Grzybica ucha – jakie są objawy, przyczyny, leczenie, grzybiczego zapalenia ucha

Co to jest grzybica ucha i jakie są jej przyczyny?

Grzybica najczęściej kojarzy się ze zmianami na paznokciach rąk i stóp, jednakże mogą one pojawiać się również w innych miejscach, m.in. w jamie ustnej, przełyku, uchu i gardle.

Najczęstszą czynnikiem etiologicznym grzybicy ucha są drożdżaki z rodzaju Candida , a szczególnie Candida albicans , który jest przyczyną ponad 90 proc. infekcji grzybiczych. Przyczyną zachorowania są także inne grzyby: Candida tropicalis, Candida glabrata oraz Candida parapsilosis. Rzadziej spotyka się zakażenia innymi grzybami, takimi jak Aspergillus, Mucor czy Rhizopus.

Wspomniane mikroorganizmy fizjologicznie kolonizują jamę ustną, gardło oraz jamę nosową. Ludzki organizm jest dla nich środowiskiem życia, pożywieniem oraz miejscem wydalania zbędnych produktów przemiany materii. Sprawny system immunologiczny zdrowego człowieka hamuje nadmierny rozwój Candida, jednak w momencie osłabienia odporności grzyby te stają się groźnymi patogenami.

Grzybica ucha – czynniki ryzyka

Istnieje wiele sytuacji, w których jesteśmy szczególnie predysponowani do zakażeń grzybiczych ucha. Są to zwłaszcza niedobory odporności. Choroba ucha rozwija się częściej w przypadku niedożywienia, w tym szczególnie wtedy, gdy pojawiają się niedobory żelaza, molibdenu, witamin z grupy B. Niedostateczne warunki bytowe, zamieszkiwanie w internatach, koszarach i innych dużych skupiskach zwiększa ryzyko zachorowania na grzybicę ucha.

Czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju drożdżycy ucha jest cukrzyca i wszelkie inne zaburzenia leżące u podstaw zaburzenia glikemii. Tu warto wspomnieć, że spożywanie zbyt wielu węglowodanów przyspiesza rozwój choroby (grzyb w uchu ma pożywkę do rozwoju i namnażania się).

Częściej chorują małe dzieci i osoby starsze. Kandydoza kojarzona jest też z zaburzeniami hormonalnymi, takimi jak niedoczynność przytarczyc lub niedoczynność nadnerczy.

Do rozwoju choroby predysponują także nowotwory – białaczka, chłoniak, rak. Grzybica w uchu jest częstsza podczas leczenia immunosupresyjnego (hamującego układ odpornościowy) lub w przypadku przewlekłego przyjmowania sterydów.

Objawy grzybicy ucha zewnętrznego

Grzybica ucha może być ostra lub przewlekła. Zazwyczaj dotyczy przewodu słuchowego zewnętrznego, czyli części ucha zewnętrznego, odpowiedzialnej za przekazywanie dźwięków.

Objawy grzybicy ucha zewnętrznego to:

• ból ucha,
• świąd ucha – swędzenie jest bardzo silne i dokuczliwe,
• pieczenie w uchu,
• uczucie wilgoci w uchu i obecności płynu – woda w uchu,
• uczucie pełności w uchu i zatkania ucha,
• wyciek z ucha – płyn jest najczęściej żółto-zielony lub żółty i ropny, ma nieprzyjemny zapach (śmierdzi dlatego, że bakterie wydzielają produkty przemiany materii),
• upośledzenie słuchu.

Zazwyczaj nie obserwuje się objawów ogólnych jak osłabienie, gorączka czy senność.

Grzybica ucha – powikłania

Grzybica ucha środkowego jest rzadziej spotykana. Jest głównie konsekwencją migracji grzyba z przewodu słuchowego przez ubytek w błonie bębenkowej, który powstaje np. po przewlekłych zakażeniach bakteryjnych w tym miejscu.

Drugą możliwością są rany pooperacyjne. Grzyb w tej lokalizacji powoduje niedrożność trąbki słuchowej i wciągnięcie wiotkiej części błony bębenkowej, co skutkuje wytworzeniem swoistej kieszonki w tejże błonie.

Gromadzi się tam złuszczony naskórek, którego droga opróżniania została zamknięta. W efekcie formuje się guzowaty twór zwany perlakiem. Masa złuszczającego się nabłonka, która buduje wnętrze perlaka jest doskonałą pożywką dla bakterii, które wtórnie mogą rozwijać się w jego wnętrzu.

