Wątroba a odchudzanie

Masa ciała a wątroba

Utrzymanie optymalnej masy ciała jest jednym z warunków zachowania organizmu w stanie zdrowia. Za prawidłową masę ciała uznaje się taką, która podzielona przez wzrost (w metrach) podniesiony do kwadratu, daje wynik 18,5 – 24,99 kg/m2 (tzw. BMI, czyli wskaźnik masy ciała, którego określenie jest istotne dla oceny ewentualnego zagrożenia chorobami związanymi z nadwagą i otyłością). BMI > 25-29,99 kg/m2 oznacza nadwagę, natomiast BMI > 30 kg/m2 to otyłość.

Nadwaga i otyłość wywierają negatywny wpływ m.in. na wątrobę. U osób z otyłością często rozpoznaje się tzw. zespół metaboliczny, tj. współistnienie otyłości z minimum dwoma z poniższych odchyleń:

• podwyższone ciśnienie tętnicze,
• insulinooporność,
• hipertrójglicerydemia,
• obniżone stężenie cholesterolu HDL (tzw. „dobrego cholesterolu”).

Niekorzystny profil lipidowy a także nadmiar tkanki tłuszczowej, zwłaszcza tzw. brzusznej (tzn. tkanki tłuszczowej zlokalizowanej w okolicy narządów jamy brzusznej), skutkuje m.in. stłuszczeniem wątroby (odkładaniem się tłuszczu w komórkach wątrobowych prowadzącym do niewydolności wątroby).

Ponadto, udowodniono, że u podstawy otyłości, jak i stłuszczenia wątroby, leży dodatkowy wspólny czynnik, jakim są węglowodany proste (m.in. fruktoza). To sprawia, że otyłość i stłuszczenie wątroby często idą ze sobą w parze.

Szczególnie niebezpieczne jest połączenie dwóch istotnych czynników ryzyka stłuszczenia wątroby: otyłości i nadużywania alkoholu.

Powikłaniami stłuszczenia wątroby mogą być marskość wątroby oraz rak wątrobowokomórkowy. Jednym z najważniejszych zaleceń u osób chorych na stłuszczenie wątroby jest, obok abstynencji alkoholowej, zwalczanie otyłości.

Otyłość i zaburzenia czynności wątroby tworzą razem mechanizm błędnego koła – otyłość sprzyja niewydolności wątroby, natomiast upośledzona praca wątroby skutkuje osłabieniem metabolizmu i tendencją do przybierania na masie ciała.

Czytaj również: Dieta na przytycie – co jeść, żeby przytyć?

Wpływ diety na wątrobę

Osoby podejmujące dietę odchudzającą często zastanawiają się nad tym, jak zastosowanie diety i wysiłku fizycznego wpłynie na kondycję poszczególnych narządów organizmu. Odchudzanie może zarówno przynieść korzystny, jak i negatywny wpływ na narządy - w tym wątrobę – wszystko zależy od doboru metody odchudzania się. Zastosowanie racjonalnej diety, bazującej na ograniczeniu podaży kalorii, unikaniu ciężkostrawnych, tłustych, smażonych posiłków, unikaniu podjadania między posiłkami, z zachowaniem zasady urozmaiconego odżywiania, ma dobroczynny wpływ na wątrobę – odciąża ją i sprzyja procesom regeneracji.

Dodatkowe korzyści płyną z połączenia odpowiednio zbilansowanej diety z aktywnością fizyczną – badania kliniczne przeprowadzone na grupie pacjentów ze stłuszczeniem wątroby wykazały ewidentny związek między aktywnością fizyczną a poprawą parametrów czynności wątroby. Korzystne dla wątroby jest także stosowanie diet odtruwających organizm.

Niekorzystny wpływ na wątrobę mają natomiast monodiety, czyli diety zakładające dostarczanie organizmowi składników odżywczych niemal wyłącznie z jednej określonej grupy – z grupy białek w przypadku bardzo popularnej w Polsce diecie Dukana, a z grupy tłuszczów w przypadku diety Kwaśniewskiego. Podaż dużej ilości białka lub tłuszczów skutkuje dużym obciążeniem wątroby, a w konsekwencji rozwojem stanu zapalnego i włóknieniem.

Wątrobie nie służą również drakońskie diety mające na celu szybką utratę masy ciała – gwałtowne uwolnienie dużej ilości komórek lipidowych z tkanki tłuszczowej do krwiobiegu może skutkować stłuszczeniem wątroby. Ponadto, surowe diety skutkują zagęszczaniem żółci, jej zaleganiem i w efekcie – podwyższeniem ryzyka kamicy żółciowej.

