Nowotwory nosa i zatok przynosowych – rak nosa i rak zatok

Rak nosa i rak zatok przynosowych – kto choruje?

Nowotwory nosa i zatok stanowią zaledwie 0,5 proc. wszystkich nowotworów. Są jednakże istotnym problemem medycznym, gdyż ich rokowanie pozostaje niezadowalające, pomimo rozwoju metod diagnostycznych i leczniczych. Pacjenci często nie zwracają uwagi na pierwsze objawy i zgłaszają się do lekarza, w momencie, gdy na skuteczne leczenie jest za późno.

Nowotwory zatok i nosa występują dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet, a szczyt zachorowań przypada na 5–7 dekadę życia. Do grup o szczególnym ryzyku zachorowalności na raka płaskonabłonkowego jamy nosowej należą osoby, które mają związek z produkcją niklu i chromu (przemysł samochodowy, budowlany). Praca w przemyśle drzewnym z kolei wiąże się ściśle z wystąpieniem gruczolaka zatok.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Istotnym czynnikiem ryzyka raka nosa i zatok jest praca w destylarniach alkoholu izopropylowego, fabrykach tekstyliów i obuwia. Stwierdzono także związek pomiędzy infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) lub Epsteina-Barr (EBV), a rozwojem raka niezróżnicowanego i chłoniaków. Ponadto przyczyną raka zatok i nosa może być palenie tytoniu.

Sprawdź też: Strupy w nosie – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy nowotworów nosa i zatok przynosowych

Objawy kliniczne występują zwykle dość późno i są bagatelizowane przez chorego. Dzieje się tak dlatego, że zarówno w zatokach, jak i jamie nosowej jest wystarczająco dużo miejsc, by nowotwór mógł się rozwijać, a przy tym nie powodował dysfunkcji.

Podstawowym i najbardziej charakterystycznym objawem raka zatok jest jednostronna niedrożność przewodów nowych często przebiegająca z wydzieliną. Bywa, że pojawia się drobne krwawienie z nosa.

Dołączają się także niespecyficzne dolegliwości, jak parestezje twarzy, czyli przykre uczucie mrowienia, drętwienia lub wzrost temperatury po stronie zmiany oraz zaburzenia czucia.

Wzrost guza zatok i nosa prowadzi do pojawienia się dolegliwości bólowych. W zależności od lokalizacji występują także inne objawy.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Guz w zatokach – jakie są objawy nowotworu zatok?

Guzy wywodzące się z dolnej ściany zatoki szczękowej często naciekają podniebienie, co w efekcie powoduje owrzodzenie i powstanie przetoki-otworu łączącego zatokę i jamę ustną. Skutkuje to rozchwianiem i wypadaniem zębów, a w miejscu po jego usunięciu powstaje niegojące się owrzodzenie lub ziarnina. Czasami guz w zatokach nacieka też okoliczne mięśnie – żwacze i skrzydłowe, przez co u chorego występuje szczękościsk. Jeśli dochodzi do zajęcia nerwów, dolegliwości bólowe są bardzo intensywne.

Rozwój nowotworu w środkowej i górnej części zatoki rozrastając się, może powodować deformację policzka i nosa. Dodatkowo niejednokrotnie wzrasta w kierunku ściany oczodołu, przez co następuje wypchnięcie gałki ocznej, podwójne widzenie, łzawienie, aż w końcu – utrata wzroku. Nowotwory wywodzące się pierwotnie z zatoki sitowej, mogą również powodować objawy ze strony narządu wzroku.

Guz jamy nosowej natomiast może w niektórych przypadkach spowodować zamknięcie trąbki słuchowej. Jest to kanał łączący jamę bębenkową ucha środkowego z częścią górną gardła, służący do wyrównywania ciśnień po obu stronach błony bębenkowej. Skutkuje to gorszym przekazywaniem fali dźwiękowej do kolejnych struktur narządu słuchu, przez co upośledzeniem słuchu, a nawet całkowitą głuchotą. Nowotwory nosa często również powodują wysiękowe zapalenie ucha. Duży rozrost skutkuje deformacją kości nosa.

Czytaj również: Rak nosogardła (jamy nosowo-gardłowej) – przyczyny, objawy, leczenie

Rak zatok – rodzaje nowotworów

Nowotwory nosa i zatok przynosowych, jak i te występujące w innych narządach, są złośliwe lub niezłośliwe. Obie grupy mogą wywodzić się z różnych tkanek, przez co wyróżniamy guzy: pochodzenia nabłonkowego, tkanek miękkich, kości i chrząstek, krwiolimfatyczne, neuroektodermalne, z komórek zapalnych.

