Zadbane i zdrowe paznokcie są piękną ozdobą dłoni i stóp. Poza funkcją ozdobną, paznokcie pełnią też wiele innych funkcji. Chronią opuszki palców przed urazami, ułatwiają chwytanie przedmiotów, a także są ważną wskazówką diagnostyczną, tego co się dzieje w organizmie. Z tego względu nie można bagatelizować niepokojących zmian wyglądu i struktury paznokci. Ich przyczyny mogą być związane z chorobami tego przydatku skóry lub też wynikać z chorób ogólnoustrojowych, które zaatakowały organizm. W artykule omówiono pokrótce najczęstsze schorzenia paznokci, takie jak: grzybica, łuszczyca, zanokcica oraz onycholiza – ze szczególnym uwzględnieniem przyczyn, objawów oraz leczenia wymienionych schorzeń.
Choroby paznokcia – grzybica paznokci, łuszczyca paznokci, zanokcica, onycholiza i inne
Spis treści
Jaką funkcję pełnią paznokcie?
Jak wspomniano we wstępie, niepozorne – choć piękne wytwory naskórka – którymi są paznokcie, pełnią następujące funkcje w organizmie:
- Ochronną – polega ona na osłonie dystalnych części paliczków przed urazami. Pod paznokciami znajdują się liczne zakończenia nerwowe, dla których twarde paznokcie stanowią ochronę.
- Diagnostyczną – uwidacznia się w momentach, gdy w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Nie bez powodu przed każdą operacją trzeba zmyć lakier z paznokci lub też ściągnąć z nich sztuczne przedłużenia czy ozdoby. Dzięki odsłonięciu naturalnej płytki lekarze mogą szybko dostrzec niepokojące objawy świadczące o pogorszeniu się stanu pacjenta. Jest to istotne zwłaszcza wtedy, kiedy nie jest on w stanie sam ich zasygnalizować. Wygląd paznokci może świadczyć o m.in. niedoborach mikroelementów czy witamin, a także wskazywać na choroby i zaburzenia: skórne, metaboliczne czy układu krążenia;
- Manipulacyjną – polega ona na wspomaganiu chwytania przedmiotów, a także ułatwianiu otwierania i używania niektórych z nich.
- Czuciową – jest ona często poddawana w wątpliwość. Uważa się jednak, że dzięki paznokciom zwiększa się czułość receptorów skóry.
Jak wygląda zdrowa płytka paznokcia?
Naturalne i zdrowe płytki paznokci mają delikatnie różową barwę, są gładkie i lekko połyskliwe. Cechuje je także podłużny kształt i lekko wypukła powierzchnia grzbietowa.
Jeśli jednak na powierzchni płytki paznokci można zaobserwować, np.: białe plamki, zgrubienia, wykrzywianie płytek, plamy i przebarwienia, a także scieńczenie płytek, należy się udać do lekarza dermatologa w celu rozpoczęcia diagnostyki i zaplanowania leczenia.
Najczęstsze choroby płytki paznokciowej
Poza sygnalizowaniem chorób dotyczących poszczególnych układów ciała, zmiana wyglądu paznokci może także wynikać z nieprawidłowości obejmujących wyłącznie omawiane wytwory naskórka.
Macierz paznokcia – nazywana także jego korzeniem – to miejsce, w którym tworzą się nowe komórki budujące płytkę paznokcia. Choroby paznokci mogą rozpoczynać się w macierzy lub też (nieleczone) doprowadzić do zajęcia macierzy, co jest bardzo niebezpieczne.
Z tego względu należy pamiętać, że nie wolno bagatelizować zmian na paznokciach, ponieważ nie stanowią one wyłącznie defektu estetycznego. Diagnostyką i leczeniem chorób paznokci zajmuje się dermatolog.