Produkty pomagające uzyskać szczupłą sylwetkę

Wiele produktów spożywczych, ziół i przypraw wywiera korzystne działanie na wątrobę, jednocześnie sprzyjając odchudzaniu. Zaliczamy do nich m.in.:

• miętę – zarówno w postaci świeżej, suszonej, jak i naparu – sprzyja trawieniu lipidów, m.in. poprzez pobudzanie wytwarzania żółci,
• majeranek, kminek, jałowiec – podobnie jak mięta, wspomagają metabolizm tłuszczów,
• mniszek lekarski – działa żółciopędnie, sprzyja regeneracji wątroby,
• kurkumę – ma działanie żółciopędne,
• karczochy – zawierają cynerynę pobudzającą produkcję żółci i trawienie tłuszczów, a także substancje odtruwające organizm,
• cykorię – ma działanie żółciopędne i antyoksydacyjne,
• yerba mate – jej picie sprzyja redukcji tkanki tłuszczowej i odkładaniu blaszek miażdżycowych, usprawnia trawienie, sprzyja detoksykacji.

Ponadto, korzystne działanie dla odchudzania jak i dla kondycji wątroby mają kuracje oczyszczające, w trakcie których przeciwwskazane jest spożywanie czerwonego mięsa, białego pieczywa, słodyczy, grzybów, alkoholi, kawy i mocnej herbaty. Pożądane jest spożywanie warzyw, owoców, pieczywa pełnoziarnistego, ryb, chudego mięsa, olejów roślinnych. W trakcie kuracji stosowane są zioła i mikstury oczyszczające (np. na bazie soku z grapefruita).

Korzyści zarówno dla odchudzania, jak i dla zachowania dobrej kondycji wątroby przynosi abstynencja alkoholowa. Alkohole są kaloryczne i sprzyjają tyciu, dlatego też ograniczenie ich spożywania jest jednym z warunków skutecznego odchudzania się. Wpływ alkoholu na wątrobę jest powszechnie znany – spożywany w dużych ilościach prowadzi on do stłuszczenia wątroby, marskości oraz rozwoju raka wątrobokomórkowego, dlatego też abstynencja chroni wątrobę przed w/w chorobami oraz sprzyja regeneracji narządu.

Diety niekorzystne dla wątroby

Niektóre diety stanowią zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania wątroby. Zanim podejmie się decyzję o zastosowaniu jakieś diety, warto bliżej przyjrzeć się jej skutkom dla organizmu i poszczególnych narządów.

Dieta Dukana

Dieta Dukana to jedna z najpopularniejszych diet odchudzających. Jej założeniem jest dostarczanie organizmowi przede wszystkim białek, z wykluczeniem węglowodanów i tłuszczów. Rezultatem jest szybka utrata masy ciała, jednak efekt ten może być okupionymi poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Dieta Dukana stanowi duże obciążenie dla wątroby – metabolizm białek wiąże się z intensywną pracą tego organu, czego skutkiem bywa przeciążenie, stan zapalny, a w ostateczności – marskość. Stanowcze przeciwwskazanie do zastosowania diety Dukana stanowią wszelkie choroby wątroby – u osób z niewydolnością wątroby wzmożona podaż białka może bowiem prowadzić do szybkiego postępu schorzenia, encefalopatii wątrobowej i zgonu.

Dieta Kwaśniewskiego

Założeniem diety Kwaśniewskiego jest dostarczanie organizmowi energii pochodzącej przede wszystkim z tłuszczów, z ograniczeniem spożywania białek i węglowodanów. Podaż lipidów przewyższająca możliwości trawienne organizmu sprawia, że nadmiar tłuszczów odkłada się w komórkach wątrobowych. Efektem diety Kwaśniewskiego może być zatem stłuszczenie wątroby oraz jej nadmierne przeciążenie związane z intensywnym trawieniem lipidów, a co za tym idzie – pogorszenie funkcji wątroby. Dodatkowym obciążeniem dla wątroby jest odkładanie się w niej dużego stężenia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witamina A, D, E, K).

Dieta Atkinsa

Dieta Atkinsa zakłada wyeliminowanie z diety węglowodanów na rzecz zwiększenia spożycia białek i tłuszczów. Skutkiem ubocznym diety, podobnie jak w przypadku diety Dukana i diety Kwaśniewskiego, może być przeciążenie wątroby związane z intensywnymi przemianami białek oraz stłuszczenie wątroby.