Co na zaparcia?

Częste i uporczywe zaparcia

Zaparcie inaczej zwane zatwardzeniem lub obstrukcją polega na utrudnionym lub zbyt rzadkim oddawaniu stolca. Zaparcia są częstą dolegliwością i mogą występować u osób zdrowych spożywających pokarmy z małą zawartością płynów i błonnika, prowadzących siedzący tryb życia, u starców i noworodków oraz w zaawansowanej ciąży. W zaparciach kał zazwyczaj jest twardy, suchy, jego przejście przez jelita się przedłuża, dlatego oddanie stolca sprawia trudności i ból.

Zaparcia utrzymujące się przez dłuższy czas – uporczywe zaparcia mogą być przyczyną bólów brzucha. Osoby cierpiące na tę przykrą dolegliwość narzekają na ogólną ociężałość oraz czują się źle. Przewlekłe zaparcia sprzyjają występowaniu hemoroidów. Zaparcia mają najczęściej przyczyny czynnościowe, rzadko zdarza się, aby występowały na podłożu organicznym (np. schorzenia układu nerwowego, niedoczynność tarczycy, alergia pokarmowa). O zaparciach nawykowych mówimy, kiedy oddawanie kału jest utrudnione nawet przez kilka dni.

Zaparcia u dzieci

Problem zaparć dotyczy również niemowląt i dzieci starszych. Jeśli niemowlę oddaje twarde, zbite stolce i towarzyszy temu płacz, wówczas możemy mówić o zaparciach. Zaparcia u niemowląt karmionych piersią pojawiają się rzadziej. Pokarm matki jest lekkostrawny, może być nawet całkowicie strawiony przez organizm dziecka, dlatego tylko jego niewielka ilość może zalegać w jelitach. Karmienie mlekiem modyfikowanym może sprzyjać powstawaniu zaparć. W tym przypadku istotne jest dopajanie dziecka wodą lub herbatkami oraz zachowanie odpowiednich proporcji przy przygotowywaniu mleka. Warto rozważyć również zmianę mieszanki, na inny produkt, który może być lepiej tolerowany przez organizm dziecka.

Zaparcia u starszych dzieci często objawiają się niechęcią do siadania na nocnik oraz świadomego unikania oddawania stolca. Ból związany z wypróżnieniem powoduje u dziecka strach i skutkuje powstrzymywaniem stolca. Zaparcia czynnościowe u dzieci mogą być wynikiem niewłaściwej diety, ubogiej w błonnik i płyny, zbyt małej aktywności fizycznej. Przyczyną zaparć bywają również sytuacje stresowe związane np. z pójściem do przedszkola.

Pomóc dziecku można ucząc go prawidłowych nawyków żywieniowych. Dieta bogata w produkty pełnoziarniste, warzywa i owoce jest skutecznym sposobem na zaparcia. Picie dużej ilości płynów, jest ważne, ponieważ wpływa na przesuwanie mas kałowych w jelitach, natomiast zwiększenie aktywności fizycznej zwiększa motorykę jelit i poprawia trawienie. Jeśli u dziecka obserwuje się brak apetytu, nieprawidłowe przybieranie na wadze, krew w stolcu, wymioty oraz częsty płacz przy defekacji konieczna jest konsultacja z pediatrą.

Zaparcia – przyczyny

Do najczęściej spotykanych przyczyn zaparć należą:

• lekceważenie uczucia parcia na stolec, co prowadzi do zaburzenia odruchu defekacyjnego;
• mała aktywność fizyczna;
• niewłaściwy sposób odżywiania i picie zbyt małej ilości wody;
• stosowanie zbyt dużej ilości środków przeczyszczających lub leków o działaniu przeciwbólowym, przeciwdepresyjnym, przeciwpadaczkowym;
• nieprawidłowe funkcjonowanie jelit lub innych narządów;
• zaparcia mogą być wywołane przyczyną mechaniczną, np. blizny, zwężenie jelit przez naciek zapalny, ucisk z zewnątrz, niedrożność jelit.

