Adenozyna w kardiologii i kosmetyce – jak działa i kiedy ją stosować?

Adenozyna – co to jest za lek?

Adenozyna jest endogennym nukleozydem purynowym zbudowanym z reszty adeniny i rybozy połączonych wiązaniem β-N9-glikozydowym. Pod pojęciem „endogenny” mieści się informacja o źródle jej pochodzenia – jest produkowanym przez własny organizm połączeniem zasady azotowej oraz cukru.

Adenozyna odgrywa ważną rolę w ludzkim ciele, wpływając na wiele procesów biochemicznych, np. transport energii (ATP i ADP) czy przekazywanie informacji genetycznej (składnik RNA). Cząsteczka ta jest również ważnym neurotransmiterem w ośrodkowym układzie nerwowym o działaniu hamującym, przez co adenozyna wpływa na sen.

Receptory adenozynowe biorą udział w mechanizmie sen–czuwanie, wychwytując cząsteczkę adenozyny, która jest swoistym wskaźnikiem zmęczenia organizmu i konieczności jego regeneracji. Po połączeniu adenozyny z jej miejscem docelowym (receptorem) pojawia się senność. Co ciekawe, odkryto, że adenozyna i kofeina są ze sobą związane – filiżanka kawy przejściowo może blokować receptory adenozynowe A1 w ośrodkowym układzie nerwowym.

Dużo istotniejsze działanie adenozyny sprowadza się jednak do jej funkcji pełnionej w układzie sercowo-naczyniowym. Lek działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, a także dromotropowo ujemnie, co oznacza spowolnienie przewodnictwa w węźle przedsionkowo-komorowym (jednym z ośrodków zawiadujących prawidłowym rytmem serca). W wielu schorzeniach o typie arytmii niezbędne jest zahamowanie nadmiernych i zbyt częstych pobudzeń generowanych w tej lokalizacji, aby przywrócić prawidłowe krążenie i ustabilizować stan chorego.

Nowym lekiem stosowanym z chorobach serca jest iwabradyna.

Adenozyna – wskazania i dawkowanie

Adenozyna lek znajduje zastosowanie w groźnych stanach kardiologicznych wynikających z zaburzeń rytmu serca. W ratownictwie adenozyna jest skutecznym lekiem przerywającym napad częstoskurczu nadkomorowego, również jeśli jest on wywołany dodatkową drogą przewodzenia w sercu (zespół WPW – Wolffa-Parkinsona-White’a). Z uwagi na odmienny mechanizm pobudzenia nie stosuje się zwykle adenozyny w migotaniu przedsionków oraz innych zaburzeniach wynikających z nieprawidłowej funkcji węzła zatokowego.

Schemat podawania adenozyny rozpoczyna się zwykle od podania 3 mg leku w szybkim wstrzyknięciu dożylnym (w ciągu 2 sekund). Kolejne decyzje, jak podawać adenozynę, uzależnione są od pierwszej odpowiedzi na lek oraz aktualnej oceny funkcji życiowych pacjenta. Z uwagi na odmienny szlak eliminacji adenozyny nerki czy wątroba pacjenta nie zostają obciążone toksycznymi metabolitami leku i nie jest konieczne dostosowanie dawki w przypadku niewydolności tych narządów.

Możliwe jest również zastosowanie adenozyny u dzieci, o ile wymaga tego stan kliniczny małego pacjenta. Dawkowanie adenozyny dostosowane jest wówczas do wagi ciała dziecka. Lek występuje w postaci ampułek, a nazwa handlowa adenozyny to Adenocor.

Skutki uboczne i interakcje adenozyny

Z uwagi na charakter leku oraz sytuacje kliniczne, w jakich jest używana, trudno uniknąć działań niepożądanych adenozyny. Za najistotniejsze skutki uboczne adenozyny uznaje się możliwość wywołania przez nią spadków ciśnienia tętniczego (pod wpływem adenozyny naczynia krwionośne się rozszerzają) oraz bradykardii (nadmiernego zwolnienia czynności serca). Z tego powodu podawanie adenozyny ograniczone jest do warunków szpitalnych, gdzie każdorazowo możliwe jest podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, najszybciej jak to możliwe.

Szczególnie istotne interakcje adenozyny obejmują jej związek z dipirydamolem (nasila działanie adenozyny nawet czterokrotnie, obecnie rzadko stosowany) oraz z ksantynami, do których zalicza się między innymi kofeinę oraz teofilinę. Należy unikać przyjmowania pokarmów i napojów zawierających ksantyny (herbata, kawa, czekolada i cola) na przynajmniej 12 godzin przed zastosowaniem adenozyny.

Adenozyna w kosmetyce

Zastosowanie adenozyny w kosmetyce jest możliwe dzięki jej szczególnym właściwościom, do których zalicza się między innymi ograniczenie skurczu włókien mięśniowych, a także fakt, że adenozyna działa rozszerzająco na naczynia krwionośne.

Adenozyna w kosmetykach występuje przede wszystkim w:

• kremach przeciwstarzeniowych,
• kremach pod oczy,
• balsamach do ciała,
• szamponach lub wzbogaconych w adenozynę wcierkach do włosów.

Popularnym kosmetykiem, któremu przypisuje się szczególne właściwości odmładzające jest serum z adenozyną. Działanie tej substancji na skórę sprowadza się do jej ujędrniania, odmłodzenia i regeneracji, która ma spowolnić procesy starzenia. Stosowanie adenozyny na włosy stymuluje ich wzrost, a także poprawia ich strukturę i grubość.

W kosmetyce nie zaleca się stosowania połączenia adenozyny z kofeiną. W przypadku stosowania preparatów na bazie kofeiny (ujędrniających, antycellulitowych) efekt adenozyny w kremie może być osłabiony. Przeciwnie, działanie adenozyny będzie spotęgowane dzięki jej połączeniu z peptydami lub mikroelementami (na przykład mangan, cynk). W preparatach kosmetycznych adenozyny przeciwwskazania ograniczone są jedynie do nadwrażliwości skórnej na ten składnik lub odczynów alergicznych po jej zastosowaniu. Dopuszczalne jest stosowanie adenozyny w ciąży w postaci miejscowej.

W preparatach kosmetycznych dostępna jest adenozyna bez recepty. Lek wydaje się jedynie z przepisu lekarza, ale znajduje on zastosowanie głównie w oddziałach szpitalnych, dlatego nie można kupić adenozyny na receptę w aptece. Nie jest dostępna postać adenozyny w tabletkach, na rynku farmaceutycznym nie ma również obecnie zamienników adenozyny.