Częstoskurcz komorowy – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Zaburzenia rytmu serca – komorowe i nadkomorowe

Zaburzenia rymu serca, do których zalicza się częstoskurcz, można podzielić na nadkomorowe i komorowe. W celu łatwiejszego zrozumienia na czym polegają te dysfunkcje należy poznać sposób powstawania impulsu elektrycznego oraz jego przewodzenie. W prawidłowych warunkach, w węźle zatokowo-przedsionkowym (znajduje się on w okolicy wejścia żyły głównej górnej do prawego przedsionka) powstaje pierwszy impuls elektryczny, który nadaje rytm pracy dla serca. Impuls ten, biegnie następnie przez mięśnie przedsionków do węzła przedsionkowo-komorowego (jest on umiejscowiony w tylnej części przegrody międzyprzedsionkowej po stronie prawej), a później przez tzw. pęczek Hisa, który rozwidla się na odnogi prowadzące bodziec elektryczny do mięśni komór serca.

Komowrowe i nadkomorowe zaburzenia rytmu serca wyróżniamy w oparciu o miejsce, w którym dochodzi do powstawania nieprawidłowych impulsów. Jeżeli arytmia serca powstaje powyżej wspomnianego pęczka Hisa mamy do czynienia z zaburzeniami nadkomorowymi, jeżeli poniżej – powstają komorowe zaburzenia rytmu serca. Do tych ostatnich zaliczamy:

• częstoskurcz komorowy,

• migotanie komór,

• częstoskurcz torsade de pointes,

• częstoskurcz pleomorficzny,

• trzepotanie komór.

Do zaburzeń nadkomorowych zalicza się natomiast m.in. częstoskurcz nadkomorowy, migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków.

Co to jest częstoskurcz komorowy?

Częstoskurcz komorowy (ang. ventricular tachycardia – VT) jest określany jako szybkie bicie serca (serce bije z częstotliwością równą lub większą 100 uderzeniom na minutę; mówimy wówczas o tachykardii). Ponieważ nieprawidłowe bodźce elektryczne, które prowadzą do częstoskurczu powstają poniżej rozwidlenia pęczka Hisa, mówimy o komorowych zaburzeniach rytmu serca. W zależności od czasu trwania częstoskurczu serca możemy go podzielić w następujący sposób:

• częstoskurcz trwający mniej niż 30 sekund – jest to częstoskurcz nieutrwalony (ang. Non-sustained VT – nsVT),

• częstoskurcz trwający powyżej 30 sekund – częstoskurcz utrwalony (ang. Sustained VT – sVT),

• częstoskurcz komorowy trwający dłużej niż połowę doby – opisywany jest jako częstoskurcz ustawiczny.

W częstoskurczu komorowym objawem jest przede wszystkim silne, szybkie bicie serca określane często przez pacjentów jako kołatanie serca. Może wystąpić duszność, uczucie osłąbienia i zmęczenia, mroczki przed oczami. Kiedy serce bije za szybko u pacjentów może dochodzić do omdleń.

Przyczyny częstoskurczu komorowego

Jedną z głównych przyczyn powstawania komorowych zaburzeń rytmu serca prowadzących do VT jest zawał mięśnia sercowego oraz stany związane z jego przewlekłym niedokrwieniem – na przykład w przebiegu choroby niedokrwiennej serca.

Do innych przyczyn częstoskurczu serca należą:

• kardiomiopatia rozstrzeniowa – poszerzenie prawej lub lewej komory serca oraz zaburzenie jego czynności skurczowej,

• kardiomiopatia przerostowa – pogrubienie mięśni komór serca,

• wypadanie płatka zastawki mitralnej (na przykład w przebiegu zespołu Barlowa),

• zaburzenia elektrolitowe (obniżone stężenie potasu, magnezu lub wapnia we krwi),

• w czasie stosowania leków antyarytmicznych,

• zapalenie mięśnia sercowego,

• choroby genetyczne (zespół Brugadów zaliczany do kanałopatii).

Przyczyną VT mogą być również blizny pozawałowe blokujące prawidłowy przepływ impulsu, a także uszkodzenia powstałe na skutek operacji kardiologicznych (np. w leczeniu zespołu Fallota).

Podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce częstoskurczu komorowego jest EKG, czyli elektrokardiografia. W wynikach zapisu EKG przy częstoskurczu widoczne są m.in. przyspieszone bicie sreca (od 100 do nawet 250 uderzeń na minutę) oraz zniekształcone i szerokie zespoły QRS (fragmenty zapisu EKG obrazujące największe zespoły wychyleń).

Czy częstoskurcz komorowy jest groźny?

Łagodne postacie częstoskurczu komorowego serca mogą być dobrze tolerowane przez pacjenta, natomiast ciężkie VT zwłaszcza związane z zawałem mięśnia sercowego i z niewydolnością lewej komory prowadzą do zaburzeń pracy serca. Dochodzi do zmniejszenia objętości krwi wyrzucanej przez serce, co w konsekwencji powoduje spadek ciśnienia krwi, zawroty głowy, powstanie objawów duszności, a także może doprowadzić do utraty przytomności.

