Punkcja jajników do zapłodnienia in vitro i przy torbieli na jajniku

Punkcja jajnika w zapłodnieniu in vitro

Zapłodnienie in vitro to metoda leczenia niepłodności polecana parom, w przypadku których inne metody wspomagania zapłodnienia, np. inseminacja czy stymulacja dojrzewania komórki jajowej, okazały się bezowocne. Założeniem in vitro jest pobranie komórki jajowej i plemnika z następowym ich połączeniem poza organizmem kobiety. Do tego niezbędne jest nakłucie, czyli punkcja jajnika.

Zarodek jest następnie hodowany w warunkach laboratoryjnych i poddawany transferowi do jamy macicy. Skuteczność zabiegu jest szacowana na około 35. proc. Kluczowe etapy zabiegu to stymulacja hormonalna, punkcja jajnika oraz transfer.

Zabieg in vitro zalecany jest w następujących sytuacjach klinicznych:

• niedrożność jajowodów;
• endometrioza;
• niemożność wywołania owulacji;
• obniżone parametry nasienia – nieprawidłowa ruchliwość plemników (astenospermia), mała ilość plemników (oligozoospermia), zwiększona ilość plemników o nieprawidłowej budowie w nasieniu (teratozoospermia) oraz całkowity brak plemników (azoospermia);
• niemożność określenia przyczyn niepłodności (tzw. niepłodność idiopatyczna);
• niepowodzenie innych metod wspomagania zapłodnienia.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Jak się przygotować do zabiegu in vitro?

Przed wdrożeniem pierwszego etapu procedury zapłodnienia in vitro wymagane jest wykonanie szeregu badań diagnostycznych. Oboje partnerzy muszą zbadać się w kierunku nosicielstwa HIV, ponadto u mężczyzn wykonywane jest badanie nasienia. Panel badań, którym musi poddać się kobieta, może różnic się w zależności od kliniki; najczęściej wymagane badania przed in vitro to:

• grupa krwi, morfologia;
• badania hormonalne: hormony tarczycy (TSH, FT₄ i FT₃), FSH (folikulostymulina), LH (hormon luteinizujący), testosteron, E2 (estradiol), PRL (prolaktyna), AMH (ocena rezerwy jajnikowej);
• cytologia (nie starsza niż 12 miesięcy);
• badanie w kierunku Chlamydia Trachomatis oraz posiew z kanału szyjki macicy;
• APTT (wskaźnik krzepnięcia krwi) oraz PT (czas protrombinowy);
• jonogram, czyli poziom elektrolitów;
• AspAt (aminotransferaza asparaginianowa) oraz AlAt (aminotransferaza alaninowa);
• przeciwciała klasy IgG w kierunku różyczki oraz IgG i IgM w kierunku toksoplazmozy;
• EKG;
• USG piersi.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Pierwszy etap in vitro – stymulacja hormonalna

Stymulacja hormonalna organizmu kobiety ma na celu zwiększenie efektywności punkcji podczas pojedynczej punkcji jajnika możliwe jest pobranie kilku- kilkunastu pęcherzyków. Iniekcje hormonalne mają na celu pobudzić dojrzewanie jak największej liczby komórek jajowych. Protokół stymulacji (długi, krótki lub krótki z antagonistą) dobierany jest indywidualnie w oparciu o wyniki badań hormonalnych i USG transwaginalnego. Stymulacja hormonalna przed in vitro trwa 7–12 dni i przeprowadzana jest w cyklu poprzedzającym planowane zapłodnienie.

Rzadkim powikłaniem (1–2 proc. przypadków) jest hiperstymulacja, czyli nadmierna reakcja organizmu na leki. Objawami hiperstymulacji jest skąpomocz, płyn w jamie brzusznej, biegunka, wymioty i ryzyko zakrzepicy. W przypadku wystąpienia takiej reakcji organizmu transfer zarodka jest odradzany.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Jak się przygotować do nakłucia jajnika i pobrania komórek jajowych?

Punkcja jajnika (nakłucie jajnika) to drugi etap procedury zapłodnienia in vitro. Polega na pobraniu z pęcherzyków jajnikowych płynu zawierającego komórki jajowe. Cienka, długa igłą jest pod kontrola USG wkłuwana do jajnika przez sklepienie pochwy. Ile trwa punkcja jajnika?