Grzybica paznokci
Jedną z najczęściej występujących – dotyczących ok. 50% przypadków infekcyjnych chorób paznokci – jest grzybica paznokci. Może ona dotyczyć zarówno paznokci dłoni, jak i stóp, choć ze względu na sprzyjające warunki do rozwoju grzybica paznokci występuje częściej na paznokciach stóp. Grzybica paznokci jest chorobą silnie zakaźną, przewlekłą oraz nawrotową.
Inną nazwą grzybicy paznokci – często spotykaną w literaturze – jest onychomikoza. Należy ona do grzybic powierzchownych. Grzybica paznokci może dotyczyć osób obu płci i osób w każdym wieku, jednak wzrost częstotliwości jej występowania obserwuje się przede wszystkim u ludzi starszych.
Grzybice paznokci – ze względu na mechanizm zakażenia oraz obraz kliniczny – dzielą się na 5 rodzajów:
- DLSO, czyli dystalną i boczną podpaznokciową onychomikozę;
- PSO, czyli proksymalną podpaznokciową onychomikozę;
- SWO, czyli powierzchowną białą onychomikozę;
- EO, czyli wewnątrzpłytkową onychomikozę;
- TDO, czyli całkowicie dystroficzną onychomikozę.
Przyczyny onychomikozy
Grzybicę paznokci wywołują w ok. 80% dermatofity (np. Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes), w 20% drożdżaki oraz w ok. 6% grzyby pleśniowe. Objawy grzybicy paznokci pojawiają się na skutek kontaktu z wymienionymi grzybami chorobotwórczymi. Ryzyko rozwoju onychomikozy zwiększają czynniki, takie jak:
- starszy wiek,
- nadmierna potliwość skóry,
- zaburzenia ukrwienia kończyn górnych i dolnych,
- współistniejące dermatozy,
- znaczna wilgotność i wysoka temperatura w otoczeniu dłoni i stóp,
- korzystanie z basenów i saun publicznych,
- noszenie skarpet i butów wykonanych z materiałów syntetycznych,
- nieodpowiednia higiena,
- niektóre leki,
- zaburzenia immunologiczne,
- niektóre choroby, w tym cukrzyca.
Objawy grzybicy paznokci
Onychomikozę można rozpoznać poprzez zaobserwowanie na płytkach paznokci zmian:
- przerostowych,
- zanikowych,
- kształtu powierzchni paznokci,
- koloru paznokci na: brudnoszare, żółtobrązowe, zielonobrązowe lub mlecznożółte.
Paznokcie dotknięte grzybicą są delikatne, kruche i łamliwe. Ich powierzchnia może być zgrubiała, pofałdowana oraz matowa. W przebiegu grzybicy paznokci można też zaobserwować:
- rogowacenie podpaznokciowe (pogrubienie płytki paznokcia),
- wykruszanie płytki paznokciowej,
- kremowobiałe lub czarne naloty na paznokciach,
- plamiste zabarwienia płytek paznokci,
- blaszkowate złuszczanie,
- zniszczenie całych płytek paznokci.
Leczenie grzybicy paznokci
Ze względu na wiele rodzajów onychomikozy, które wywołują zróżnicowane objawy kliniczne, niezbędna do właściwego leczenia jest konsultacja lekarska i wykonanie laboratoryjnej diagnostyki mykologicznej.
Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że nieleczona grzybica paznokci może skutkować:
- zniszczeniem płytek paznokci,
- utrudnionym poruszaniem się,
- bólem i dyskomfortem przy dotyku i nacisku na płytki paznokci.
Leczenie onychomikozy może przybrać postać: miejscową, ogólną, skojarzoną, a w skrajnych przypadkach – nawet chirurgiczną. Uważa się, że najtrwalsze rezultaty daje leczenie skojarzone, czyli połączenie metod miejscowych z farmakoterapią doustną.
Miejscowe leczenie grzybicy paznokci obejmuje naniesienie na zakażoną powierzchnię substancji leczniczej w formie: lakieru, kremu, maści lub żelu. Najczęściej mają one w składzie: cyklopiroks, bifonazol, amorolfinę oraz mocznik.
