Płukanie zatok – jakie są wskazania? Czym, kiedy i jak płukać zatoki?

Jakie są wskazania do płukania zatok?

Kiedy płukać zatoki? Zatoki oboczne nosa to przestrzenie wypełnione powietrzem, które w prawidłowych warunkach są jałowe (nie powinny bytować w nich bakterie, grzyby czy wirusy). Kiedy w wyniku infekcji wirusowej, bakteryjnej, a rzadziej grzybiczej, dochodzi do stanu zapalnego błony śluzowej nosa oraz zatok, ich ujścia zostają zablokowane, a także występują uporczywe dolegliwości. Pacjenci skarżą się wówczas na zatkane zatoki.

Za stan zapalny, oprócz infekcji dróg oddechowych, często odpowiadają reakcje alergiczne, działanie wziewnych czynników drażniących i zanieczyszczeń powietrza oraz wady anatomiczne, takie jak:

• skrzywienie przegrody nosa,
• przerost migdałków podniebiennych,
• stan po operacjach laryngologicznych,
• choroby współistniejące, np. mukowiscydoza.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Chore zatoki – jakie są objawy zapalenia zatok?

Chore zatoki objawiają się:

• uporczywym katarem,
• uczuciem zatkania nosa,
• kaszlem (najczęściej uporczywym i duszącym),
• drapaniem w gardle spowodowanym spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
• upośledzeniem węchu,
• częstymi bólami głowy.

Płukanie zatok, obok leczenia przeciwzapalnego, antybiotykoterapii i sterydoterapii, jest jedną z metod leczenia, którą można rozpocząć samodzielnie w domu. Dane naukowe potwierdzają skuteczność płukania nosa w profilaktyce infekcji górnych dróg oddechowych i w czasie występowania ciężkich objawów.

Czytaj również: Szałwia – na co pomaga? Właściwości lecznicze i zastosowanie szałwii lekarskiej

Jak płukać zatoki?

Dawniej nasze mamy i babcie polecały inhalacje na „odetkanie nosa”. Dziś dostępne są o wiele bardziej efektywne i nowoczesne metody. Jak przeprowadzić zabieg płukania zatok?

Można w tym celu wykorzystać gumowe gruszki do nosa lub, dostępne w aptekach, specjalne irygatory. Urządzeń tych należy używać zgodnie z instrukcją obsługi zawartą w opakowaniu. Producent zaleca zwykle wprowadzanie specjalnej końcówki, na 1–2 cm, do jednego z otworów nosa i aplikację przygotowanego wcześniej roztworu pod ciśnieniem lub ustawiając butelkę otworem do dołu.

W podobny sposób należy umieścić w nosie końcówkę gumowej gruszki. Gotowe zestawy do irygacji w formie aerozolu należy aplikować kolejno do jednego otworu nosowego.

Zabieg wykonuje się z głową pochyloną do przodu i skręconą w stronę przeciwną do płukanej. Należy pamiętać, aby wcześniej oczyścić nos z wydzieliny. Im skuteczniej udrożnimy nos, tym większa szansa, że leczniczy roztwór dostanie się do chorej zatoki. W miarę wprowadzania płynu do nosa poczujemy, jak spływa on do gardła lub drugiego przewodu nosowego. To prawidłowy objaw oznaczający skuteczne udrażnianie ujścia zatok przynosowych.

Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?

Czym płukać zatoki?

Do zabiegu irygacji zatok można wykorzystać izo- lub hipertoniczny roztwór popularnej soli, czyli chlorku sodu, lub użyć gotowych mieszanek dołączanych do zestawów do płukania zatok. Zawierają one, oprócz chlorku sodu, także inne sole, np.: chlorek potasu, chlorek magnezu, chlorek wapnia czy wodorowęglan sodowy.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Niezależnie od tego, co wybierzemy, działanie takiego roztworu polega na rozrzedzeniu zalegającej wydzieliny i pobudzeniu naturalnych procesów oczyszczania nosa przy udziale nabłonka rzęskowego pokrywającego jego śluzówkę. Gotowe preparaty zawierają także substancje nawilżające i ułatwiające regenerację błony śluzowej. Stosując roztwór chlorku sodu, można wybrać pomiędzy tak zwanym roztworem izotonicznym o stężeniu 0,9 proc. oraz wyższym – hipertonicznym – o stężeniu 3 proc.

