Zapalenie tchawicy – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Ostre i przewlekłe zapalenie tchawicy – co to jest i ile trwa?

Tchawica to narząd należący do dróg oddechowych. Jest ona przedłużeniem krtani. Ma kształt rurki, która w swoim końcowym odcinku rozdziela się na oskrzela główne. Zapalenie tchawicy (tracheitis) najczęściej towarzyszy stanom zapalnym krtani, często dodatkowo rozwija się zapalenie oskrzeli. Najczęściej choroba ma podłoże wirusowe, bywa również wywołana przez tzw. bakterie atypowe.

Zapalenia tchawicy możemy podzielić na:

• ostre zapalenie tchawicy (trwa zwykle 4–7 dni, ustępuje samoistnie). Wśród zapaleń ostrych na uwagę zasługuje krup – występujące głównie u dzieci w wieku 1-6 lat podgłośniowe zapalenie krtani oraz tchawicy charakteryzujące się gwałtownym rozwojem duszności i nagłym atakiem szczekającego kaszlu – objawy zapalenia tchawicy zwykle pojawiają się w nocy, u dziecka, które położyło się spać zupełnie zdrowe;
• przewlekłe zapalenie tchawicy, które często towarzyszy przewlekłym chorobom krtani, oskrzeli i płuc. Przewlekłe zapalenie krtani, w zależności od charakteru zmian, dzieli się na:
  • nieżytowe,
  • przerostowe,
  • zanikowe.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Przyczyny zapalenia tchawicy

Ostre zapalenie tchawicy najczęściej wywoływane jest przez wirusy, spośród których najczęstsze są:

• wirusy grypy,
• wirusy paragrypy,
• wirus RSV,
• adenowirusy,
• rhinowirusy.

Przyczyną ostrego zapalenia tchawicy rzadziej bywa zakażenie bakteriami atypowymi. Bakteryjne zapalenie tchawicy wywołuje infekcja mikrobami, takimi jak: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae.

Zapalenie tchawicy jest zaraźliwe. Do zakażenia wyżej wymienionymi wirusami i bakteriami dochodzi na drodze kropelkowej. Zapaleniu tchawicy sprzyja zatem kontakt z osobami chorymi oraz w dużych skupiskach ludności. Na zachorowanie bardziej podatni są palacze.

Ostre zapalenie tchawicy często jest powikłaniem zapalenia krtani lub grypy.

Przewlekłe zapalenie tchawicy może być konsekwencją przewlekłego podrażniania śluzówki tchawicy (np. przez długotrwałą ekspozycję na dym tytoniowy, zanieczyszczenia środowiska itp.), może też rozwinąć się w przebiegu innych przewlekłych chorób układu oddechowego (takich jak np. przewlekłe zapalenie krtani, przewlekłe zapalenie oskrzeli).

Zobacz również: Pieczenie w klatce piersiowej – przyczyny

Jakie są objawy zapalenia tchawicy?

W przebiegu zapalenia krtani objawy najczęściej zgłaszane przez pacjenta to:

• kaszel – na początku jest on nieproduktywny, męczący, uporczywy, sprawiający ból, szczekający lub dudniący, następnie może zmienić charakter na wilgotny,
• bóle za mostkiem oraz w obrębie szyi w miejscu, gdzie jest tchawica – czynnikiem nasilającym ból jest kaszel,
• stany podgorączkowe lub gorączkę (zwykle niewysoką),
• uczucie ogólnego osłabienia, rozbicia,
• trudności przy oddychaniu,
• duszność – jest to najbardziej niepokojący objaw w przebiegu zapalenia tchawicy; w rzadkich przypadkach może ona mieć nasilenie stwarzające zagrożenie dla życia pacjenta,
• świszczący oddech,
• katar,
• uczucie drapania w gardle i bóle gardła.

Ostre zapalenie tchawicy często bywa wstępem do zapalenia oskrzeli. Do rozprzestrzenienia się infekcji na oskrzela bardziej predysponowane są dzieci.

Przewlekłe zapalenie tchawicy daje podobny obraz kliniczny jak zapalenie gardła. Objawy zapalenia tchawicy są mniej nasilone niż w przypadku zapalenia ostrego, przebieg choroby jest zdecydowanie mniej dynamiczny. Dominującym objawem jest suchy kaszel.

Jak przebiega zapalenie krtani i tchawicy?

Jeżeli choroba rozprzestrzeni się także na krtań, zapalenie ma charakter ostry u pacjenta może pojawić się ból krtani, szczekający kaszel, zachrypnięty głos. Następuje odkrztuszanie lepkiej wydzieliny. U niektórych pacjentów dochodzi do zmiany barwy lub całkowitej utraty głosu. U dzieci objawy są zwykle nasilone w większym stopniu. Większe jest także ryzyko wystąpienia problemów z oddychaniem wywołanych obrzękiem krtani.