Leczenie uogólnione to podawanie leków o działaniu przeciwgrzybiczym, które zawierają pochodne triazolu. Składnik ten hamuje enzym biorący udział w budowie błon komórkowych grzybów.
Chirurgiczne leczenie grzybicy paznokci jest konieczne w przypadkach bardzo zaawansowanych postaci onychomikozy. Polega ono na usunięciu kawałka lub całości zajętej przez grzybicę płytki paznokcia za pomocą metody mechanicznej lub chemicznej.
Do stosunkowo nowych i niekonwencjonalnych metod leczenia grzybicy paznokci można zaliczyć ozonoterapię. Wykorzystuje się w niej: opatrunki z oleju lub wody ozonowanej, maść ozonową oraz dożylne podawanie ozonowanych płynów infuzyjnych.
Łuszczyca paznokci
Łuszczyca paznokci to choroba często współtowarzysząca łuszczycy plackowatej oraz łuszczycy stawowej. Tylko w ok. 5–10% przypadków zmiany łuszczycowe pojawiają się wyłącznie na paznokciach. Jednakże nawet wtedy trzeba mieć na uwadze fakt, że w wielu przypadkach pojawienie się zmian łuszczycowych na paznokciach wyprzedza o 10 lat wystąpienie zmian łuszczycowych na skórze. Łuszczyca paznokci jest dość trudna do rozpoznania i dlatego najlepiej jest przeprowadzić badanie histologiczne.
Zmiany w przebiegu łuszczycy paznokci mogą uwidaczniać się zarówno na paznokciach rąk, jak i stóp.
Jakie są przyczyny łuszczycy paznokci?
Przyczyny łuszczycy paznokci nie zostały dokładnie określone. Ze względu na to, że łuszczyca jest chorobą autoimmunologiczną, duże znaczenie ma genetyka. Do innych przyczyn łuszczycy paznokci można zaliczyć problemy z układem odpornościowym oraz czynniki środowiskowe.
Łuszczyca paznokci – objawy
Obraz kliniczny łuszczycy zależy od lokalizacji powstawania zmian. W przypadku kiedy zaburzenia tworzą się w macierzy paznokci, na ich płytkach można zaobserwować:
- wgłębienia punkcikowate,
- wzmożoną kruchość paznokci,
- bruzdy poprzeczne,
- białe plamki,
- czerwone kropki w obszarze obłączków.
Jeżeli zmiany łuszczycowe są zlokalizowane w łożysku paznokci, na płytkach można zaobserwować objawy:
- przebarwień przypominających krople oleju,
- hiperkeratozy podpaznokciowej,
- krwotocznych wybroczyn podpaznokciowych,
- oddzielania się płytek paznokci od ich łożysk.
Do innych objawów łuszczycy paznokci należą:
- ból końcowych części palców – szczególnie w przypadku współwystępowania łuszczycy stawowej;
- zniekształcenie płytek paznokci;
- łososiowe plamy na paznokciach;
- punktowe zagłębienia;
- występowanie jednolicie białych plam lub plam z podłużnymi prążkami otoczonych przebarwieniami;
- utrudnione chwytanie drobnych przedmiotów.
Jakie są sposoby leczenia łuszczycy paznokci?
Niestety osoby chorujące na łuszczycę paznokci muszą wykazać dużo cierpliwości, ponieważ jej leczenie jest długotrwałe. Uważa się, że znaczące rezultaty są widoczne dopiero po ok. 12 miesiącach terapii.
Bardzo ważne przy leczeniu zarówno łuszczycy, jak i innych chorób paznokci jest postawienie właściwej diagnozy. Łuszczyca paznokci jest często mylona np. z grzybicą, której leczenie przebiega w zupełnie inny sposób. Do wykorzystywanych przy leczeniu łuszczycy paznokci metod zalicza się terapie:
- Miejscową – możliwą w przypadkach łagodnie nasilonych form łuszczycy paznokci, bez współwystępujących innych rodzajów łuszczyc. Mogą mieć one formę: lakierów, maści i kremów zawierających określoną substancję czynną. Gdy zmiany łuszczycowe dotyczą macierzy paznokci, leki miejscowe, np. z kortykosteroidami , nakłada się na proksymalny wał paznokcia. Jeżeli łuszczyca zajmuje łożyska paznokci, leki – np. z analogami witaminy D3 – trzeba nakładać tak, aby mogły one przeniknąć przez płytki paznokci.