W ciężkich przypadkach VT może dojść do tak dużego zaburzenia pracy serca, że krew nie jest w ogóle przez niewyrzucana – prowadzi to do powstania częstoskurczu komorowego bez tętna, co jest stanem wymagającym natychmiastowej defibrylacji i rozpoczęcia akcji ratowniczej pod postacią resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Rokowanie w częstoskurczu komorowym uzależnione jest od stopnia nasilenia arytmii serca, towarzuszących chorób i wieku pacjenta.

Częstoskurcz komorowy a migotanie komór

Groźnym powikłaniem częstoskurczu komorowego jest migotanie komór. Praca serca jest wówczas bardzo szybka (nawet do 600 uderzeń na minutę), nieregularna i nieefektywna. Konieczne jest podjęcie natychmiastowej interwencji lekarskiej, bowiem skutkiem migotania jest zatrzymanie krążenia i zgon. Najczęstszą przyczyną migotania komór jest przewlekła choroba niedokrwienna serca, skutkująca niejednokrotnie zawałem. Migotanie może być poprzedzone stanem o mniejszym nasileniu, jakim jest trzepotanie komór. Objawy to przede wszystkim kołatanie serca, zawroty głowy, nagłe omdlenie.

Sposoby leczenia częstoskurczu komorowego

Leczenie VT możemy podzielić na leczenie farmakologiczne, kardiowersje farmakologiczną, kardiowersję elektryczną, leczenie przezskórne lub operacyjne oraz wszczepienie kardiowertera – defibrylatora.

• Leczenie farmakologiczne – w przypadku nawracającego częstoskurczu po zawale serca lub w przebiegu wypadania płatka zastawki mitralnej można zastosować leki antyarytmiczne z grupy beta-blokerów.

• Kardiowersja farmakologiczna – polega na podaniu leku antyarytmicznego, który ma przerwać częstoskurcz komorowy. Ten typ leczenia stosuje się w przypadku stabilnych pacjentów bez objawów zaburzenia pracy serca. Jednym z najbardziej skutecznych leków antyarytmicznych stosowanych w kardiowersji farmakologicznej jest amiodaron.

• Kardiowersja elektryczna – jest stosowana u pacjentów z objawami niewydolności serca. Leczenie to polega na umieszczeniu łyżek od defibrylatora w odpowiednich miejscach na klatce piersiowej pacjenta, a następnie wykonania wyładowania prądem o określonej energii. Działanie to ma na celu „ustawienie” rytmu serca do jego prawidłowego stanu sprzed VT. Wyładowanie jest zsynchronizowane z zapisem elektrokardiogramu (EKG) pacjenta, aby nie doprowadzić do uszkodzenia mięśnia sercowego.

• Wszczepienie kardiowertera-defibrylatora (ang. Implantable cardioverter-defibrillator – ICD) – jest to urządzenie podobne do symulatora serca, które posiada funkcje wykonania kardiowersji elektrycznej w przypadku VT oraz defibrylacji w migotaniu komór lub w bardzo szybkim VT bez tętna.

Ablacja, stenty, by passy w leczeniu częstoskurczu

Ponieważ zaburzenia komorowe są najczęściej spowodowane niewydolnością serca w przebiegu choroby niedokrwiennej serca, co jest związane z nieprawidłowym przepływem krwi przez tętnice wieńcowe, które doprowadzają krew do mięśnia sercowego, jednym ze sposobów leczenia jest poprawienie przepływu krwi przez te naczynia.

• Poprawę przepływu krwi przez tętnice wieńcowe można uzyskać za pomocą przezskórnej angioplastyki wieńcowej (ang. Percutaneous Transluminal Coronary Angioplasty) z umieszczeniem stentu – metoda ta polega na poszerzeniu zwężonej tętnicy wieńcowej przez umieszczenie, najczęściej przez tętnicę udową pacjenta, specjalnego cewnika zakończonego balonem. Po dotarciu cewnikiem do miejsca zwężenia w tętnicy wieńcowej napełnia się balon płynem, co powoduje poszerzenie naczynia. Następnie zakłada się specjalne metalowe rusztowanie (stent), które ma na celu utrzymanie prawidłowego przepływu krwi w tętnicy wieńcowej.

• Możliwe jest równeiż wykonanie ablacji przezskórnej – przez tętnicę udową lub żyłę udową wprowadza się cewnik zakończony specjalną elektrodą, która potrafi się nagrzać do odpowiedniej temperatury i doprowadzić do ścięcia białka. Takie działanie umożliwia zniszczenie miejsc w sercu, które prowadzą do powstania VT po zawale serca.

Leczenie operacyjne polega na wykonaniu tzw. zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego (ang. Coronary Artery Bypass Graft – CABG), potocznie nazywany „bypassami”. Wykonuje się połączenie między aortą wstępującą, a odcinkiem tętnicy wieńcowej za zwężeniem, dzięki czemu krew może być dostarczona do mięśnia sercowego.