Czy chrapanie to objaw choroby – bezdechu sennego?

Czy chrapanie jest groźne i oznacza chorobę?

Chrapanie to z pozoru niewinna przypadłość, bardzo powszechna w społeczeństwie. Może być jednak objawem poważnego schorzenia, jakim jest obturacyjny bezdech senny. Dlatego gdy chrapanie zakłóca spokojny sen i uprzykrza życie innym członkom rodziny, warto zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednią diagnostykę i – w razie potrzeby – zaleci właściwą terapię.

Chrapanie, czyli dźwięki oddechowe powstające w wyniku drgania miękkich części gardła, nie oznacza choroby. Gdy jednak jest ono głośne, nieregularne lub pojawia się także w pozycji siedzącej – może stanowić objaw niepokojący.

Podczas snu zmniejsza się napięcie mięśni tworzących ściany gardła, co doprowadza do zwężenia górnych dróg oddechowych. Sprzyja to chrapaniu i spłyceniu oddychania, a nawet występowaniu bezdechów – przerw w oddychaniu, trwających co najmniej 10 sekund (gdy dochodzi do chwilowego zamknięcia górnych dróg oddechowych).

Warto wiedzieć, że bezdechy występują także u osób zdrowych, najczęściej w trakcie zasypiania. Jednak nadmierna ich liczba doprowadza do: pogorszenia utlenowania organizmu, wybudzania w nocy i wzrostu ciśnienia tętniczego. Taki obraz zaburzeń snu nasuwa podejrzenie obturacyjnego bezdechu sennego.

Przeczytaj też: Jakie funkcje spełnia języczek podniebienny?

Obturacyjny bezdech senny (OBS) – jakie są przyczyny i objawy?

Następstwem spłyceń oddychania i bezdechów jest fragmentacja snu – wielokrotne przebudzenia, których chory często nie jest świadomy. Generuje to szereg dolegliwości w trakcie dnia. Pacjent jest senny, zmęczony, zasypia wbrew własnej woli. Uskarża się często na bóle głowy i gardła, zaburzenia pamięci oraz koncentracji, obniżenie nastroju, drażliwość, osłabienie libido.

Ponadto w nocy pojawiają się takie objawy, jak wzmożona potliwość, nykturia (częste oddawanie moczu w nocy), niespokojny sen, trudności z zasypianiem (a nawet bezsenność), uczucie kołatania serca i suchość w jamie ustnej po przebudzeniu.

Wśród przyczyn chrapania i zwężenia gardła w czasie snu wymienia się:

• otyłość – zwłaszcza gdy obwód szyi przekracza 40 cm u kobiet i 43 cm u mężczyzn;
• skrzywioną przegrodę nosową;
• przerost migdałków podniebiennych;
• picie alkoholu – zwłaszcza przed snem;
• palenie tytoniu;
• zażywanie leków nasennych i uspokajających;
• długi języczek.

Wymienić tu należy także niektóre schorzenia, takie jak akromegalia czy niedoczynność tarczycy.

Bezdech senny a polisomnografia

Na podstawie zgłaszanych objawów, mogących sugerować obturacyjny bezdech senny, lekarz zleca odpowiednią diagnostykę. Pierwszym krokiem jest wypełnienie przez pacjenta kwestionariusza skali senności Epworth (ESS), który określa ryzyko zapadnięcia w drzemkę lub zaśnięcia w takich sytuacjach, jak oglądanie telewizji, prowadzenie samochodu, czy rozmowa. Wynik równy lub większy niż 10 punktów wymaga dalszej diagnostyki.

Następnym krokiem jest wykonanie polisomnografii (badania snu), w czasie której ocenia się takie parametry, jak chrapanie, zawartość tlenu we krwi, tętno czy przepływ powietrza przez nos i usta.

Jest to jednak badanie trudno dostępne, dlatego rozpoznanie często stawia się na podstawie określonych kryteriów AASM, gdzie pod uwagę brana jest liczba i czas występowania epizodów oddechowych (bezdechów i spłyceń oddychania) oraz objawy charakterystyczne dla OBS – tj. przebudzenia z uczuciem zatrzymania oddechu czy ciągłe zmęczenie.

Nieleczony obturacyjny bezdech senny stwarza poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, ponieważ zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, niewydolność serca, a także zaburzenia rytmu i przewodzenia.

Bezdech nocny (senny) jest istotnym czynnikiem wpływającym na liczbę wypadków drogowych spowodowanych zaśnięciem za kierownicą lub zmniejszoną koncentracją i uwagą. W ustaleniu przyczyny senności dziennej warto brać pod uwagę także inne schorzenia, takie jak narkolepsja, zespół niespokojnych nóg czy zespół otyłości z hipowentylacją.

Czy istnieją sposoby na chrapanie?

Co zrobić, żeby nie chrapać? Najważniejszym punktem leczenia jest zmiana stylu życia. U osób otyłych konieczna staje się redukcja masy ciała, co można osiągnąć poprzez zmianę diety i zwiększenie codziennej aktywności fizycznej. Zalecana jest utrata około 1 kg na tydzień (redukcja kaloryczności posiłków o około 500 kcal na dobę), co pomoże uniknąć efektu jo-jo i nadmiernego osłabienia organizmu.

Domowym sposobem na chrapanie jest wszycie w piżamę piłki tenisowej – tak, aby chory nie mógł spać na plecach.

Wieczorami nie należy spożywać alkoholu, który sprzyja zmniejszeniu napięcia mięśni gardła. Natomiast leki uspokajające i nasenne trzeba stosować ściśle według wskazań lekarza. Korzystne jest także zaprzestanie palenia papierosów.

W aptece dostępne są także środki w postaci sprayu na chrapanie. Usuwają one przyczynę problemu, zmiękczając oraz nawilżając błonę śluzową, a także wzmacniając napięcie tkanek i ściany gardła. Specjalny system aplikacji sprawia, że substancje są podawane do nosa pod wysokim ciśnieniem, co zapewnia odpowiednie działanie produktu.

Chrapanie – leczenie – aparat CPAP czy leki?

Gdy domowe sposoby na chrapanie okażą się niewystarczające, konieczne jest wdrożenie specjalistycznego leczenia. Polega ono na utrzymaniu w drogach oddechowych stale dodatniego ciśnienia, dzięki czemu drożność dróg oddechowych nie jest zaburzona.

Aparat CPAP, który do tego służy, jest maską zakładaną przez pacjenta na nos, połączoną z urządzeniem wytwarzającym dodatnie ciśnienie.

Dzięki stosowaniu tej metody poprawia się utlenowanie organizmu, zmniejsza senność w ciągu dnia, a koncentracja i uwaga nie są zaburzone.

W razie nadmiernej senności dziennej, utrzymującej się pomimo skutecznych efektów leczenia CPAP, lekarz może zalecić stosowanie modafinilu (leku na chrapanie o działaniu stymulującym układ nerwowy).

W leczeniu bezdechu sennego wykorzystuje się także aparaty zakładane na noc, wysuwające żuchwę. Istotą ich działania jest zwiększenie napięcia mięśni gardła, dzięki czemu następuje redukcja epizodów chrapania i bezdechów sennych (nocnych).

Stosuje się także leczenie operacyjne obejmujące najczęściej korektę skrzywionej przegrody nosa oraz usunięcia migdałków podniebiennych.