- Ogólną – stosowaną przy leczeniu łuszczycy stawowej współwystępującej z łuszczycą na paznokciach.
- Iniekcyjną – polegającą na miejscowy dożylnym wstrzykiwaniu metotreksatu lub glikokortykosteroidów. Jest to metoda bardzo skuteczna, ale niestety również bolesna.
Zanokcica
Zanokcica – inaczej paronychia – należy do nabytych na skutek urazów chorób paznokci. Najczęściej zajętymi obszarami są wały paznokciowe, jednak zdarza się, że dotyczy ona także płytek paznokci. Wywołują ją bakterie z rodzaju Staphulococcus aureus oraz grzyby Candida albicans .
Można wyróżnić 3 odmiany zapalenia wału paznokciowego w przebiegu zanokcicy: ostre, przewlekłe i nawrotowe.
Omawiana choroba paznokci może współwystępować z łuszczycą paznokci, kiedy ta zajmuje tkanki okołopaznokciowe, wywołując stan zapalny. Nieleczona zanokcica może doprowadzić nawet do całkowitego zniszczenia paznokci objętych zmianami chorobowymi!
Przyczyny występowania zanokcicy
Do głównych przyczyn zanokcicy zalicza się zakażenia bakteryjne i grzybicze, do których dochodzi na skutek urazów mechanicznych naskórka przy paznokciach. Negatywny wpływ mają: paciorkowe, gronkowiec złocisty, bakterie beztlenowe oraz pałeczka ropy błękitnej.
Czynnikami, które zwiększają ryzyko pojawienia się zanokcicy na paznokciach, są: wrastanie paznokci, długie moczenie rąk czy nadmierne manipulowanie przy paznokciach skutkujące ich urazami – np. podczas manicure i pedicure. Żeby zmniejszyć ryzyko zanokcicy, należy szczególną uwagę zwracać na narzędzia, których używamy do tych zabiegów.
Po czym można poznać zanokcicę?
Zanokcica może dotyczyć jednego lub kilku wałów paznokciowych. Charakterystyczne dla niej objawy, to:
- ostre zaczerwienienie skóry wokół paznokcia,
- silna, pulsująca bolesność,
- obrzęk wałów paznokciowych.
- ropień .
Zanokcica – leczenie
Do leczenia zanokcicy wykorzystuje się preparaty o działaniu odkażającym, przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym. Stosuje się leki miejscowe oraz ogólne. Konieczne może także być nacięcie i oczyszczenie ropnia.
Onycholiza
Zmiany w miejscu połączenia paznokci z ich podstawami mogą skutkować oddzielaniem się (odklejaniem) płytek paznokci od ich łożysk. To choroba zwana onycholizą, która dotyczy zazwyczaj paznokci u rąk, choć pojawia się także na paznokciach u stóp. W jej przebiegu następuje rozwłóknienie łożyskowej części płytki, a następnie stopniowe oddzielanie się jej zewnętrznej części od łożyska.
Onycholiza – przyczyny
Onycholiza może być wrodzona, nabyta i samoistna. Onycholiza uwarunkowana genetycznie pojawia się na skutek zaburzeń anatomicznych palców. Onycholiza nabyta może uwidocznić się na skutek: przebytych chorób skóry (w tym łuszczycy), urazów oraz częstego kontaktu z chemikaliami. Urazy paznokci u stóp mogą być spowodowane np. noszeniem za ciasnych butów. Jednym z czynników ryzyka, który może doprowadzić do onycholizy, jest niedobór witamin.
Jak wyglądają paznokcie zaatakowane przez onycholizę?
