Żelazo i kwas foliowy są to niezbędne składniki prawidłowo zbilansowanej diety ciężarnej. Niedobór kwasu foliowego skutkuje zaburzeniami zarówno u matki (niedokrwistość) jak i u dziecka (wady wrodzone). Żelazo wpływa głównie na stan układu krwiotwórczego matki, a tym samym warunkuje rozwój dziecka.
Spis treści
Czym jest kwas foliowy? Dlaczego jest ważny?
Kwas foliowy, nazywany niekiedy witaminą B9, jest zaliczany do 13 witamin, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie jest wytwarzany w ciele człowieka, dlatego tak ważne jest jego właściwe spożywanie z pokarmem, a w przypadkach małej zawartości witaminy B9 w jedzeniu – przyjmowanie suplementów diety. W niektórych krajach np. Stanach Zjednoczony, Kanadzie wprowadzono suplementację mąki kwasem foliowym w celu zapobiegania najgroźniejszym powikłaniom jego niedoboru u kobiet ciężarnych. W Polsce pomimo wielokrotnych prób wprowadzenia zmian w prawie, nie udało się tego dokonać.
Kwas foliowy w pokarmie występuje pod postacią folianów. Znajdują się one w zielonych liściach warzyw np. szpinaku, sałacie, kapuście, pietruszce, a także w żółtku jaja, wątróbce i owocach cytrusowych. Są niestabilne w wysokiej temperaturze, co oznacza, że należy spożywać wyżej wymienione produkty w postaci surowej. Z kolei syntetycznie wytwarzany kwas foliowy jest obecny w suplementach diety i żywności sztucznie wzbogacanej w mikro- i makroelementy, np. płatkach kukurydzianych.
Ani foliany, ani kwas foliowy nie działają od razu w organizmie człowieka. Muszą zostać najpierw przetworzone przez specjalne enzymy do postaci czynnej. Procesy przetwarzania trwają różnie długo u każdego człowieka. Istnieje grupa ludzi o bardzo wolnym metabolizmie kwasu foliowego. W tych przypadkach podstawowa suplementacja może być niewystarczająca i pomimo jej stosowania mogą występować powikłania niedoboru kwasu foliowego. Dlatego też pojawiają się coraz częściej doniesienia o przewadze w stosowaniu czynnej formy kwasu foliowego, która omija działanie zmiennego szlaku.
Kwas foliowy to mikroelement niezbędny do syntezy poszczególnych elementów DNA, obecnego w każdej komórce. Ma to szczególne znaczenie w tkankach o bardzo szybkim metabolizmie, ciągle odnawiających się jak np. w układzie nerwowym, krwiotwórczym, pokarmowym.
Niedobory kwasu foliowego w ciąży
Obecność kwasu foliowego w diecie jest szczególnie istotna u kobiet w ciąży i u tych, które planują urodzić dziecko. Jego brak może prowadzić do ciężkich i nieodwracalnych zmian w czasie rozwoju płodu.
Najpoważniejszymi powikłaniami, jakie mogą wystąpić u kobiet z niedoborami kwasy foliowego mogą być:
- zaburzenia funkcji nerwów obwodowych; najczęstsze objawy to osłabienie czucia na stopach, rękach,
- powstanie niedokrwistości ciężarnych, czyli tzw. anemii; najczęściej w badaniach rozpoznaje się obniżony poziom hemoglobiny, hematokrytu, pojedyncza krwinka czerwona ma bardzo dużą objętość.
Niedobór kwasu foliowego w ciąży może powodować u kobiety takie objawy jak:
- biegunki osłabiające wchłanianie substancji pokarmowych z przewodu pokarmowego,
- trudność w zasypianiu,
- apatia i rozdrażnienie,
- obrzęki,
- żółte zabarwienie skóry, wygładzony język,
- choroby serca i naczyń krwionośnych oraz nowotwory.
Najpoważniejszymi powikłaniami, jakie mogą wystąpić u płodu kobiet z niedoborami kwasy foliowego mogą być:
- ciężkie zaburzenia rozwojowe układu nerwowego u dziecka,
- wady cewy nerwowej – układ nerwowy składa się z intensywnie dzielących się komórek, stale odnawiających się, początkowo ma postać długiej płaskiej wstęgi, która przekształcając się w postać rynienki zamyka się tworząc rdzeń kręgowy. Brak kwasu foliowego prowadzi do niecałkowitego zamknięcia rynienki. Powstają rozszczepy kręgosłupa, przepukliny oponowe i oponowo-rdzeniowe na różnych poziomach. Część tych wad może nie dawać objawów w przyszłym życiu dziecka, ale niektóre powodują ciężkie powikłania w postaci śmiertelnych wad mózgu bądź porażenia kończyn (brak możliwości ruchu),
- wady wrodzone serca,
- wady podniebienia – najczęściej rozszczepy podniebienia.
Czy przyjmować kwas foliowy w ciąży?