Rak płaskonabłonkowy

Najczęstszym nowotworem pierwszej grupy jest rak płaskonabłonkowy zatok (85–90 proc. wszystkich w tej okolicy). Zbudowany jest on z komórek, różnicujących się w nabłonek płaski. Może wykazywać cechy rogowacenia lub nie. Zazwyczaj jest kruchym, przypominającym brodawki guzem, zmienionym krwotocznie lub martwiczo.

Na podstawie obrazu mikroskopowego wyróżnia się kilka jego podtypów, które charakteryzują się różnym stopniem agresywności. Najgorsza pod względem rokowanie jest tzw. postać bazaloidalna. Nowotwór ten najczęściej rozwija się w krajach azjatyckich, może jednak występować również w Europie.

Gruczolak zatok

Drugi co do częstości nowotwór złośliwy zatok pochodzenia nabłonkowego to gruczolakorak . Charakteryzuje się on tworzeniem struktur gruczołowych. Posiada zdolność do wydzielania dużej ilości śluzu.Najprostszy podział dzieli go na typ jelitowy i niejelitowy.

Pierwszy to białawe lub różowe zmiany, wystające ponad powierzchnię błony śluzowej. Drugi natomiast jest przeważnie zmianą płaską. Jego występowanie jest związane z narażeniem na wdychanie alkaloidów, aldehydów, saponin i terpentyn, czyli substancji obecnych w pyle drzewnym.

Inne guzy nabłonkowe

Rzadszymi są złośliwe guzy nabłonkowe wywodzące się z gruczołów ślinowych, których przedstawicielem jest rak gruczołowo-torbielowaty. Zazwyczaj obejmuje zatokę szczękową i podniebienie twarde. W miarę rozwoju penetruje w kierunku oczodołu i dróg łzowych. Charakteryzuje się powolnym wzrostem z tendencją do szerzenia się wzdłuż nerwów. Co więcej, może dawać przerzuty drogą krwionośną do odległych narządów, np. płuc.

Guzy złośliwe mogą także rozwijać się z nabłonka węchowego obecnego w nosie i nazywane są wówczas neuroendokrynnymi. Jednym z nich jest nerwiak węchowy zarodkowy. Przypomina szaro-czerwone, silnie unaczynione polipy. Charakteryzuje się dużą agresją, często nacieka oczodół oraz podstawę czaszki i przerzut uje do kości i węzłów chłonnych.

Niezróżnicowany rak z kolei zawiera w swej budowie elementy różnych nowotworów, m.in. nerwiaka zarodkowego.

Brodawczaki zatok przynosowych i czerniak

W okolicy nosa i zatok występują także złośliwe nowotwory kojarzone na ogół z innymi narządami. Klasycznym przykładem jest czerniak złośliwy, który zazwyczaj dotyczy skóry. Jego obecność w jamie nosowej lub zatokach ma znacznie gorsze rokowania. Daje przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych i płuc.

W grupie nowotworów pochodzenia nabłonkowego o charakterze niezłośliwym wyróżnia się głównie brodawczaki zatok przynosowych. Rozwijają się on z nabłonka rzęskowego pokrywającego jamę nosową i zatoki. W etiopatogenezie dużą rolę odkrywa zakażenie wirusem ludzkiego brodawczaka, którego przenoszenie związane jest z ryzykownymi kontaktami seksualnymi.

Guzy zatok tkanek miękkich

Do guzów tkanek miękkich zalicza się nowotwory wywodzące się z komórek mięśniowych, komórek produkujących kolagen i elastynę (fibroblasty), komórek naczyń czy osłonek nerwów. Mogą one być zarówno łagodne jak i złośliwe.

Inne guzy okolicy nosa i zatok mogą wywodzić się dojrzałej kości, wówczas nazywane są kostniakami (postać łagodna) lub kostniakomięsakami (postać złośliwa). Analogicznie – guzy, które biorą początek z chrząstki nazywane są chrzęstniakami lub chrzęstaniakomięsakami. Zazwyczaj występują w obrębie zatoki szczękowej. Mogą być położone centralnie wewnątrz kości lub obwodowo, powodując uniesienie okostnej.

W omawianej okolicy występują także guzy krwiolimfatyczne, czyli m.in.: chłoniaki, szpiczaki. Mogą wywodzić się z dwóch typów komórek układu odpornościowego: limfocytów T lub limfocytów B. Nowotwory neuroendokrynne są skrajnie rzadkie. Rozwijają się z komórek wydzielających hormony.

Czytaj również: Obrzęk Reinkego – co to jest? Przyczyny, objawy, jak leczyć obrzęk Reinkego?