Bakteryjne zapalenie zatok – przyczyny, objawy, leczenie

Zatkane i zablokowane zatoki

Zatoki są przestrzeniami powietrznymi zlokalizowanymi w twarzoczaszce. Pomiędzy jamą nosową a zatokami są wytworzone połączenia. Wnętrze zatok przynosowych pokryte jest aparatem rzęskowo-śluzówkowym. Wytwarzany śluz przez nabłonek za pomocą rzęsek jest wydzielany do jamy nosowej, zbierając po drodze zanieczyszczenia. Następnie wydzielina ewakuowana jest na zewnątrz.

Zdrowe zatoki pełnią wiele bardzo ważnych funkcji, np. ogrzewają wdychane powietrze, amortyzują uderzenia w głowę, a także wspomagają zmysł węchu. Wyróżnia się cztery rodzaje zatok – parzyste zatoki czołowe i szczękowe oraz nieparzyste – zatoki sitową i klinową.

Zakażenie zatok niesie za sobą nieprzyjemne dolegliwości. Zablokowane zatoki są efektem wytworzonej w nosie przeszkody. Także nos, zatkany przez katar i niedostateczne jego opróżnianie, wpływa na upośledzenie oczyszczania zatok.

Poza tym przyczyną zatkania zatok może być skrzywiona przegroda nosowa, przerost migdałka gardłowego lub migdałków podniebiennych, a także obecność polipa w jamie nosowej, który upośledza ewakuację wydzieliny z zatok. W takich warunkach łatwiej kolonizują się bakterie w zatokach.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Jaka jest przyczyna bakteryjnego (ropnego) zapalenia zatok?

Główną przyczyną zapalenia zatok jest nieprawidłowa wentylacja zatok oraz upośledzenie ewakuacji wydzieliny z zanieczyszczeniami z zatok przynosowych. Stan ten sprzyja rozwojowi infekcji.

Zapalenie zatok przynosowych wywołane jest przez wirusy lub bakterie. Wirusowe zapalenie zatok przebiega najczęściej łagodniej niż bakteryjne zapalenie zatok. To ostanie bywa określane także jako ropne.

Inną przyczyną zapalenia zatok przynosowych może być uszkodzenie aparatu rzęskowego nabłonka zatok (np. toksyczne uszkodzenie nabłonka powstałe u palaczy tytoniu). W wyniku tej dysfunkcji śluz z zatok nie zostaje wydzielany do jamy nosowej, powodując zaleganie w zatokach.

Zdecydowanie bardziej na zapalenie zatok przynosowych narażeni są pacjenci z alergicznym nieżytem nosa, astmą, spędzający większość czasu w pomieszczeniach suchych, ciepłych i zanieczyszczonych, a także pacjenci, którzy nie dbają o higienę jamy ustnej.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

W wyniku zablokowania zatok powstają idealne warunki do namnożenia się bakterii w zatokach. Ciepło i wilgoć sprzyjają rozwojowi kolonii. Źródłem zakażenia bakteryjnego może być próchnica zębów u pacjentów niedbających o stan uzębienia i unikających wizyt u stomatologa. Stan zapalny zatok szczególnie może być wywołany przez niedoleczone zęby. Sąsiedztwo zatok przynosowych i zębów szczęki jest bardzo bliskie.

Ostre zapalenie zatok przynosowych może być wywołane przez pneumokoki ( Streptococcus pneumoniae ), Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis. Ta ostatnia bakteria związana jest najczęściej z bakteryjnym zapaleniem zatok u dzieci.

Przewlekłe zapalenie zatok z reguły wywołane jest przez gronkowca złocistego, Pseudomonas aeruginosa, pneumokoki, a także bakterie beztlenowe bytujące w jamie ustnej – Prevotella, Fusobacterium.

Czytaj również: Obrzęk Reinkego – co to jest? Przyczyny, objawy, jak leczyć obrzęk Reinkego?

Jakie są objawy bakteryjnego zapalenia zatok?

Początek zapalenia zatok może przebiegać pod postacią zatkanego nosa. Pierwsze dni, kiedy występuje problem z zatkanym nosem są dobrym momentem do namnożenia się bakterii w zatokach przynosowych. Następnie może wystąpić ból twarzoczaszki, głównie w miejscach, w których rzutują się zatoki, a więc w okolicy nosa, czoła.

Ból głowy od zatok nasila się podczas pochylania głowy oraz przy nagłych zwrotach na boki. Charakterystyczne jest spływanie rozrzedzonej, wodnistej, prawie przezroczystej wydzieliny z nosa. Pacjenci często podają utratę powonienia oraz upośledzenie smaku spożywanych pokarmów. Pacjenci zgłaszają dolegliwości bólowe twarzoczaszki w rzucie zatok przynosowych o charakterze rozpierania.

