Opadająca powieka (ptoza) – jakie są przyczyny i leczenie

Definicja opadnięcia powieki (ptozy)

Ptoza jest to opadnięcie powieki spowodowane porażeniem mięśni powieki oka. Czasem powieka może opadać jeszcze bardziej, przykładowo gdy jesteśmy bardzo długo pozbawieni snu i mięśnie powieki są zmęczone.

Często jest schorzenie określane jest niepoprawnie, jako „leniwe oko”, podczas gdy ten termin odnosi się do osłabienia zdolności widzenia w oku.

Wyróżniamy również pojęcie pseudoptozy, która różni się przyczyną opadania powieki – nie jest ona spowodowana porażeniem mięśni powiek.

Sama ptoza przyczynia się do zwężenia szpary powiekowej i częściowego zasłonięcia gałki ocznej, co może pozornie wydawać się niegroźnym zaburzeniem. Jeżeli opadnięcie powieki gałki ocznej jest nieleczone, to może prowadzić nawet do astygmatyzmu czy osłabienia widzenia, dlatego bardzo ważne jest szybkie wykrywanie tej wady i korygowanie jej u dzieci.

Ptoza może dotyczyć zarówno jednego oka, jak i obu oraz często występuje, gdy się starzejemy, bo mięśnie dźwigające powiekę ulegają osłabieniu.

Przyczyny opadnięcia powieki

Przyczyn opadnięcia powieki może być wiele. Wyróżniamy następujące czynniki ptozy:

• neurogenne – wiąże się z nieprawidłowym unerwieniem, spowodowanym porażeniem III nerwu czaszkowego (nerw okoruchowy), bądź patologicznym unerwieniem, takim jak zespół Marcusa Gunna (podnoszenie się opadniętej powieki podczas ruchów żuchwy – spowodowane unerwieniem przez gałęzie ruchowe nerwu trójdzielnego),
• miogenne – zaburzenie funkcji, bądź rozwoju mięśnia dźwigacza powieki,
• mechaniczne – może być spowodowane pęknięciem rozcięgna mięśnia dźwigacza powieki górnej, guzem naciekającym na powiekę, bliznami pooperacyjnymi i pozapalnymi, dużym obrzękiem po urazie,
• rozcięgnowe – anormalna struktura lub aktywność rozcięgna mięśnia dźwigacza powieki, które przenosi siłę skurczu tego mięśnia na powiekę,
• pourazowe – czynnościowe lub anatomiczne uszkodzenie mięśnia, bądź jego rozcięgna, unerwienia,
• jatrogenne – preparat toksyny botulinowej (popularnie nazwany Botoxem) może powędrować w kierunku obrębu kompleksu mięśnia dźwigacza i go porazić, amiast zlikwidować zmarszczki mimiczne.

Dlaczego powieka sama opada?

Do przyczyn ptozy można zaliczyć nawet jad czarnej mamby (węża afrykańskiego) oraz stosowanie morfiny.

Oprócz tego opadnięcie powieki dzieli się na wrodzone i nabyte.

• Ptoza wrodzona związana jest przede wszystkim z nieprawidłowym rozwojem mięśnia dźwigacza powieki (ptoza miogenna).
• Ptoza nabyta może być spowodowana inwolucyjnymi zmianami rozcięgna lub nawet zerwaniem jego przyczepu.

Nabyte opadnięcie powieki może być powikłaniem operacji powiek czy zabiegów wewnętrzgałkowych. Powodować ją mogą nadmiernie tarcie oczu lub zbyt długie noszenie soczewek kontaktowych.

Choroby, którym towarzyszy opadnięcie powieki

Istnieje szereg schorzeń, których współobjawem jest ptoza. Opadanie powieki może być podstawą do rozpoznania niektórych chorób.

Miastenia

Miastenia, zwana też chorobą Erba-Goldflama, czy miasthenia gravis jest nabytą i przewlekłą chorobą charakteryzującą się szybkim męczeniem się mięśni szkieletowych.

Należy do chorób autoimmunologicznych, w których organizm jest skierowany przeciwko receptorom acetylocholinowym (niezbędnym do prawidłowej pracy mięśni). Zazwyczaj schorzenie to rozpoznaje się w jej wczesnej fazie – miastenii ocznej lub miastenii uogólnionej.

