Powikłania po zapaleniu zatok – jakie są skutki nieleczonych zatok?

Po co są zatoki? Jakie funkcje pełnią?

Zatoki przynosowe to jamy powietrzne, które łączą się z jamą nosa poprzez otwory w jej bocznych ścianach. Przestrzenie te są wypełnione powietrzem i działają jak naturalne amortyzatory. Chronią mózg oraz inne ważne struktury przed urazami. Oprócz ochrony mechanicznej zapewniają także odpowiednią izolację ciepła, biorą udział w emisji głosu oraz przewodzeniu i odbieraniu dźwięków.

Podczas oddychania zatoki biorą udział w oczyszczaniu, nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza. Tym samym zapobiegają wnikaniu do organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów. Częstym problemem są jednak stany zapalne rozwijające się w ich obrębie.

Przewlekłe zapalenie zatok to problem, który dotyka co szóstego Polaka. Dolegliwości nasilają się zazwyczaj jesienią i zimą, charakteryzując się naprzemiennymi okresami zaostrzeń i remisji. Zazwyczaj objawiają się bólem głowy oraz katarem, jednak w przypadku braku leczenia powikłania po zapaleniu zatok mogą być o wiele poważniejsze.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Nieleczone zatoki – do czego prowadzi zaniedbanie chorych zatok?

Ostre zapalenie zatok najczęściej występuje w okresie jesiennym i wiosną. Wywołane jest zwykle przez wirusy, towarzysząc przeziębieniu. Objawy chorych zatok są najczęściej łagodne, pojawia się katar będący wynikiem infekcji i obrzęku błony śluzowej nosa oraz zatok.

Chory może mieć niewysoką gorączkę lub stan podgorączkowy, typowa jest niedrożność przewodów nosowych, wyciek z nosa, przedni lub tylny – określany jako spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, mowa nosowa, chrapanie, kaszel nasilający się w nocy. Objawy najbardziej nasilone są w pierwszych kilku dniach, zmniejszając się w ciągu tygodnia.

Zatoki przynosowe są korzystnym środowiskiem do rozwoju bakterii – jest ciepło i wilgotno. Często dochodzi zatem do powikłania i nadkażenia wirusowego przez bakterie, czemu sprzyja zaniedbanie prawidłowego leczenia zatok. Wówczas dochodzi do zaostrzenia objawów.

W wyniku tego typu powikłania zapalenia zatok pojawia się silny ból głowy nasilający się przy pochylaniu, wysoka temperatura, a wydzielina z nosa może stać się zielonkawa.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Jak rozpoznać powikłane zapalenie zatok?

Bakteryjne zapalenie zatok należy podejrzewać w przypadku:

• ciężkiego przebiegu choroby: ropna wydzielina z nosa, temperatura powyżej 39^oC przez 3 kolejne dni, współistniejący obrzęk i ból okolicy oczodołu;
• utrzymywania się upośledzenia drożności nosa, wycieku z nosa (każdy rodzaj wydzieliny) oraz dziennego kaszlu nasilającego się w nocy powyżej 10 dni, bez tendencji do poprawy;
• ponownego nasilenia objawów po wstępnej poprawie po 5 dniach trwania choroby.

W przypadku podejrzenia zapalenia zatok konieczna jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu i przepisanie odpowiedniego leczenia.

W przypadku ostrego zapalenia zatok może ono być dość długie i trwać nawet do 3 tygodni. Lekarz rozpoznaje chore zatoki po zebraniu wywiadu i wyniku badania przedmiotowego. Nie jest zalecane rutynowe wykonywanie badań radiologicznych (zdjęcie RTG, tomografia komputerowa) ani mikrobiologicznych (z powodu częstego nosicielstwa bakterii).

Niestety, problemy z zatokami często nawracają. W sytuacji, kiedy objawy zapalenia zatok utrzymują się dłużej niż 12 tygodni, mówimy o przewlekłym zapaleniu zatok.

Jakie są skutki nieleczonych zatok?

Niestety, często zdarza się, że objawy zatok są lekceważone. Skutki nieleczonego zapalenia zatok mogą być jednak o wiele poważniejsze ze względu na anatomiczną bliskość wielu ważnych struktur. Istnieje ryzyko rozprzestrzeniania się stanu zapalnego przez naczynia krwionośne oraz naczynia chłonne.

Pierwszym objawem jest obrzęk, zaczerwienienie i ból okolicznych tkanek. Najbardziej narażone są oczodoły, w dalszej kolejności mogą zostać zaatakowane nerwy, a następnie struktury wewnątrzczaszkowe.

• Najczęstsze powikłania oczodołowe to zapalny obrzęk powiek, zapalenie tkanek miękkich oczodołu, ropień podokostnowy oraz ropień oczodołu. Wysokim ryzykiem tych powikłań obarczone są dzieci ze względu na cienkie ściany zatok. Objawami, które powinny budzić niepokój są: obrzęk powiek i spojówek, wytrzeszcz, szybkie pogarszanie się wzroku, ból zwiększający się podczas ucisku na gałkę oczną oraz przy jej ruchach.
• Jeszcze większe zagrożenie stwarzają powikłania wewnątrzczaszkowe, będące najczęściej powikłaniem przewlekłego zapalenia zatok czołowych i klinowych. Należy wymienić tu ropień mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz zakrzepowe zapalenie zatok żylnych opony twardej. W przypadku pojawienia się silnych bólów głowy, światłowstrętu, sztywności karku, nudności i wymiotów oraz wysokiej gorączki należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Leczenie staje się wówczas o wiele trudniejsze i prowadzone jest w warunkach szpitalnych.

Bardzo ważne jest, by nie lekceważyć przedłużających się objawów i w porę udać się do lekarza. Leczeniem zapalenia zatok zajmuje się lekarz pierwszego kontaktu lub laryngolog (konieczne skierowanie). Najczęściej stosowane leki to niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy, leki obkurczające błonę śluzową. Czasem wykorzystywany jest antybiotyk na zatoki. Pomaga także płukanie zatok roztworem soli fizjologicznej.