Maść na rany

Czym jest rana?

Rana to uszkodzenie ciągłości skóry lub błon śluzowych, a czasem także głębiej położonych tkanek i narządów, na skutek urazu mechanicznego, termicznego albo chemicznego. Rany mogą mieć więc bardzo różne pochodzenie i charakter. Najczęściej mamy do czynienia z drobnymi skaleczeniami, zadrapaniami i otarciami powierzchniowymi skóry, a ich procesem leczenia zajmujemy się sami sięgając po różne środki, w tym maści na rany i opatrunki, dostępne w aptece bez recepty.

Jakie są podstawowe zasady postępowania w przypadku zranienia?

1. Po pierwsze, należy odpowiednio oczyścić i odkazić ranę, zachowując przy tym jałowość. Te działania mają bowiem na celu głównie zapobieganie lub zwalczanie zakażeń ran, a dopiero w dalszej kolejności przyspieszenie ich leczenia.
2. Powinno się więc używać dobrych środków odkażających i antyseptycznych, zawierających takie substancje chemiczne, które nie działają toksycznie i nie uczulają, a jednocześnie w krótkim czasie i skutecznie zdezynfekują ranę.
3. Następnie, w razie konieczności, należy odpowiednio opatrzyć ranę przy pomocy plastra lub jałowego opatrunku.
4. Jeśli to możliwe, a więc w sytuacji, gdy rana zbytnio nie krwawi i się nie sączy, a także nie jest narażona na dodatkowe urazy oraz kontakt z zanieczyszczeniami, powinniśmy jednak jej zbytnio nie osłaniać, ponieważ drobne rany najszybciej goją się, kiedy mają dostęp powietrza. Należy pamiętać, że poważniejsze, głębokie, sączące i trudno gojące się rany otwarte wymagają nałożenia specjalistycznego opatrunku (np. hydrożelowego lub z jonami srebra), a nawet szwów.

Maść na gojenie ran

Otarcia i inne drobne rany powierzchniowe szybciej się goją, jeśli zastosujemy maści z antybiotykami. Takie trójskładnikowe preparaty do użytku zewnętrznego możemy nabyć w aptece bez recepty. Do aplikacji miejscowej na skórę doskonale nadają się maści, które zawierają w składzie niewielkie ilości takich substancji czynnych z grupy antybiotyków, jak:

• neomycyna,
• polimyksyna B,
• bacytracyna.

Składniki te wykazują skojarzony i uzupełniający zakres działania na bakterie będące najczęstszą przyczyną zakażeń skóry. Siarczan neomycyny (Neomycyni sulfas) to antybiotyk aminoglikozydowy, działający bakteriostatycznie i bakteriobójczo na liczne bakterie Gram-ujemne (w tym E. coli) oraz na gronkowce, stąd jego wskazanie w miejscowym leczeniu ropnych chorób skóry.

Z uwagi na możliwe działania niepożądane i ryzyko rozwoju oporności, stosując tę substancję należy zachować ostrożność, zwłaszcza jeśli maść z neomycyną aplikujemy na rany otwarte i przez dłuższy czas. Kolejny składnik – siarczan polimyksyny B (Polymyxini B sulfas) również niszczy komórki bakteryjne głównie bakterii Gram-ujemnych. Z kolei bacytracyna cynkowa (Bacitracinum zincum), należąca do grupy antybiotyków polipeptydowych, wykazuje działanie bakteriobójcze wobec bakterii Gram-dodatnich. Co niezmiernie ważne, takie złożone preparaty zawierające antybiotyki posiadają szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego, a ich stosowanie zmniejsza również niebezpieczeństwo powstawania szczepów antybiotykoopornych.

Maści na rany z antybiotykami stosuje się głównie przy drobnych urazach, do których zaliczmy niewielkie rany cięte, otarcia, zadrapania i ukąszenia, ale również w owrzodzeniach i oparzeniach skóry. Wskazane są w celu zapobiegania potencjalnym infekcjom oraz zwalczania pierwotnych i wtórnych bakteryjnych zakażeń skóry. Przed ich nałożeniem należy oczyścić miejsce zranienia, a dopiero potem pokryć je niewielką ilością leku (cienka warstwa maści). Taką czynność można powtarzać 2 do 5 razy na dobę, jednak leczenie nie powinno trwać dłużej niż 7 dni (odpowiada to również okresowi ważności leku po pierwszym otwarciu tuby). Ranę najlepiej pozostawić nieosłoniętą lub ewentualnie przykryć opatrunkiem z gazy, a ręce po aplikacji maści dokładnie umyć.