Co jest dobre na zaparcia? Jak wybrać skuteczne leki na zaparcia?

Nie ma najmniejszych wątpliwości, że środki przeczyszczające są nadużywane przez chorych. Sporadyczne stosowanie leków na zaparcia nie pociąga za sobą poważnych następstw, inaczej jest jednak z długotrwałym ich stosowaniem. Objawy uboczne mogą pojawiać się nawet przy stosowaniu łagodnych środków przeczyszczających pochodzenia roślinnego.

Leki na zaparcia dostępne są w różnych postaciach, np. tabletki na zaparcia, czopki na zaparcia, mieszanki ziołowe, syropy.

Wśród leków na zaparcia możemy wyróżnić:

• osmotyczne leki przeczyszczające, które wpływają na zwiększenie ilości wody w jelicie grubym i pobudzają perystaltykę jelit, należą tu m.in. laktuloza, siarczan sodu, siarczan magnezu. Leki osmotyczne przydatne są w lekkich zaparciach, w sytuacjach, gdy zmiana diety nie dała pozytywnych wyników.
• środki spęczniające – przy dużej ilości wypitych płynów pęcznieją w obrębie jelita. Zwiększona objętość treści pokarmowej pobudza czynność jelit, np. łupiny nasion babki płesznik.
• środki zmiękczające kał: parafina oraz dokusat. Olej parafinowy rozmiękcza twarde masy kałowe i ułatwia defekację, jest to środek często nadużywany przez osoby starsze. Parafina stosowana zbyt często może wręcz nasilać zaparcia, ponieważ zmniejsza wrażliwość odbytnicy na bodźce oraz może być powodem świądu odbytu i upośledzonego wchłaniania związków rozpuszczalnych w tłuszczach
• olej rycynowy – produkty jego rozkładu w przewodzie pokarmowym działają drażniąco w jelicie cienkim, wpływają na zmniejszenie wchłaniania wody i elektrolitów, co pobudza pracę jelit i prowadzi do oddania płynnego stolca.
• leki drażniące, np. bisakodyl – pobudza pracę jelit, utrudnia wchłanianie elektrolitów, przez co zwiększa ilość wody w jelicie, rozluźnia masy kałowe i ułatwia ich wydalenie.
• zioła na zaparcia dostępne w postaci mieszanek ziołowych oraz tabletek. Do najbardziej popularnych ziół na zaparcia należą senes, rzewień dłoniasty, kruszyna pospolita.

Domowe sposoby na zaparcia

Z zaparciami można skutecznie walczyć dzięki domowym sposobom i zmianom niewłaściwych nawyków. Gdy pojawiają się objawy zaparć warto od razu zacząć stosować skuteczne metody walki z tym problemem.

• należy zmienić sposób odżywiania, ale bez radykalnych posunięć. Nieprawidłowy sposób odżywiania jest często przyczyną zaparć. W pożywieniu powinna być uwzględniona odpowiednia ilość substancji balastowych, czyli produktów resztkowych. Dieta powinna być bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste (kasze, makarony, ryż, pieczywo), otręby pszenne, musli, płatki owsiane, siemię lniane, suszone śliwki. Błonnik zawarty w tych produktach jest jednym z najskuteczniejszych sposobów na zaparcia. Produkty, których należy unikać to przede wszystkim kakao, czekolada, jasne pieczywo, kleiki ryżowe. Istotne są również indywidualne obserwacje, które produkty w diecie nasilają zaparcia i ich eliminacja. Zmiana diety może na krótki okres czasu rozregulować przewód pokarmowy, należy jednak pamiętać, że jest to sytuacja przejściowa.
• regularna aktywność fizyczna poprawia motorykę przewodu pokarmowego
• picie dużej ilości płynów, nawet dwóch litrów wody dziennie
• odpowiednia higiena wypróżnień – przetrzymywanie stolca z różnych względów nie jest wskazane, bo może nasilać zaparcia. Wypróżnienia powinny być regularne, najlepiej jeden lub dwa razy dziennie.