Punkcja zatok przynosowych (zatoki czołowej)

Zatoka czołowa

Punkcja zatok przynosowych jest to zabieg dość nieprzyjemny przeprowadzany najczęściej w znieczuleniu miejscowym. Wykonuje się ją zarówno w celach diagnostycznych jak i terapeutycznych. Punkcja zatok wykonywana jest przez laryngologa na oddziałach lub przychodni laryngologicznej.

Zatoka czołowa stanowi część zespołu zatok (obok szczękowej, sitowej i klinowej) usytuowaną w górnym fragmencie czołowej kości. W swojej przedniej części zatoka czołowa biegnie równolegle nieco wyżej od nasady nosa wzdłuż części łuskowej czoła. Druga część zatoki czołowej ukierunkowana jest w tył czaszki. W odróżnieniu od zatoki szczękowej, zatoka czołowa wraz z wzrostem człowieka od wieku niemowlęcego może przyjmować bardziej urozmaicone kształty. Zdarza się także, że może się ona różnić w proporcjach wielkości po obu stronach twarzy, natomiast w bardziej skrajnych przypadkach może ona w ogóle nie zostać wytworzona.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Wskazania do wykonania punkcji zatok przynosowych

Jak każda część jamy nosowej – również zatoka czołowa może być narażona na ostry lub przewlekły stan zapalny. Jeśli zlecone przez otolaryngologa leczenie farmakologiczne chorej zatoki czołowej nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a objawy narastają, obrzęk przechodzi na otaczające tkanki miękkie i wzrasta ryzyko powikłań śródczaszkowych, pacjenta należy skierować na chirurgiczny zabieg punkcji zatoki czołowej, tzw. punkcję Becka.

Czytaj również: Kostniak zatok – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie kostniaka zatokowego

Punkcja Becka

Punkcja zatoki czołowej – znana jest również pod nazwą „punkcja Becka”. Polega na udrożnieniu zatoki od zewnątrz.

W początkowej fazie punkcji Becka podaje się pacjentowi znieczulenie (miejscowe lub ogólne). Następnie wykonywane jest chirurgiczne nacięcie w punkcie fragmentu skóry nad łukiem brwiowym w górnej nasadzie nosa, odchylenie brzegów rany oraz odsłonięcie kości czołowej przedniej ściany zatoki. W dalszej fazie zabiegu punkcji Becka zostaje utworzony wiertłem niewielki otwór o średnicy kilku milimetrów (5-7 mm), bez chwilowego uszkadzania błony śluzowej zatoki.

• W tej fazie zabiegu chirurdzy mogą poprosić pacjenta o delikatne zwiększenie ciśnienia w operowanej właśnie zatoce – w chwili, gdy błona śluzowa pod wpływem wytworzonego ciśnienia wychodzi lekko w punkcie gdzie został zrobiony otwór oznacza to, że przewód nosowy jest udrożniony. Czynność ta to tzw. próba Valsalvy.
• Innym rodzajem badania jest tzw. próba Toynbeego – działa ona odwrotnie niż próba Valsalvy. Pacjent poproszony jest w tym przypadku o zatkanie otworów nosowych, przy jednoczesnym przełknięciu śliny. W tym momencie błona śluzowa zatoki przy drożnym kanale nosowym w niewielkim stopniu odchyla się do jej wnętrza.
• Gdy pacjent jest uśpiony to wykonuje się próbę balonem, czyli tzw. próbę Politzera.

Ponownie te dwie próby mogą być wykonane po przebiciu błony zatoki. W tej fazie zabiegu usuwany jest z zatoki zgromadzony tam, zalegający płyn ustrojowy. Następnie zatoka jest ostrożnie przepłukana przez podanie czystego płynu fizjologicznego (w tym właśnie momencie lekarz może poprosić ponownie pacjenta o wykonanie próby Valsalvy lub Toynbeego). Wówczas podczas próby Valsavy płyn wydostaje się pod ciśnieniem na zewnątrz, jeśli przewód nosowo-czołowy jest dobrze udrożniony. Natomiast podczas próby Toynbeego płyn przedostaje się do wewnątrz – do nosa i części nosowej gardła.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Lekarz operujący może również zdecydować się na całkowite usunięcie błony śluzowej zatoki czołowej, jeśli uzna, że jest ona już nieodwracalnie uszkodzona przez chorobę. Pozostały w wyniku punkcji otwór jest przez chirurgów zaszywany, przy jednoczesnym wstawieniu w otworze niewielkiej cewki – sączek. Pozostawia się ją, aby w razie potrzeby dostarczać antybiotyk w płynie bezpośrednio do zatoki. Po skończeniu zaleconej przez lekarza antybiotykoterapii cewka z zatoki czołowej jest usuwana. Pacjent natomiast powinien już tylko czekać na usunięcie szwów i zabliźnienie się rany w punkcie wykonywania zabiegu.

Czytaj również: Guzki śpiewacze – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Powikłania po punkcji zatok przynosowych

Zatoki z anatomicznego punktu widzenia sąsiadują z bardzo ważnymi dla organizmu człowieka strukturami takimi jak mózg, oczy, kości czaszki, jama nosowa, jama ustna. Powikłania mogą nastąpić w wyniku nieleczenia bądź nieprawidłowego leczenia zatok obocznych nosa. Powikłania dzielmy na:

• oczne,
• oczodołowe i wewnątrzczaszkowe,
• zapalenie szpiku kości czaszki,
• sepsę (uogólnione zakażenie organizmu).