Teratozoospermia – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, jak leczyć?

Co to jest teratozoospermia? Teratozoospermia jako jedyna z przyczyn niepłodności

Teratozoospermia to wzrost odsetka plemników o nieprawidłowej budowie w próbce nasienia. Zgodnie z obecnie obowiązującymi kryteriami o teratozoospermii mówimy, gdy odsetek prawidłowych plemników w ejakulacie wynosi mniej niż 4 proc. Wartości te znacznie się różniły w ostatnich dziesięcioleciach, od 50 proc. w pierwszej klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 1980 r. do 4 proc. w ostatniej wersji opublikowanej w 2010 roku. Warto jednak wiedzieć, że prawidłowe, zdrowe nasienie nie zawiera samych plemników o prawidłowej budowie – u zdrowego mężczyzny odsetek plemników o „idealnej” budowie nie przekracza zwykle 25 proc.

Teratozoospermia reprezentuje niejednorodną grupę obejmującą szeroki zakres nieprawidłowych fenotypów plemników, które dotyczą głowy, szyi, wstawki i/lub ogona. Nieprawidłowe plemniki mogą mieć np. nieprawidłowo ukształtowaną główkę, zbyt grubą wstawkę lub więcej niż jedną witkę.

Plemnik o poprawnej budowie charakteryzuje się idealnie owalną główką, prawidłowo wykształconą wstawką oraz pojedynczym, długim i całkowicie rozwiniętym ogonem, czyli witką. Nie bez znaczenia jest również jego rozmiar – długość powinna wynosić 4-5 µm, a szerokość - 2,5–3,5 µm. Nawet jedno odstępstwo w budowie plemników od przyjętych norm jest uważane za nieprawidłowość.

Teratozoospermia – przyczyny teratozoospermii

Na jakość nasienia mogą wpływać różne czynniki, takie jak:

• urazy jąder, urazy mechaniczne w okolicy krocza;
• stany zapalne jąder;
• czynniki środowiskowe;
• przebyte infekcje;
• choroby metaboliczne;
• zażywane leki;
• zabiegi chirurgiczne, np. wazektomia;
• palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu, nadużywanie substancji psychoaktywnych;
• żylaki powrózka nasiennego;
• zła dieta bogata w cukry proste, tłuszcze, niedobór witamin;
• przewlekły stres;
• chemioterapia i radioterapia;
• długotrwałe narażenie na metale ciężkie, długotrwały kontakt z substancjami toksycznymi;
• nieodpowiedni styl życia i nawyki powodujące przegrzanie organizmu i częste przegrzewanie jąder (sauny, obcisłe ubrania).

Na morfologię plemników wpływają również czynniki genetyczne. W rzadkich przypadkach niektóre mutacje genetyczne prowadzą do tego, że wszystkie plemniki mają ten sam, nieprawidłowy kształt. Na przykład globozoospermia to specyficzny rodzaj teratozoospermii, w którym główka plemnika jest okrągła, a nie owalna. Stan jest spowodowany konkretną mutacją genetyczną.

Rozpoznanie teratozoospermii – badanie nasienia

Teratozoospermia jest zwykle diagnozowana na podstawie analizy nasienia. Seminogram, bo tak nazywa się to badanie, ocenia liczbę, kształt i ruchliwość plemników. Diagnozę teratozoospermii można postawić, jeśli ponad 95 proc. plemników ma nieprawidłową budowę.

Teratozoospermia – leczenie. Jak wyleczyć teratozoospermię?

Niestety, do tej pory nie zarejestrowano żadnego leku, który mógłby poprawić parametry nasienia. Istnieje jednak kilka metod, które można zastosować w celu poprawy jakości spermy i jej składników, a do najważniejszych należą nawyki żywieniowe i rezygnacja z używek. Niektóre produkty bogate w niezbędne aminokwasy egzogenne, takie jak L-karnityna i przeciwutleniacze, w połączeniu ze zdrowym trybem życia, pomagają poprawić jakość plemników, zwiększając ich skuteczność w dotarciu do komórki jajowej.

Teratozoospermia a szansa na ciążę – czy uszkodzony plemnik może zapłodnić?

Teratozoospemia nie jest równa z niepłodnością. Choć poczęcie dziecka w naturalny sposób jest znacznie utrudnione, nie jest niemożliwe. Warto również pamiętać, że na analizę nasienia może mieć wpływ niedawna choroba, stres związany z badaniem i inne różne, pozornie błahe czynniki. Wynik seminogramu może zmienić także niepowstrzymywanie się od wytrysku przez trzy do czterech dni przed badaniem. Co więcej, wyniki analizy nasienia należy rozpatrywać całościowo. Innymi słowy, jeśli jedynym nieprawidłowym wynikiem jest np. wysoka liczba leukocytów, ale inne parametry nasienia są prawidłowe i nie ma innych oznak infekcji, wyniki można w rzeczywistości uznać za prawidłowe.

W zależności od stopnia zaawansowania teratozoospermii można rozważyć kilka rodzajów leczenia w celu uzyskania zapłodnienia. Jednym z nich jest zapłodnienie ISCI (ang. Intracytoplasmic Sperm Injection), które polega na docytoplazmatycznym wstrzyknięciem plemnika bezpośrednio do wnętrza dojrzałej komórki jajowej kobiety za pomocą cienkiej, szklanej mikropipetki. Inne stosowane metody to również inseminacja domaciczna oraz zapłodnienie in vitro ( połączenie komórki jajowej i plemnika w warunkach laboratoryjnych).