Pierwszy z nich jest łagodniejszy, można go stosować u dzieci oraz kobiet w ciąży. Drugi posiada dodatkowo działanie przeciwobrzękowe, powoduje podrażnienie dróg oddechowych i jeszcze intensywniej pobudza ich oczyszczanie, dlatego zaleca się go wyłącznie osobom dorosłym z długo utrzymującymi się oraz mocno nasilonymi objawami, np. w alergicznym nieżycie nosa.

Czy płukanie zatok jest bezpieczne?

Zabieg irygacji zatok należy do bezpiecznych metod leczenia i dlatego można go wykonywać samodzielnie w domu. To dobry, domowy sposób na chore zatoki.

Postępując zgodnie z instrukcją użytkowania irygatorów, zwłaszcza z zaleceniami dotyczącymi higieny, nie powinny zdarzyć się jakiekolwiek powikłania. W przypadku, gdy po zabiegu pojawia się pieczenie, swędzenie, krwawienie z nosa, kolejnym razem należy użyć mniej stężonego roztworu soli.

Należy także pamiętać, aby podczas płukania nie przechylać głowy do tylu, może bowiem dojść do zachłyśnięcia. Do tej pory nie odnotowano istotnych działań niepożądanych po zabiegu płukania nosa i zatok.

Domowe sposoby na płukanie zatok

Najlepszym sposobem na irygację zatok jest użycie zestawu do płukania zatok. Alternatywę stanowi przeprowadzenie zabiegu domowym sposobem. Jak płukać zatoki?

• Przygotuj gumową gruszkę lub tak zwany kubek Neti – naczynie przypominające duży lejek. W aptece kupisz sól fizjologiczną o stężeniu 0,9 proc. lub wyższym – 3 proc. Podobny roztwór przygotujesz samodzielnie, rozpuszczając w szklance letniej wody (najlepiej destylowanej lub przegotowanej) mniej więcej ¼ łyżeczki soli niejodowanej oraz szczyptę sody oczyszczonej. Możesz także wykorzystać proporcje: 1 płaska łyżeczka na litr wody.
• Wymieszaj roztwór i przelej do kubka Neti lub zaciągnij do gruszki.
• Nad zlewem lub wanną nachyl głowę i skręć ją o 90 stopni, tak aby jedna dziurka nosa była u góry, druga u dołu. Głowa powinna być ułożona równolegle do podłoża.
• Umieść w górnej dziurce końcówkę gruszki lub kubka, lekko zaciskając na niej skrzydełko nosa, następnie, oddychając przez otwarte usta, powoli wlewaj wodę do nosa. Powinna ona wypływać drugą dziurką, może także częściowo spływać do gardła – jeśli tak się dzieje, staraj się ją wypluwać.
• Wydmuchaj nos, a następnie powtórz zabieg, zmieniając ułożenie i wlewając wodę do drugiej dziurki nosa.

Płukanie zatok wykonuj raz dziennie przez okres 3 tygodni. Nawet przy zapaleniu zatok i dużej ilości śluzu, już po kilku zabiegach odczujesz wyraźną ulgę. Innym rozwiązaniem w walce z chorymi zatokami jest wdychanie pary wodnej z naczynia umieszczonego pod ręcznikiem. Do takich inhalacji można dodać olejek eteryczny lub torebkę ziołowej herbaty (rumianku, mięty, skrzypu polnego, tymianku). Pomocne będzie także wąchanie świeżo pokrojonej cebuli, chrzanu czy rozgniecionego czosnku, picie herbaty z cynamonem lub imbirem. Te naturalne substancje podrażnią błonę śluzową i spowodują oczyszczenie nosa i zatok. Na stan zapalny zatok dobrze zrobią także ciepłe okłady na czoło oraz nos.

Przeciwwskazania do płukania zatok

Istnieją pewne sytuacje, kiedy nie należy wykonywać zabiegu irygacji zatok. Kto nie powinien płukać zatok? Ostrożność należy zachować:

• u osób z nadwrażliwością na chlorek sodu;
• w stanach po urazie twarzoczaszki;
• w przypadku drgawek i drżenia powodującego ryzyko zachłyśnięcia się;
• przy całkowicie zablokowanym nosie;
• po niedawnej operacji w obrębie ucha lub nosa;
• przy jednoczesnym zapaleniu ucha środkowego;
• bezpośrednio przed pójściem spać.

Jeśli masz wątpliwości związane z zabiegiem płukania zatok lub potrzebujesz dokładnego instruktarzu, jak przeprowadzić irygację, zapytaj swojego lekarza o poradę.

Zobacz jak prawidłowo wykonać irygację