Immunoterapia – co to jest i na czym polega immunoterapia?

Co to jest immunoterapia?

Immunoterapia polega na wykorzystywaniu leków wpływających modulująco na układ immunologiczny (odpornościowy) człowieka. Metoda ta jest stosowana w wielu dziedzinach medycyny. Dzięki wykorzystywaniu leków tłumiących odpowiedź immunologiczną możliwe jest zapobieganie odrzuceniu narządu po przeszczepie. Immunoterapia stanowi także prężnie rozwijającą się gałąź onkologii oraz alergologii.

W warunkach prawidłowych układ immunologiczny znajduje się w stanie równowagi między pobudzeniem a hamowaniem jego czynności. W razie potrzeby np. na skutek infekcji bakteryjnej, układ odpornościowy ulega aktywacji w celu zwalczenia szkodliwego czynnika. Dzięki metodom immunoterapii istnieje możliwość regulacji aktywności immunologicznej organizmu w zależności od potrzeb. Podstawowy podział leków immunologicznych wyróżnia:

• leki immunosupresyjne – hamują nadmierną aktywność układu immunologicznego;
• leki immunostymulujące – pobudzają czynność układu immunologicznego w przypadku jego niedostatecznej aktywności;
• szczepienia aktywne – umożliwiają przygotowanie układu odpornościowego na ewentualne czynniki infekcyjne;
• szczepienia bierne – polegają na podaniu gotowych surowic lub przeciwciał odpornościowych.

Przeczytaj też: DMSO (dimetylosulfotlenek) jako lek – wskazania, zastosowanie

Immunoterapia alergenowa (odczulanie) – na czym polega?

Surowiczy wyciek z nosa, upośledzenie jego drożności, kichanie, zaburzenie odczuwania zapachów, uczucie rozpierania w okolicy nosa, zaczerwienienie spojówek, łzawienie, duszność, świszczący oddech – jeśli pojawienie się tego typu objawów skorelowane jest z narażeniem na pyłki roślin, pleśń, sierść kota czy roztocza, należy podejrzewać uczulenie na dane alergeny. Potwierdzenie roli określonego czynnika w wywoływaniu objawów alergii stawiane jest na podstawie dodatnich wyników punktowych testów skórnych lub wykazania zwiększenia stężenia swoistych przeciwciał IgE w surowicy, które towarzyszą narażeniu na dany alergen. Po wykluczeniu przeciwwskazań do leczenia, istnieje możliwość zastosowania immunoterapii swoistej (immunoterapii alergenowej, odczulania). Zadaniami immunoterapii swoistej jest:

• zmniejszenie nasilenia objawów alergii i konieczności stosowania leków;
• zapobieżenie rozwojowi uczulenia na kolejne alergeny;
• zmniejszenie ryzyka rozwoju astmy u osób z alergicznym nieżytem nosa.

Prowadzenie immunoterapii alergenowej polega na podawaniu szczepionki zawierającej alergen w formie podskórnej (wstrzyknięcia) lub podjęzykowej (kropli lub tabletek) w regularnych odstępach czasu. Immunoterapia swoista prowadzona jest przez okres co najmniej 3 lat i nie wyklucza konieczności stosowania leczenia farmakologicznego (np. glikokortykoidów donosowo w alergicznym nieżycie nosa). Osoby poddające się odczulaniu muszą być świadome konieczności ścisłego przestrzegania zasad terapii i możliwości wystąpienia jej działań niepożądanych (odczynów w miejscu wstrzyknięcia alergenu, ale również reakcji ogólnoustrojowych, takich jak nieżyt nosa, pokrzywka, nasilenie astmy, obrzęk naczynioruchowy, a nawet obrzęku krtani, ciężkiego napadu astmy, wstrząsy anafilaktycznego). Ocenia się, że odczulanie jest skuteczniejsze w przypadku uczulenia na alergeny sezonowe (w porównaniu z uczuleniem na alergeny całoroczne) oraz przy uczuleniu na jeden lub małą liczbę alergenów.

Immunoterapia nowotworów – immunoterapia w leczeniu raka

Immunoterapia stanowi prężnie rozwijającą się gałąź onkologii i polega na mobilizowaniu układu immunologicznego chorego do walki z procesem nowotworowym. Dziedzina ta opiera się na zastosowaniu u chorych na nowotwory złośliwe czynników, takich jak cytokiny, czy przeciwciała monoklonalne (m.in. trastuzumab stosowany np. w raku piersi, bewacyzumab wykorzystywany np. w terapii raka jelita grubego, ipilimumab stosowany w leczeniu czerniaka).

Jedną z form immunoterapii w zakresie onkologii są także szczepionki nowotworowe. Szczepionki te nie stanowią jednak formy leczenia nowotworu złośliwego, lecz maja za zadane zapobieżenie zakażeniu wirusami uznanymi za onkogenne (mogącym sprzyjać procesowi nowotworzenia). Przykładami tego rodzaju profilaktyki są szczepionki przeciwko wirusowi zapalenia wątroby (czynnikowi ryzyka raka wątrobowowkomorkowego), czy wirusowi ludzkiego brodawczaka (HPV, czynnikowi ryzyka raka szyjki macicy).

Immunosupresja – leki immunosupresyjne po przeszczepie

Wprowadzenie leczenia wpływającego na układ immunologiczny spowodowało znaczną poprawę wyników przeszczepów narządów. Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy biorcy przeszczepu staje się w pewnym sensie wrogiem przeszczepionego narządu – rozpoznaje go jako obcy i próbuje zniszczyć. Aby zapobiec wspomnianemu procesowi odrzucania, chorzy po transplantacji narządu otrzymują przewlekle leki immunosupresyjne, czyli obniżające aktywność ich układu odpornościowego, co umożliwia wytworzenie swego rodzaju tolerancji i wieloletnie sprawne funkcjonowanie przeszczepu.

Leczenie immunosupresyjne stosowane w transplantologii, mimo swoich niepodważalnych korzyści, powoduje także wystąpienie działań niepożądanych, takich jak zakażenia oportunistyczne, zaburzenia metaboliczne, choroby układu sercowo-naczyniowego, częstsze występowanie nowotworów w porównaniu z osobami nie stosującymi leczenia immunosupresyjnego i inne.