Punkcja jajnika w znieczulaniu miejscowym lub ogólnym trwa od kilku do kilkudziesięciu minut.

Jak wygląda punkcja jajnika krok po kroku? W dniu zabiegu pacjentka powinna zjawić się kilkadziesiąt minut przed zabiegiem, na czczo; nie zalecane jest przyjmowanie jakichkolwiek leków na 6 godzin przed zabiegiem, wyjątkiem są leki podawane w przewlekłych chorobach (nadciśnieniu, cukrzycy, chorobach serca).

Pacjentka przebiera się w jednorazową koszulę i buty, a następnie wypełnia ankietę na temat stanu zdrowia, konsultując się z anastezjologiem.

Po pobraniu krwi w celu wykonania morfologii oraz po założeniu wenflonu pacjentka udaje się na salę zabiegową; bezpośrednio przed zabiegiem punkcji jajnika pacjentka powinna udać się do toalety – pełny pęcherz może utrudniać zabieg punkcji jajnika.

Czytaj również: Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Jak wygląda punkcja jajnika przy in vitro?

Po podaniu znieczulenia wykonywana jest nakłucie jajnika; pod kontrolą USG końcówka igły jest precyzyjnie wprowadzana do każdego pęcherzyka w celu pobrania płynu z komórkami jajowymi; zazwyczaj komórki jajowe uzyskuje się z ponad 80 proc. pęcherzyków; fakt podania znieczulenia i stałego nadzoru anastezjologa powinien u każdej pacjentki rozwiać wątpliwości, czy punkcja jajnika boli. Jest to zabieg całkowicie bezbolesny.

Po odpoczynku trwającym 2–4 godziny pacjentka może udać się do domu; możliwe jest wystąpienie krwawienia, związanego z nakłuciem struktur anatomicznych układu rodnego; niewielkie krwawienie jest więc naturalną konsekwencją zabiegu, bardziej obfite wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej; ból podbrzusza i dyskomfort w jamie brzusznej także mogą wystąpić po zabiegu; inne powikłania punkcji jajnika to zakażenie narządów miednicy lub jamy brzusznej, a także otrzewnej oraz zrosty lub powikłania po znieczuleniu.

Ważną kwestią jest podjęcie przed wykonaniem punkcji decyzji o tym, ile pobranych komórek jajowych zapłodnić (wiąże się to z decyzją o ewentualnym zamrożeniu części zarodków lub przekazaniu ich innej bezpłodnej parze).

W dniu punkcji dochodzi do zapłodnienia w warunkach laboratoryjnych komórki jajowej.

Czytaj również: Torbiel krwotoczna – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie torbieli krwotocznej jajnika

Co się dzieje po punkcji jajnika przy in vitro?

Trzeci etap in vitro to transfer zarodka do jamy macicy, który odbywa się 2–3 dnia od punkcji. Zarodek umieszczany jest przy pomocy specjalnego cewnika w jamie macicy, zabieg jest całkowicie bezbolesny i trwa kilka minut. Pacjentka zobligowana jest do zażywania progesteronu w celu ułatwienia zagnieżdżenia zarodka w macicy.

Decyzja o ilości zagnieżdżanych zarodków zależy od wieku pacjentki. U kobiet powyżej 35. roku życia implantuje się dwa zarodki. Około dwóch tygodni po implantacji ocenia się jej skuteczność wykonując test ciążowy, czyli oznaczenie poziomu hCG ( gonadotropiny kosmówkowej) we krwi.

Punkcja jajnika a torbiel na jajniku – punkcja torbieli jajnika

Punkcja jajnika może być wykonywana także podczas diagnostyki torbieli jajnika. Te patologiczne jamy wypełnione płynem i odgraniczone od zdrowej tkanki mniej lub bardziej wykształconą ścianą, mogą mieć charakter czynnościowy lub nieczynnościowy.

Bez względu na genezę, torbiele jajnika zawsze wymagają obserwacji. Punkcja torbieli jajnika wykonywana jest zwłaszcza w celu aspiracyjnego usunięcia czynnościowej torbieli nie poddającej się leczeniu farmakologicznemu. Przygotowanie do punkcji torbieli jajnika jest analogiczne do wspomnianej punkcji podczas in vitro. Zabieg wykonywany jest w identyczny sposób - nakłucie jajnika od strony pochwy jest przeprowadzane pod kontrolą USG i w znieczuleniu ogólnym.