Zaleca się stosowanie kwasu foliowego w postaci suplementów diety (jedzenie nie jest pewnym źródłem właściwej ilości tego mikroelementu) na poziomie 0,4 mg przez około 2-3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę i przez pierwsze 3 miesiące jej trwania. Szczególnie ważne są pierwsze tygodnie ciąży, kiedy to zachodzi intensywne tworzenie organów wewnętrznych. Podkreśla się okres około 8 tygodnia jako czas zamykania cewy nerwowej. Jednak z powodu dużej liczby nieplanowanych ciąż zaleca się wszystkim kobietom w wieku rozrodczym, które potencjalnie mogą zajść w ciążę przyjmowanie kwasu foliowego codziennie.
Należy również dodać, że u kobiet, które urodziły w poprzedniej ciąży dziecko z wadą cewy nerwowej, zaleca się zwiększenie dawki kwasu foliowego do 4 mg/dzień, z powodu zwiększonego ryzyka wystąpienia podobnych nieprawidłowości w kolejnej ciąży.
Ponadto ostatnio coraz częściej wspomina się o roli kwasu foliowego w zapobieganiu porodowi przedwczesnemu i korzyści przy jego stosowaniu w prawidłowym wytwarzaniu kosmówki (jedna z błon płodowych), co warunkuje prawidłowe zagnieżdżenie zarodka w jamie macicy.
Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży
Żelazo jest mikroelementem niezbędnym w organizmie człowieka do wytwarzania hemoglobiny, która jest potrzebna do produkcji czerwonych krwinek transportujących tlen do wszystkich komórek ciała. W sytuacji, gdy podaż żelaza jest zbyt mała, erytrocyty – czerwone krwinki są zbyt małe by efektywnie przenosić taka ilość tlenu do komórek jakiej potrzebuje organizm. Niedobór żelaza w ciąży to najczęstsza przyczyna niedokrwistości w ciąży. Szacuje się, że jest to nawet 80% przypadków anemii w ciąży.
Niedobór żelaza w ciąży wpływa przede wszystkim na zmniejszenie syntezy czerwonych krwinek w organizmie kobiety. Skutkuje powikłaniami zarówno ze strony matki jak i dziecka.
Niedobór żelaza w ciąży może prowadzić u matki do takich objawów jak:
- ogólne osłabienie,
- widoczne objawy niedokrwistości, takie jak bladość skóry,
- bezsenność, rozdrażnienie,
- sucha i chłodna skóra,
- podatność na infekcje,
- skłonność po powstawania nadkażeń skóry, np zajadów,
- piekący ból języka i jego wygładzenie.
Niedobór żelaza w ciąży może prowadzić u poważnych powikłań u płodu. Żelazo, podobnie jak kwas foliowy, warunkuje prawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego dziecka. Słaby transport tlenu do zarodka zaburza jego rozwój, prowadząc do wad rozwojowych.
Czy przyjmować żelazo w ciąży?
W przypadku żelaza ważna jest kontrola morfologii krwi w okresie przed ciążą, jak i w czasie ciąży. W przypadku rozpoznania niedokrwistości u przyszłej matki wskazane jest unormowanie czynności układu krwiotwórczego przed i ścisła kontrola po zajściu w ciążę.
Bywa, że zbilansowana dieta wystarczy do zapewnienia pełnego zapotrzebowania na żelazo w czasie ciąży. Gdy pojawią się niedobory tego pierwiastka, wskazana jest jego suplementacja. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży określa się na około 25 mg na dobę. Należy dodać, że z każdym dodatkowym miesiącem ciąży wzrasta dobowe zapotrzebowanie kobiety ciężarnej na żelazo. Z tego też powodu należy uświadomić pacjentkę o konieczności zwiększania ilości mięsa w diecie, a w przypadku pogarszania się parametrów morfologii – włączenie suplementów diety.
Właściwe przygotowanie do ciąży może zapobiec poważnym powikłaniom zarówno ze strony matki, jak i dziecka. Ciąża to stan niezwykle obciążający organizm matki, dlatego tak ważna jest pełnia zdrowia w chwili zajścia w ciążę. Bezsprzeczną rolę w okresie przedciążowym odgrywa kwas foliowy, który zapobiega ciężkim wadom wrodzonym płodu. Suplementacja żelaza po konsultacji z lekarzem uzależniona jest od stanu organizmu przyszłej matki. Prawidłowe przygotowanie do ciąży, znacznie zwiększa szanse na urodzenie dziecka w pełni zdrowego.
Pokarmy bogate w żelazo to:
czerwone mięso (wieprzowina, wołowina), w mniejszym stopniu drób – najmniej w piersiach drobiu,
- jajka,
- wątróbka wołowa i wieprzowa,
- soja,
- fasola biała,
- mięso ryb,
- orzechy,
- zielone warzywa.
W celu zwiększenia wchłaniania żelaza w ciąży, zaleca się spożywanie pokarmów bogatych w witaminę C, np. surową paprykę, pietruszkę, kiszone ogórki i kapustę. Z kolei ograniczeniu powinny ulec: mocna herbata, kawa, otręby, kasze, które hamują wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.
Komentarze i opinie (0)