Jakie są przyczyny zapalenia zatok?

Zatoki to przestrzenie w obrębie kości czaszki wypełnione powietrzem, znajdujące się wokół nosa i oczu. U człowieka wyróżnia się zatoki: czołowe, sitowe, szczękowe, klinowe. Do ostrego zapalenia zatok przynosowych dochodzi najczęściej wskutek przejścia infekcji z jamy nosowej, czyli jako powikłanie klasycznego przeziębienia. Infekcja szerzy się od błony śluzowej nosa, zajmując również błonę śluzową zatok przynosowych.

Ostre zapalenie zatok przynosowych jest bardzo częstą dolegliwością w okresie przeziębień i grypy, czyli w okresie jesienno-zimowym. Poza drobnoustrojami wywołującymi chorobę, jakimi są najczęściej wirusy i bakterie, istnieją również inne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia schorzenia. Ostre zapalenie zatok przynosowych może rozwinąć się także na skutek zmienionej chorobowo błony śluzowej zatok lub przedostania się do nich wody przy pływaniu bądź w wyniku powikłania zapalenia zębopochodnego. Dodatkowo na rozwój zapalenia wpływa ogólne osłabienie organizmu. O ostrym zapaleniu zatok przynosowych można mówić, jeśli opisane poniżej objawy utrzymują się do 3 tygodni.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Objawy ostrego zapalenia zatok przynosowych

Objawy ostrego zapalenia zatok przynosowych rozwijają się szybko. Najczęściej poprzedzone je infekcja – zazwyczaj wirusową. Czasem dochodzi do nadkażenia bakteryjnego – wtedy objawy zapalenia zatok są bardziej intensywne i męczące. W zależności od tego, które zatoki zostały objęte infekcją, mogą być odmienne. Istnieje jednak kilka symptomów wspólnych dla ostrego zapalenia zatok.

Do objawów zapalenia zatok należą:

• zatkany nos, katar – mogą występować z różną intensywnością, czasem aż do całkowitej niedrożności nosa;
• uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła jest bardzo uciążliwym objawem, ponieważ wydzielina zamyka nozdrza tylne – chory musi stale odchrząkiwać;
• kaszel;
• ból gardła, drapanie w gardle, utrudnione przełykanie;
• osłabienie, podwyższona temperatura ciała;
• ból głowy – o różnej lokalizacji;
• ból zębów, szczęki.

Jak rozpoznać, które zatoki są chore?

Dodatkowo w przebiegu ostrego zapalenia zatok występuje ból poszczególnych części twarzy i głowy w zależności od tego, która zatoka została objęta procesem chorobowym.

• Ostre zapalenie zatoki sitowej: charakterystyczne są bóle w okolicy oczodołów, zwłaszcza – w przyśrodkowym kącie oka i przy nasadzie nosa oraz w okolicy skroni. Bóle są nasilone zwłaszcza w godzinach porannych i w ciągu dnia. Pozycja leżąca na plecach nasila ból. Dodatkowo zapaleniu zatoki sitowej może towarzyszyć ropny wyciek z nosa oraz jego niedrożność.
• Zatoki szczękowe stanowią najczęstszą lokalizację zapalenia zatok u osób dorosłych. Ostre zapalenie zatoki szczękowej może przebiegać z silnym bólem kości policzkowych po jednej stronie (w przypadku jednostronnego zapalenia) lub obu stronach (w przypadku zajęcia obydwu zatok). Zapaleniu towarzyszy ból zębów, szczęki, oczodołów (może być odczuwany również jak ból za gałką oczną). Bóle nasilają się przy pochyleniu głowy do przodu i w trakcie oczyszczania nosa, a zmniejszają podczas leżenia na plecach.
• Ostre zapalenie zatoki czołowej objawia się przede wszystkim ciężkim, rozpierającym bólem głowy w okolicy czołowej. Ból występuje również przy opukiwaniu zatoki czołowej, nasila się podczas leżenia na plecach, natomiast słabnie przy uniesieniu głowy.
• W przypadku objęcia ostrym procesem zapalnym zatoki klinowej, ból umiejscowiony jest głęboko „wewnątrz głowy”, może wystąpić w okolicy potylicznej, czołowej czy skroniowej, przez co utrudni szybkie rozpoznanie. Leżenie na plecach nasila objawy, a uniesienie głowy zmniejsza dolegliwości.

