Benzokaina – działanie, zastosowanie, preparaty

Benzokaina – działanie i preparaty

Benzokaina (Benzocainum), znana również jako anestezyna jest substancją znieczulającą do stosowania powierzchniowego. Działanie benzokainy polega na hamowaniu przekazywania impulsów wzdłuż włókien nerwowych i zakończeń nerwowych. W efekcie impuls wywołany przez dotyk, ukłucie lub inny czynnik nie jest przekazywany do mózgu.

Benzokaina stanowi składnik wielu złożonych preparatów przeciwbólowych dostępnych bez recepty, które mają formę:

• pasty na skórę (Variderm),
• zawiesiny na skórę (Pudroderm),
• płynnego pudru (płynny puder z anestezyną),
• żelu lub płynu do stosowania w jamie ustnej (Dentosept A, Dentinox N),
• czopków (np. Hemorol),
• pastylek do ssania (np. Septolete Plus),
• sprayu (np. Sanofil).

Benzokaina jest tylko jednym ze składników w wyżej wymienionych preparatach. Substancja ta bardzo często występuje w połączeniu z mentolem, który nie tylko ma działanie chłodzące na skórę, ale również wspomaga jej działanie. Benzokaina stosowana jest również w recepturze aptecznej do sporządzania roztworów, maści lub zawiesin o działaniu znieczulającym. Wszystkie preparaty z benzokainą, za wyjątkiem tych recepturowych, dostępne są bez recepty, a ich cena uzależniona jest od apteki, w której je kupujemy. Tylko preparaty są robione na receptę, a ich cena określona jest w ustawie. Na początku 2019 r. uległa zmianie odpłatność ryczałtowa za lek recepturowy i obecnie wynosi ona 11,30 zł.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Jakie jest zastosowanie benzokainy?

Ze względu na swoje właściwości znieczulające benzokaina znalazła zastosowanie w leczeniu objawów wielu chorób, takich jak: ból i świąd związany z ząbkowaniem, bolesne dolegliwości jamy ustnej, stany wysiękowe i zapalne skóry przebiegające z bolesnymi i swędzącymi wykwitami (np. ospa, półpasiec, trądzik młodzieńczy), ukąszenie owadów oraz w łagodzeniu objawów hemoroidów.

Jako środek poślizgowy i łagodzący odruchy gardłowe i tchawicowe benzokaina stosowana jest m.in. w badaniach z użyciem cewników dotchawiczych, a także innych zabiegach w obrębie gardła i dróg nosowych, w badaniach endoskopowych, laryngoskopowych i dopochwowych. Niekiedy podawana jest w preparatach na bazie glicerolu do usuwania nadmiaru woskowiny, a także w leczeniu chorób ucha (np. ucho pływaka, zapalenie ucha środkowego). W niektórych krajach benzokaina obecna jest preparatach na kaszel.

Benzokaina jest stosowana także w prezerwatywach przedłużających stosunek. W prezerwatywach ze środkiem znieczulającym jest on umieszczony na końcu, aby działał na najbardziej wrażliwą część członka. Zastosowanie takiej substancji zmniejsza jego wrażliwość na czynniki fizyczne i pozwala na opóźnienie wytrysku.

Wyniki badań pokazały, że żel z benzokainą w stężeniu 10 proc. i 20 proc. jest skuteczny w stomatologii przy uśmierzaniu silnego bólu zęba.

Czy benzokaina jest szkodliwa?

Należy zaznaczyć, że preparaty znieczulające przeznaczone są do stosowania krótkotrwałego. Środki z benzokainą nie mogą być stosowane długotrwale, ze względu na możliwość wywołania alergii. Osoby o wrażliwej skórze już po pierwszym zastosowaniu mogą odczuwać swędzenie, mrowienie, a nawet może dojść do wystąpienia wysypki.

Produkty zawierające benzokainę nie powinny być stosowane na otwarte rany, owrzodzenia, na powierzchnie pozbawione naskórka. Pacjenci leczeni sulfonamidami nie powinni stosować preparatów z benzokainą, ponieważ hamują one ich działanie przeciwbakteryjne. W sytuacji przypadkowego połknięcia benzokainy nie należy popadać w panikę. Ze względu na jej słabą rozpuszczalność w wodzie oraz słabe wchłanianie prawdopodobieństwo zatrucia się nią jest bardzo małe.

Benzokaina była dotychczas uważana za preparat bezpieczny. W ubiegłym roku pojawiły się doniesienia Amerykańskiej Agencji Leków (FDA), według których środki przeciwbólowe zawierające benzokainę stosowane u ząbkujących niemowląt mogą powodować chorobę zwaną methemoglobulinemią. Polega ona na braku zdolności przenoszenia tlenu przez krwinki czerwone, co może mieć śmiertelne skutki. Dlatego zachęca się rodziców, aby w miarę możliwości korzystali z naturalnych sposobów uśmierzania bólu u ząbkujących niemowlaków i nie stosowali żelów z benzokainą poniżej 2. roku życia.

Nie zaleca się również tego rodzaju preparatów do stosowania w ciąży i okresie karmienia piersią, mimo że benzokaina nie wykazuje działania mutagennego i uszkadzającego DNA. Jest mało prawdopodobne, aby stosowanie jej jako środka miejscowo znieczulającego we wczesnym okresie ciąży mogło powodować zwiększenie ryzyka działania teratogennego u ludzi.