Jak wygląda zapalenie tchawicy u dziecka?

Stan zapalny tchawicy u dziecka może wywołać groźną obturację dróg oddechowych, czyli ograniczenie przepływu powietrza utrudniające wymianę gazową. W przypadku zapalenia tchawicy u dziecka objawy to przede wszystkim:

• stridor (świt krtaniowy),
• przyspieszony oddech,
• chrypka,
• kaszel,
• gorączka.

Kiedy dziecko ma zapalenie tchawicy może dodatkowo wystąpić zwiększona ilość wydzieliny z nosa i ust. Przy niewydolności oddechowej pojawiają się paradoksalne ruchy klatki piersiowej. Z uwagi na postępujące niedotlenienie, dziecko zaczyna być senne lub, wręcz przeciwne, nadmiernie pobudzone. Nawracające zapalenie tchawicy u niemowlaka i dziecka starszego może świadczyć o aspiracji pokarmu do tchawicy, co zdarza przy refluksie żołądkowo-przełykowym.

Jak rozpoznaje się zapalenie tchawicy?

W diagnostyce zapalenia tchawicy wykorzystuje się:

1. badanie podmiotowe (wywiad przeprowadzony z pacjentem),
2. badanie przedmiotowe (fizykalne, np. osłuchiwanie),
3. badania laboratoryjne – z racji tego, że najczęstszą przyczyną choroby są zakażenia wirusowe lub bakteriami atypowymi, stężenia wykładników stanu zapalnego z reguły mieszczą się w granicach normy; w niektórych przypadkach podstawowe badania laboratoryjne poszerza się o diagnostykę w kierunku konkretnego czynnika etiologicznego (np. bada się stężenie przeciwciał przeciwko bakteriom atypowym), pobiera się również wymazy z gardła oraz tchawicy,
4. pomiar saturacji (wysycenia krwi tlenem) – istotny w przypadku duszności,
5. RTG – tchawicy oraz klatki piersiowej (w celu zróżnicowania z zapaleniem płuc).

Jak leczy się zapalenie tchawicy?

Z racji tego, że przyczyną zapalenia tchawicy są wirusy i że jest to choroba samoograniczającą się, postępowaniem z wyboru jest leczenie objawowe.

W przypadku silnej duszności może zaistnieć konieczność podania leków z glikokortykosteroidem lub adrenaliny, a w ostateczności – wykonania intubacji (wprowadzenia przez jamę ustną rurki do tchawicy umożliwiającej zachowanie drożności dróg oddechowych) lub tracheotomii (przebicia przedniej ściany tchawicy i wprowadzenie rurki przez wykonany otwór).

Antybiotyki mogą być stosowane w przypadku, gdy podejrzewa się bakteryjne tło zapalenia tchawicy. Antybiotykami z wyboru w leczeniu zakażeń wywołanych przez bakterie atypowe, takie jak Mycoplasma pneumoniae czy Chlamydia pneumoniae, są makrolidy.

Tak jak w przypadku każdej infekcji, choremu zaleca się odpoczynek w domu (najlepiej w łóżku) i oszczędzający tryb życia w trakcie choroby oraz tuż po jej wyleczeniu.

Chorzy na przewlekle zapalenie tchawicy często korzystają z turnusów w sanatoriach.

Domowe sposoby leczenia zapalenia tchawicy

Domowym sposobem na zapalenie tchawicy jest nawilżanie dróg oddechowych. Konieczne jest także zadbanie o odpowiednią wilgotność powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa chory (stosowanie nawilżaczy powietrza lub wykładanie wilgotnych ręczników na grzejnikach), spożywanie optymalnej ilości płynów. Przy zapaleniu tchawicy inhalacje nawilżające drogi oddechowe także mogą przynieść ulgę. Można przygotowywać je z 0,9 proc. NaCl, z olejków eterycznych itp.

Należy mieć świadomość tego, co na zapalenie tchawicy można stosować, ale także, jakie bodźce pogarszają stan chorego/ Bezwzględnie przeciwwskazana jest ekspozycja na czynniki podrażniające drogi oddechowe, takie jak np. dym papierosowy. W zwalczaniu gorączki i bólu stosuje się takie leki jak np. paracetamol, ibuprofen. Znaczenie pomocnicze mają preparaty działające ochronnie na błony śluzowe, np. preparaty ziołowe, witamina A, preparaty i produkty spożywcze zawierające beta-karoten. W fazie, gdy kaszel zmienia charakter na produktywny, znaczenie wspomagające mają leki mukolityczne (tzn. rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odkrztuszanie) – zawierające np. ambroksol, N-acetylocysteinę itp.