Leki mukolityczne – działanie, rodzaje, wskazania, postacie, przeciwwskazania

Leki mukolityczne – jak działają?

Działanie leków mukolitycznych polega na upłynnieniu lepkiej i gęstej wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Dzięki temu zmniejszona zostaje lepkość śluzu, przez co jego odksztuszanie staje się łatwiejsze, a drogi oddechowe oczyszczają się szybciej, a to zapobiega rozwojowi nadkażeń bakteryjnych czy powikłań. Pewne środki mukolityczne usprawniają także pracę aparatu rzęskowego i wpływają na zmikanę odczynyu wydzieliny z oskrzeli.

Leki rozrzedzające wydzielinę mają także właściwości neutralizujące rodniki w komórkach zapalnych, co znacznie skraca czas infekcji. Są przydatne w przewlekłych chorobach górnych dróg oddechowych. Co ważne, mogą być podawane również dzieciom.

Mukolityki a leki wykrztuśne (sekretolityczne) – podział

Pacjenci zastanawiają się niekiedy, jaka jest różnica między mukolitykami a lekami sekretolitycznymi. Różnią one działania, stąd ich podział.

Leki mukolityczne dzielą się na:

• mukokinetyki– mukokinetyki zmniejszają lepkość śluzu – są to karbocysteina, mesna, erdocysteina albo acetylocysteina;
• mukolityki – mają wpływ zmniejszający na lepkość wydzieliny tj; bromheksyna, ambroksol, olejki – anyżowy, sosnowy, eukaliptusowy;
• leki wykrztuśne (tzw. sekretolityczne) – mają działanie zwiększające ilość wydzieliny i działają na nią upłynniająco; są to np. ambroksol, surfaktant;
• glikokortykosteroidy wziewne, leki antycholinergiczne – stosowane najczęściej w przewlekłych schorzeniach dróg oddechowych, tj; astma, mukowiscydoza,

Leki mukolityczne cechują się wysoką skutecznością. Jak wszystkie preparaty lecznicze, należy zażywać je ściśle według wskazań.

Leki mukolityczne – kiedy stosować i jakie są wskazania?

Preparaty te są popularne przy infekcjach, którym towarzyszy uporczywy mokry kaszel i gęsta wydzielina zalegająca w drogach oddechowych. Zmniejszają one lepkość śluzu powodując jej rozrzedzenie.

Lepka wydzielina zalegająca w oskrzelach powoduje problemy z odkrztuszaniem co objawia się mokrym kaszlem, który zwiastuje zalegająca flegma w gardle.

Ambroksol, jak i bromheksyna to mukolityki bez recepty. Bez niej kupimy też acetylocysteinę – w formie tabletek do łykania, musujących lub syropu. W dawce podstawowej może być podawana jako lek na przeziębienie dla dzieci. W dawkach większych ma zastosowanie także jako lek na przeziębienie dla dorosłych.

Mukolityki przydają się też w innych schorzeniach dróg oddechowych tj.: zaostrzone zapalenie oskrzeli, zapalenie gardła i krtani oraz w chorobach przewlekłych – jak astma oskrzelowa, mukowiscydoza, rozedma lub inne choroby płuc. Te kupimy jednak tylko, jeśli posiadamy receptę (karbocysteina, mesna, erdocysteina, sterydy wziewne).

Leki rozrzedzające wydzielinę – syrop, tabletki, spray

Zaletą leków mukolitycznych jest to, że są one dostępne w różnych postaciach i łatwo ich aplikację dostosować do potrzeb pacjenta.

Na rynku medycznym znajdziemy:

• syrop wykrztuśny zawierający w swoim składzie: ambrosol, bromheksynę,
• syropy, które powodują rozrzedzenie wydzieliny,
• tabletki wykrztuśne z tymi samymi składnikami,
• tabletki do połykania i tabletki musujące,
• leki mukolityczne do nosa w postaci aerozolu.

Dostępne są również leki mukolityczne do ucha. Terapię mukolitykami stosuje się często w stanach zapalnych ucha środkowego. Nie aplikujemy ich jednak do uszu, a stosujemy zgodnie z przeznaczeniem. Rozrzedzając wydzielinę, ułatwiamy odprowadzanie gromadzącego się w uchu płynu.

Leki mukolityczne mogą nasilać odruch kaszlu, dlatego należy je zażywać w godzinach porannych, najpóźniej do godziny 17. Zazwyczaj zażywa się, lub rozpuszcza 1 tabletkę dziennie. W przypadku syropu są to maksymalnie 3 łyżki stołowe.

Leki mukolityczne dla dzieci – jakie wybrać?

Mukolityki można podać także naszym pociechom. Zawierają te same substancje czynne, co leki mukolityczne dla dorosłych. Dawki substancji leczniczych są jednak o połowę mniejsze. Ponieważ mukolityki mają często gorzki i mało smaczny smak, celowo dla dzieci (lecz nie tylko) stworzono preparaty o różnych smakach. Można je podawać dzieciom od 1. roku życia.

Leki mukolityczne bez recepty, które możemy podać maluchom to:

• ambroksol dla dzieci, bromheksyna dla dzieci – syropy na mokry kaszel, które są dobre na infekcje górnych dróg oddechowych – maksymalnie 3 razy dziennie po pół łyżki lub po całej łyżce w przypadku dziecka powyżej 6 lat,
• acetylocysteina – w formie tabletek musujących lub syropu – dla dzieci powyżej 6. roku życia,
• syropki ziołowe – z tymiankiem, z wyciągiem z liści bluszczu, lub z babką lancetowatą,
• syrop z gwajafenezyną – dla dzieci od 3. roku życia,
• tabletki na mokry kaszel z bromheksyną.

Syropy mukolityczne na kaszel, podobnie jak tabletki podajemy dziecku tylko w godzinach porannych, ostatecznie popołudniowych. Inaczej mogą zakłócić sen.

Mukolityki – przeciwwskazania – kiedy nie wolno stosować?

Leki mukolityczne mogą nie tylko nasilić odruch kaszlu, ale także wywołać skurcz oskrzeli. Nie wolno ich stosować w ciąży, ani podczas karmienia piersią.

Szczególną ostrożność podczas stosowanie leków zaleca się także:

• w chorobach dróg oddechowych, którym nie towarzyszy gęsta wydzielina z płuc,
• chorym na astmę oskrzelową, w której nie stwierdza się zalegającego śluzu,
• pacjentowi, który zażywa się inne leki na mokry kaszel,
• osobom, u których wystąpił atak astmy.

Choć leki na rozrzedzenie wydzieliny to obecnie popularny dodatek w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, należy jednak przestrzegać zaleceń podanych na ulotce.

Bibliografia

• Michał Wiciński, Aleksander Marciniak. Skrypt do ćwiczeń z farmakologii, Leki przeciwkaszlowe. Leki o działaniu wykrztuśnym, str. 49–50.
• Katarzyna Mrówka-Kata, Mariusz Kata, Grzegorz Namysłowski, Katarzyna Banert, Paweł Namysłowski. Medica ISSN 1897–3590– Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych.
• Zasowska-Nowak A., Nowak D., Leki mukoaktywne. Alergoprofil, 2010, Vol. 6, Nr 1, 7–13.