą leczenia i zapobiegania zaostrzeniom choroby jest całkowity zakaz palenia papierosów, również przebywania wśród osób palących.

Zaostrzenie POChP występuje najczęściej podczas infekcji dróg oddechowych, dlatego należy im zapobiegać. Każdy chory na POChP powinien co roku zostać zaszczepiony przeciwko wirusowi grypy. Zaleca się również szczepienie przeciwko pneumokokom, szczególnie u osób powyżej 65 roku życia i z zaburzeniami odporności.

U chorych, u których często występują zaostrzenia choroby, należy przewlekle stosować glikokortykosteroidy wziewne. Na zmniejszenie częstości zaostrzeń wpływa również stosowanie długo działających beta2-mimetyków.

Bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniej aktywności fizycznej oraz stosowanie zbilansowanej diety. Chory na POChP powinien regularnie kontrolować się u lekarza, nawet gdy nie ma objawów i stosować się ściśle do jego zaleceń.