Domowe sposoby na ostre zapalenie zatok przynosowych

Domowe sposoby mogą być stosowane tylko w przypadku łagodnych dolegliwości. Nie można zapominać, że są to metody działające doraźnie, czyli zmniejszające natężenie objawów. Nie likwidują one natomiast przyczyny choroby. Aby skutecznie leczyć ostre zapalenie zatok przynosowych, należy skonsultować się z lekarzem w celu wdrożenia odpowiedniej terapii.

• Płukanie jam nosa (irygacja zatok) – wykonuje się przy użyciu roztworu chlorku sodu, który oczyszcza jamy nosowe z zalegających w zatokach alergenów, wydzieliny oraz drobnoustrojów. Zabieg ma działanie nawilżające. Płukanie zatok najlepiej wykonywać przy pomocy gotowych zestawów dostępnych bez recepty w aptece.
• Inhalacje na zatoki – polegają na wdychaniu pary wodnej z dodatkiem soli kuchennej bądź morskiej oraz aromatu olejków eterycznych (np. kamforowego, eukaliptusowego, sosnowego, miętowego). Inhalacje powinny być stosowane przynajmniej 3 razy dziennie przez 10 minut. Zaleca się również korzystanie z ciepłych kąpieli oraz sauny.
• Wdychanie oparów ze świeżo rozkrojonej cebuli, czosnku oraz startego chrzanu.
• Ciepłe okłady – z grochu lub soli umieszczonych w lnianym woreczku. Należy uważać, aby woreczki nie były zbyt gorące i nie poparzyły skóry.
• Herbata z cynamonem lub imbirem – ma właściwości rozgrzewające oraz udrażniające.

Leki na ostre zapalenie zatok przynosowych

• Antybiotykoterapia – powinna być odpowiednio dobrana przez lekarza i stosowana przez około 14 dni. Stosowanie antybiotyku jest celowe w przypadku infekcji bakteryjnych. W przypadku braku poprawy bądź pogorszenia stanu klinicznego w trakcie stosowania antybiotyku, wykonywane zostaje badanie bakteriologiczne. Głównym celem leczenia ostrego zapalenia zatok jest opanowanie zakażenia. Aby stosowane antybiotyki mogły skutecznie zadziałać, konieczna staje się również ewakuacja wydzieliny zalegającej w zatokach. Dlatego też w trakcie antybiotykoterapii konieczne jest zastosowanie dodatkowych leków, tj. mukolityków, glikokortykoidów czy leków obkurczających błonę śluzową.
• Leki obkurczające błonę śluzową mogą być stosowane miejscowo bądź ogólnoustrojowo. Wybierając preparaty w postaci kropli do nosa lub aerozoli, należy sięgnąć po takie, które zawierają m.in. oksymetazolinę. Preparatów tych nie wolno stosować dłużej niż 3–5dni.
• Leki w postaci tabletek na zatoki zawierają pseudoefedrynę, która zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, udrażniając nos i zatoki. Warto więc sięgnąć po środki zawierające nie tylko substancje przeciwzapalne i przeciwbólowe, ale także zmniejszające obrzęk błony śluzowej.
• Leki mukolityczne (inaczej leki rozrzedzające wydzielinę) powodują, iż wydzielina zalegająca w zatokach staje się upłynniona i łatwiejsza do usunięcia, dzięki czemu drożność ujść zatok przynosowych zostanie utrzymana. Do leczenia ostrego zapalenia zatok przynosowych można stosować mukolityki w każdej postaci, tj. doustnej, donosowej czy w postaci inhalacji z dodatkiem leków mukolitycznych. Do najważniejszych mukolityków wykorzystywanych w ostrym zapaleniu zatok przynosowych zalicza się m.in.: acetylocysteinę, ambroksol, bromheksynę oraz karbocysteinę.
• Leki przeciwzapalne – można stosować ibuprofen, który działa zarówno przeciwbólowo, jak i przeciwzapalnie.