Opadanie powieki i podwójne widzenie (diplopia) mogą być ważnym czynnikiem diagnostycznym do rozpoznania miastenii. Wraz z rozwojem tej choroby mogą się również pojawić:

• uśmiech poprzeczny,
• opadanie żuchwy,
• osłabienie gryzienia,
• osłabienie mowy,
• opadanie głowy.

Zauważenie początkowych symptomów tego groźnego schorzenia jest bardzo ważne, by wdrożyć odpowiednie leczenie.

Zespół Hornera

Zespół Hornera – może być wrodzony, nabyty, bądź jatrogenny (wywołany uszkodzeniem podczas zabiegu). Jest spowodowany przerwaniem współczulnego unerwienia pomiędzy ośrodkiem w pniu mózgu, a okiem. Pień współczulny może być uciśnięty przez guz płuca.

Oprócz tego powodować to schorzenie mogą choroby takie jak:

• infekcja ucha środkowego,
• nowotwór tarczycy,
• stwardnienie rozsiane.

W Zespole Hornera występuje ptoza po uszkodzonej stronie – jest ona wynikiem osłabienia mięśni tarczkowych górnego i dolnego, które są unerwione współczulnie. Objawami towarzyszącymi mogą być:

• zwężenie źrenicy (mioza),
• zapadnięcie gałki ocznej,
• anhydroza – upośledzenie wydzielania potu po zajętej stronie,
• wazodylatacja – rozkurcz mięśniówki gładkiej naczyń skórnych.

Porażenie Bella

Porażenie Bella, czyli porażenie nerwu twarzowego (VII nerw czaszkowy) może powodować szereg objawów takich jak:

• opadanie kącika ust,
• utrata zdolności gwizdania, mrugania czy zamykania oka – przez co nie domyka się szpara powiekowa.

Rozpoznanie i diagnostyka opadnięcia powieki

Jeżeli podejrzewa się ptozę u samych siebie, bądź u dziecka to należy niezwłocznie udać się do lekarza okulisty. Aby prawidłowo rozpoznać opadanie powieki można założyć, że jeżeli powieka przesłania co najmniej 2 mm tęczówki oka to mamy do czynienia z ptozą.

Powinno się pamiętać, że tylko około 10% przypadków jest nabyta, natomiast reszta wrodzona oraz ptoza występuje głównie jednostronnie. Bardzo ważne jest, aby zabrać dziecko do specjalisty, by uniknąć powikłań opadnięcia powieki takich jak:

• zez,
• astygmatyzm,
• „leniwe oko”.

Lekarz postawi diagnozę w oparciu o wywiad (np. czy chorujący miał jakieś zabiegi okulistyczne), genetykę osoby badanej, poprzez konstultacje z innymi specjalistami. Ptoza niekoniecznie musi być osobną jednostką chorobą, może być objawem innych schorzeń i wtedy chorego kieruje się np. do neurologa.

Leczenie opadnięcia powieki

Leczenie ptozy jest chirurgiczne. Dobór metody zależy od tego czy pacjent miał wcześniej zabiegi oraz od czynności jego mięśnia dźwigacza powieki. Jeżeli aktywność tego mięśnia jest zachowana to zabieg ma na celu przywrócić prawidłowy przyczep rozcięgna do tarczki powiekowej.

Wycina się nadmiar skóry, odsłania się rozcięgno, a następnie skraca się je poprzez częściowe usunięcie.

Operacja ptozy bez zachowanej czynności mięśnia dźwigacza powieki jest bardziej skomplikowana i polega na podwieszeniu powieki na paśmie powięzi skroniowej.

Możliwe jest całkowite wyleczenie pacjentów, jednak czasami uzyskuje się tylko częściową poprawę lub nadmierną korekcję. Skuteczność tego zabiegu jest zależna od umiejętności i precyzji osoby przeprowadzającej go. Następnie należy składać wizyty kontrolne w ośrodku operacyjnym, bądź u okulisty. Jeżeli opadnięcie powieki u pacjentów niekoniecznie jest związane wyłącznie z okulistyką, to są oni kierowani do innych specjalistów i pod ich opieką kontynuują leczenie. Niestety nie ma profilaktyki, chroniącej przed opadaniem powieki, ale szybka reakcja i wizyta u lekarza z całą pewnością pomogą uchronić pacjenta przed groźnymi powikłaniami.