Onycholizę dość łatwo rozpoznać. Zmiany pojawiają się najpierw przy wolnych brzegach płytek paznokci albo od strony bocznych wałów paznokci i postępują w kierunku macierzy. Oddzielone fragmenty płytki można rozpoznać po jasnym kolorze.
Jeśli w przestrzenie pod paznokciami dostaną się zanieczyszczenia, z dużym prawdopodobieństwem dojdzie do infekcji. Jej sygnałem jest zmiana zabarwienia paznokci na białoszare lub żółtobrązowe.
Leczenie onycholizy
Jednym z najważniejszych sposobów leczenia onycholizy nabytej lub nawracającej jest usunięcie przyczyn jej wystąpienia. Oddzieloną od łożyska płytkę należy usunąć, a łożysko oczyścić. Następnie należy pobudzić łożysko do regeneracji poprzez aplikację odpowiedniego preparatu oraz założyć opatrunek hydrożelowy lub hydrokoloidowy. Stosuje się też miejscowe leki oraz, w razie takiej potrzeby, antybiotykoterapię.
Inne schorzenia paznokci
Oprócz wyżej wymienionych chorób paznokci warto wspomnieć także o innych często spotykanych dolegliwościach tych wytworów skóry.
Brodawki paznokci
Jest to choroba najczęściej spotykana u dzieci, wiąże się z urazami płytki paznokciowej i obgryzaniem paznokci. Wywołuje ją wirus z grupy HPV. Pojawiają się w okolicach paznokci jako czerwone lub szarawe guzki. Zdarza się, że umiejscawiają się też pod płytką paznokcia, powodując jej nierówności i bolesność. Leczenie ich jest niezwykle uciążliwe. Stosuje się obecnie krioterapię, laseroterapię oraz preparaty miejscowe.
Wrastający paznokieć
Jest częstą dolegliwością dotyczącą palucha u stóp. Przyczyną wrastania paznokcia jest najczęściej niewłaściwa pielęgnacja – obcinanie paznokci na półokrągło, spiłowywanie brzegów – pamiętajmy, że paznokcie u stóp powinny być skracane na prosto. Wrastające paznokcie mogą się pojawić przez zniekształcenie płytki wywołane grzybicą lub inną chorobą.
Rodzaje leczenia zależą od stopnia dolegliwości. Decyzję podejmuje w tym przypadku dermatolog, który oceni, czy wystarczy założyć specjalistyczne klamry (można to zrobić w odpowiednich gabinetach kosmetycznych), czy konieczny będzie zabieg chirurgiczny.
Leukonychia
Inaczej nazywana bielactwem paznokci. Objawia się białymi plamkami. Nie jest to dolegliwość groźna sama w sobie, jednak może świadczyć o innych problemach zdrowotnych, takich jak:
- niedobory cynku i białka,
- niewydolność serca,
- choroby infekcyjne,
- niewydolność nerek,
- grzybica.
Zanik płytki paznokciowej
Zmianę tę charakteryzuje to, że płytka paznokciowa ulega stopniowemu skracaniu się, aż do całkowitego zaniknięcia. Powodem może być stan zapalny w obrębie macierzy, ale też wada mająca swoje podłoże w genetyce.
Jak dbać o paznokcie?
Przestrzegając kilku podstawowych zasad pielęgnacji paznokci, można uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości. Poniższe sugestie można stosować zarówno w odniesieniu do paznokci u rąk, jak i u stóp.
- Nie należy wycinać, odrywać, obgryzać skórek – niezależnie od tego, czy manicure wykonuje się w profesjonalnym salonie kosmetycznym, czy w domu. Tzw. skórki paznokci pełnią funkcję ochronną i stanowią barierę dla grzybów i bakterii, a ich naruszenie (np. poprzez wycięcie) wystawia paznokcie na niebezpieczeństwo infekcji.
- Należy nawilżać paznokcie i ich okolice balsamami i kremami do rąk – zapewnia to lepszy wygląd skóry i paznokci, zmniejsza prawdopodobieństwo ich złamań, rozdzielania itp.Szczególnie ważne jest to w przypadku konieczności częstego mycia rąk bądź ich dezynfekcji.