Objawami ogólnymi, które towarzyszą zapaleniu zatok są:

• gorączka,
• złe samopoczucie,
• uczucie zmęczenia,
• utrata apetytu.

W stanach przewlekłych zapalenia zatok pacjenci często odczuwają spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Wydzielina ta, zawierająca kolonie bakterii, może być źródłem zapalenia oskrzeli lub płuc.

Niektórzy pacjenci mogą zgłaszać wydostawanie się ropnej wydzieliny z zatok (żółtej, biało-żółtej, gęstej) oraz obecność takiej samej w jamie nosowej. Ropa w zatokach to efekt infekcji bakteryjnej zatok przynosowych.

W niektórych przypadkach pacjenci skarżą się na ból zębów szczęki, ból ucha, zatkanie ucha, suchy kaszel kaszel – wywołany wydzieliną spływającą po tylnej ścianie gardła, a także obecność nieprzyjemnego zapachu z ust (halitozy). Może pojawiać się stan podgorączkowy lub niewielka gorączka.

Charakterystyczne i nasilone objawy ropnego zapalenia zatok przynosowych występują w przebiegu ostrego stanu zapalnego. U pacjentów z przewlekłym stanem zapalnym zatok objawy często są lżejsze, słabiej wyrażone. Z reguły nie występuje już gorączka, a ból ma zdecydowanie mniejsze nasilenie. Ból zatok przybiera charakter tępy, ćmiący i często rozpierający okolicę jamy nosowej.

Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?

Jak wyleczyć zatoki domowymi sposobami?

Domowe sposoby leczenia zatok bywają skuteczne i zawsze można rozpocząć leczenie właśnie od tych metod. Natomiast jeśli pacjent zauważy, że niefarmakologiczne środki nie są skuteczne, warto wybrać się do lekarza i podjąć skuteczniejsze, farmakologiczne leczenie.

Dobrym, domowym sposobem na chore zatoki jest płukanie zatok. Irygacja zatok pozwala pozbyć się zalegającej wydzieliny z kolonią bakterii z zatok i jamy nosowej. Metoda ta polega na płukaniu zatok sporządzonym roztworem z saszetek przeznaczonych do tego celu. Zestaw do płukania zatok – saszetki z roztworem oraz specjalny irygator można kupić w aptece. Zabieg irygacji pozwoli na ewakuację drobnoustrojów z zatok przynosowych oraz nawilży śluzówkę.

Kolejnym sposobem leczenia zapalenia zatok w warunkach domowych jest stosowanie gorących inhalacji na zatoki. Metoda ta pozwala na rozgrzanie okolic twarzoczaszki, upłynnienie wydzieliny zalegającej w zatkanych zatokach i ewakuację jej na zewnątrz.

Do gorącej wody można dodatkowo dodać klika łyżek soli kuchennej lub specjalnych ziół. Głowę należy nakryć ręcznikiem i pochylić się nad miską z gorącym roztworem. Należy inhalować się kilkadziesiąt minut, intensywnie próbując wydmuchać zalegającą wydzielinę z zatok.

Pacjenci z zapaleniem zatok powinny stosować gorące kąpiele z polewaniem ciepłą wodą okolicy twarzoczaszki. Zaleca się również stosowanie saun parowych. Korzystanie z saun można wzbogacić aromaterapią poprzez stosowanie w nich olejków eterycznych poprawiających wentylację jamy nosowej.

Kiedy podać antybiotyk na zatoki?

Nawracające lub przewlekłe zapalenie zatok z reguły wymaga specjalistycznego leczenia. Ostre zapalenie zatok można próbować wyleczyć domowymi sposobami. Jeżeli te działania nie przyniosą skutku, konieczne będzie zastosowanie antybiotyku na zatoki. Wspomagająco można przyjmować ziołowe tabletki na zatoki.

Bakteryjne zapalenie zatok zwalcza się stosowaniem antybiotykoterapii. Jeśli to możliwe, warto wykonać wymaz, a następnie posiew, w celu określenia przyczyny zapalenia zatok. Dodatkowo stosuje się leki obkurczające śluzówkę nosa, aby ułatwić ewakuację wydzieliny.

U pacjentów z wysoką gorączką należy podać leki przeciwgorączkowe oraz przeciwbólowe. W celu szybszego wyleczenia można również zastosować glikokortykosteroidy o działaniu miejscowym.

Kiedy leki zawodzą, można zdecydować się na operacyjne usunięcie błony śluzowej w bolącej zatoce i odtworzenie kanalików łączących zatoki z jamą nosową. Dzięki temu zachowuje się komunikację i ułatwia ewakuację wydzieliny z zatok. Obecnie zabieg ten jest jednak rzadko wykonywany.

U pacjentów ze skrzywioną przegrodą nosową zaleca się jej korekcję, a pacjentom u których stwierdzono polipa jamy nosowej zaleca się jego usunięcie.