Należy pamiętać, żeby nie nakładać maści z antybiotykami na głębokie lub kłute rany, ciężkie oparzenia, duże powierzchnie uszkodzonej skóry oraz na sączące się zmiany chorobowe. Ostrzeżenie to wynika z istniejącego ryzyka, iż zawarte w maściach substancje czynne przenikną do krwi i wywołają ogólnoustrojowe działania niepożądane. Bezwzględnie nie wolno aplikować ich do oczu i na błony śluzowe. Nie powinny być stosowane u dzieci poniżej 12 roku życia oraz u pacjentów uczulonych na składniki leku.

Żel do odkażania ran

Popularna woda utleniona (3 % roztwór H₂O­­­₂) obecnie dostępna jest również pod postacią żelu do odkażania powierzchniowych ran, otarć i zadrapań naskórka. Czynnie działający nadtlenek wodoru (Hydrogenii peroxidum) pozwala głównie na wyczyszczenie rany, czyli usunięcie zabrudzeń i bakterii z zakamarków tkanek otaczających zranienie, a także zaschniętej czy zakrzepłej krwi. Substancja ta ma jednak słabe i krótkotrwałe właściwości bakteriobójcze, dlatego jej zastosowanie nie zmniejsza raczej ryzyka zakażenia, a, niestety, w pewnych przypadkach może nawet opóźnić proces gojenia rany. U osób nadwrażliwych stwarza ryzyko występowania skórnych reakcji uczuleniowych, takich jak pokrzywka, czy rumień.

W warunkach domowych do odkażania skóry nieuszkodzonej, dezynfekcji brzegów ran oraz drobnych zadrapań niektórzy pacjenci stosują również żel lub krem zawierający kompleksowe połączenie jodu z poliwinylopirolidonem (Povidonum iodinatum). Jodopowidon działa bakteriobójczo, przeciwpierwotniakowo, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo. Bezwzględnie nie wolno go jednak aplikować na głębokie rany i rozległe oparzenia. Może wywoływać odczyny alergiczne, takie jak obrzęk skóry, czy wykwity o charakterze trądziku, a po wchłonięciu z dużych powierzchni skóry nawet objawy zatrucia jodem. Żel ten wskazany jest raczej w leczeniu wspomagającym chorób skóry pochodzenia infekcyjnego oraz przebiegających z nadkażeniem.

Trzeci rodzaj żelu do odkażania zmienionej chorobowo skóry zawiera mleczan etakrydyny (Ethacridini lactas). Ta substancja czynna po zastosowaniu zewnętrznym wykazuje działanie przeciwbakteryjne, a jednocześnie łagodzi stan zapalny (również po ukąszeniach owadów) i dolegliwości bólowe. Żel z mleczanem etakrydyny wspomaga leczenie zakażeń bakteryjnych i mieszanych zapaleń nieuszkodzonej skóry u dorosłych i dzieci powyżej 2. roku życia. Pozostawia na skórze żółte zabarwienie, które znika zwykle po kilku dniach.

Nowoczesne, wygodne w aplikacji i bezpieczne również dla dzieci w każdym wieku są żele hydrokoloidowe z kompleksem srebra. Przyspieszają gojenie ran (w tym chirurgicznych), skaleczeń, zadrapań, otarć i pęknięć skóry, oparzeń, odleżyn i otwartych owrzodzeń. Żele te działają przeciwbólowo, zapewniając efekt chłodzenia i kojenia, a ponadto pomagają uniknąć infekcji. Umożliwiają także bezbolesną zmianę opatrunku oraz zmniejszają ryzyko powstawania blizn i strupów.

Jak przyspieszyć gojenie się ran?

Przed przystąpieniem do odkażania i opatrywania rany, należy dokładnie umyć ręce wodą z mydłem lub żelem antybakteryjnym. Po oczyszczeniu uszkodzonego obszaru skóry, należy zastosować odpowiedni środek dezynfekcyjny oraz zaaplikować miejscowo maść na rany z antybiotykiem. W razie potrzeby powierzchnię skóry objętą urazem warto zabezpieczyć wyjałowionym opatrunkiem ochronnym. Najlepiej zmieniać go codziennie, aby kontrolować proces gojenia rany.