- Wskazane jest, by obcinać paznokcie „na prosto”, co zapobiega ich wrastaniu.
- Oszczędnie lub wcale nie używać utwardzaczy paznokci – w większości przypadków przynoszą one więcej szkody niż korzyści.
- Unikać zmywaczy do paznokci zawierających w składzie aceton lub formaldehyd – są to substancje drażniące wzmagające kruchość paznokci.
- Używać tylko delikatnych, stosunkowo gładkich pilniczków, stosować tylko jeden kierunek piłowania, aby zapobiec rozdwajaniu paznokci.
- Używać rękawic ochronnych w trakcie mycia naczyń, sprzątania i innych czynności, w których dochodzi do kontaktu z chemikaliami różnego typu – aby chronić paznokcie u rąk.
- Stosować zbilansowaną, zdrową dietę, bogatą w witaminy, szczególnie biotynę (witamina z grupy B), ale też: wapń, cynk czy krzem. Uważa się, że biotyna odpowiada m.in. za zwiększenie grubości i wytrzymałości paznokci. W niektórych przypadkach zasadne może być stosowanie suplementów diety zawierających biotynę.
Paznokcie stanowią bardzo dobry wskaźnik naszego stanu zdrowia. Wszelkie zmiany, jakie pojawiają się w ich obrębie, nie muszą być związane bezpośrednio z ich chorobą, świadczą jednak o tym, że w naszym organizmie coś funkcjonuje nieodpowiednio i warto skonsultować się ze specjalistą.
współpraca: lekarz Kornel Gajewski, certyfikowany stylista Magdalena Seremak
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- B. Gradowicz, Grzybica paznokci. Czynniki ryzyka, profilaktyka, metody leczenia i pielęgnacji, „Kosmetologia Estetyczna” 5/2019/ vol. 8, s. 599–602.
- Z. Adamski, A. Kaszuba (red.), Dermatologia dla kosmetologów, „Elsevier Urban&Partner”, Wrocław 2010, s. 8, 185–197.
- E. Sobolewska i inn., Praktyczna kosmetologia krok po kroku. Dłonie i paznokcie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017. s. 18-23
- M. Serafin, E. Chlebus, Łuszczyca paznokci: leczenie miejscowe, możliwości i ograniczenia, „Aesthetica”_21_014-022, s. 14–21.
- A. Kołodziejczak (red.), Kosmetologia t. 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2023, s. 104.
- https://podiatrica.pl/budowa-paznokcia-z-jakich-warstw-sie-skladaja-i-jaka-pelnia-funkcje/, dostęp online dnia 15.10.2024 r.
- https://instytutpodologiczny.pl/inne/luszczyca-paznokci-przyczyny-skutki-i-leczenie/#:~:text=Niemniej%2C%20pewne%20jest%2C%20%C5%BCe%20zmiany%20na%20paznokciach%20s%C4%85,zaliczaj%C4%85%20si%C4%99%20m.in.%20stres%2C%20ci%C4%85%C5%BCa%2C%20urazy%20czy%20szczepienia, dostęp online dnia 15.10.2024 r.
Opublikowano: 17.10.2024;
Oceń:
1.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Anna Gilewska
Kosmetolog
Licencjonowany kosmetolog (temat pracy dyplomowej: „Pielęgnacja skóry dotkniętej trądzikiem pospolitym w gabinecie kosmetologa oparta o wybrane metody aparaturowe”) i magister administracji na specjalizacji zarządzania ochroną zdrowia (temat pracy magisterskiej: „Prawne i organizacyjne uwarunkowania wykonywania zabiegów kosmetycznych”). Propagatorka zdrowego trybu życia oraz kosmetyków naturalnych. Poszerza swoją wiedzę na kongresach i targach branżowych. Interesuje się psychologią i medycyną komplementarną.
12
Komentarze i opinie (0)