Perlak ucha może rozrastać się do sąsiadujących z uchem środkowym struktur, m.in. kanału nerwu twarzowego, powodując jego niedowład (porażenie kącika ust i niemożność zamknięcia oka po stronie uszkodzenia). W poważnych przypadkach zajmuje również kości czaszki i opony mózgowo-rdzeniowe.

Diagnostyka grzybicy ucha – badania

Lekarz laryngolog dokona też badania – wziernikowania ucha. Obserwacja charakterystycznych zmian i pierwszych objawów pozwoli postawić wstępną diagnozę. Najprostszą i najszybszą metodą rozpoznania, czy przyczyną zapalenia ucha jest grzybica, jest wykonanie preparatu bezpośredniego, czyli pobranie próbki z ucha (wymaz z ucha). Inną możliwością jej wykonanie posiewów na odpowiednie podłoża wybiórcze.

Wykonuje się także badania histopatologiczne – pobiera się wycinek z miejsca podejrzanego o obecność grzyba, a następnie barwi się specyficzną metodą, aby uwidocznić fragmenty grzyba pod mikroskopem.

Można także wykonać testy serologiczne, dzięki którym można wykryć obecność antygenu grzyba lub wytworzonych przeciwko niemu przeciwciał we krwi. Są one jednak przydatne tylko do wstępnej diagnostyki zakażeń narządowych – nie umożliwiają jednoznacznego wykrycia gatunku.

Dostępne są także metody diagnostyki molekularnej – PCR i różne warianty. Jest to badanie umożliwiające wykrycie materiału genetycznego grzyba w badanym materiale.

Grzybice w laryngologii nie powinny być oceniane tylko na podstawie wyżej wymienionych badań. Ostateczna diagnoza powinna być postawiona w oparciu o zdjęcie RTG lub, jeśli to wskazane przez specjalistę, inne badanie obrazowe.

Jak leczyć grzybicę ucha – czy tylko antybiotyk?

Grzybice dają szereg uporczywych objawów, dlatego bardzo ważne jest szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia. Leczenie grzybicy ucha jest procesem długim i często trudnym zarówno dla pacjenta, jak i lekarza. Przede wszystkim należy wyjaśnić etiologię wystąpienia grzybicy i poznać ewentualną chorobę bezpośrednio wpływającą na obniżenie odporności.

Po przeprowadzeniu odpowiedniej diagnostyki i wykryciu czynnika przyczynowego należy zastosować miejscowo leki na grzybicę, na które wrażliwy jest konkretny szczep. Skutecznym antybiotykiem przeciwgrzybiczym na Candida i inne grzyby chorobotwórcze okolic ucha jest nystatyna. W zależności od stężenia może on hamować rozwój komórek grzyba (działanie fungistatyczne) lub niszczyć je.

Mechanizm ten opiera się na uszkadzaniu błony komórkowej grzyba przez wiązanie się z budującymi ją sterolami. Podobne działanie wykazuje Amfoterycyna B. Ta jednak – w przeciwieństwie do nystatyny – prowadzi również do poważnych działań niepożądanych, takich jak uszkodzenie nerek, zakrzepowe zapalenie żył, wymioty, nadwrażliwość na promienie UV czy niedokrwistość.

Oprócz antybiotyków, stosuje się syntetyczne leki przeciwgrzybicze, które hamują aktywność enzymów odpowiedzialnych za syntezę steroli błony komórkowej grzybów. Skuteczność w leczeniu wykazują pochodne triazolowe, głównie flukonazol.

Domowe sposoby na grzybicę w uchu

W przypadku grzybicy ucha najlepsza – oprócz płynów – jest maść. Brak poprawy po leczeniu miejscowym (maść, krem) jest wskazaniem do włączenia leczenia doustnego. Należy przy tym uwzględnić możliwość penetracji leku przeciwgrzybiczego do miejsca objętego infekcją, czyli ucha.

Warto również zwrócić uwagę na właściwości wchłaniania konkretnego leku z przewodu pokarmowego i wybrać właściwą drogę podania. W czasie terapii należy prowadzić monitorowanie mikrobiologiczne, aby mieć pewność, że lek został prawidłowo dobrany.

Leczenie grzybicy ucha nie kończy się wraz z ustąpieniem objawów – w celu zapobiegania nawrotom trzeba je kontynuować jeszcze przez 2 tygodnie po ustąpieniu symptomów.

Ponadto pacjent powinien przestrzegać odpowiedniej diety: wykluczyć nadmiar węglowodanów (słodycze, białe pieczywo, owoce), zaprzestać spożywania alkoholu. Jeżeli przyczyną obniżenia odporności były niedobory witamin i pierwiastków, trzeba pamiętać o ich suplementacji.