Alergiczne zapalenie zatok – przyczyny, objawy, leczenie

Czy alergia może być przyczyną zapalenia zatok?

Oficjalnie w klasyfikacji chorób wyróżnia się alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa (AZBSN) oraz przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, przy czym stany te mogą współistnieć ze sobą. Ich łączna obecność jest na tyle powszechna, że stosowane jest także określenie zapalenie nosa i zatok (rhinosinusitis) lub alergiczne zapalenie zatok, aby zbiorczo potraktować obie jednostki. Niemniej, o ile w przypadku zapalenia błony śluzowej nosa jasne jest alergiczne podłoże dolegliwości, warunkujące leczenie, tak w przypadku przewlekłych procesów zapalnych zatok bardziej istotne są czynniki infekcyjne oraz związane z upośledzonym opróżnianiem zatok z zalegającej wydzieliny.

Chociaż przeprowadzono wiele badań w celu oceny związku pomiędzy alergią oraz przewlekłym zapaleniem zatok, ich wyniki nie przyniosły jednoznacznych rezultatów – dlatego, choć obie choroby często istnieją wspólnie, nie można z całkowitą pewnością powiedzieć, że procesy zapalne zatok mają podłoże alergiczne lub są wywoływane przez nadwrażliwość na alergeny. Bardziej prawdopodobne jest, że alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, poprzez pogorszenie drożności nosa oraz ujść zatok, tworzy sprzyjające warunki dla szerzenia się procesów zapalnych. Tak więc stan zapalny, do którego prowadzi czynnik alergiczny określa się potocznie jako alergiczne zapalenia zatok.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Alergiczne zapalenie zatok – objawy

Alergiczne zapalenie zatok jest chorobą wynikającą z nadwrażliwości śluzówki jamy nosowej na alergeny wdychane wraz z powietrzem. Zmieniona odpowiedź, wynikająca z obecności nieprawidłowych przeciwciał odpornościowych.

Najważniejsze objawy zapalenia błony śluzowej nosa i zatok to:

• obrzęk,
• nieżyt nosa (katar),
• świądu (czucie swędzenia i drapania w nosie),
• ból zatok,
• nasilona produkcja wydzieliny, co prowadzi do uczucia zatkanego nosa,
• ból głowy.

Opisana reakcja może występować w odpowiedzi na różne substancje uczulające, obecne w środowisku stale lub okresowo – dlatego też wyróżnia się nieżyt całoroczny oraz sezonowy, a także epizodyczny (pojedyncze napady, bez regularności) oraz zawodowy (związany z narażeniem na alergeny w pracy).

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa – całoroczne i sezonowe

Całoroczne alergiczne zapalenie zatok wynika z nadwrażliwości na czynniki obecne w codziennym środowisku człowieka. Do najczęściej spotykanych zalicza się:

• roztocza kurzu domowego,
• sierść zwierząt,
• pleśń.

Z kolei sezonowe alergiczne zapalenie zatok charakteryzuje się związkiem z alergenami roślin (pyłki drzew, traw i chwastów) oraz grzybów (zarodniki).

Podstawowe objawy alergicznego zapalenia zatok różnią się w postaci całorocznej i sezonowej:

• postać całoroczna:
  • uczucie zatkania nosa (oddychanie przez usta),
  • bóle głowy i twarzy (o charakterze rozpierania),
  • osłabienie węchu,
• postać sezonowa,
  • wyciek przejrzystej wydzieliny z nosa, łzawienie,
  • nasilone kichanie,
  • świąd nosa, oczu, podniebienia, gardła.

Jak leczyć alergiczne zapalenie zatok?

Przy czym należy pamiętać, że granice pomiędzy poszczególnymi typami są płynne i objawy mogą się na siebie nakładać – powyższe rozgraniczenie dotyczy głównie ich częstości w poszczególnych postaciach choroby. Całoroczne alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa ma też z reguły łagodniejszy przebieg i nasilenie.

W rozpoznaniu choroby pomocne jest ustalenie związku z innymi procesami alergicznymi (np. współwystępowanie atopowego zapalenia skóry), dodatniego wywiadu rodzinnego (np. alergie u rodziców) oraz przeprowadzenie testów alergicznych (najczęściej skórnych, czasami uzupełnianych oznaczeniem stężeń odpowiednich przeciwciał we krwi).

Podstawową metodą leczenia alergicznego zapalenia zatok jest unikanie narażenia na alergeny – czy to poprzez nie przebywanie w zapylonych środowiskach (np. łąki, pola) w alergii sezonowej, czy też eliminację czynników drażniących z mieszkania (stosowanie specjalnej pościeli, rezygnacja z posiadania zwierząt domowych itp.).

Leczenie wspomagające polega na płukaniu nosa i zatok. Irygacja pozwala wypłukać alergeny, nawilża i usuwa zanieczyszczenia. Płukanie zatok wykonuje się przy pomocy irygatora – zestawu, w skład którego wchodzi butelka wraz z silikonową rurką, która pozwala wprowadzić roztwór chlorku sody wprost do zatok.

Poza tym stosuje się leczenie farmakologiczne przy pomocy środków hamujących odpowiedź alergiczną (blokery receptorów histaminowych), obkurczających śluzówkę nosa (blokery receptorów alfa-adrenergicznych) oraz przeciwzapalnych (glikokortykosteroidy).

Przewlekłe zapalenia zatok przynosowych

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych może dotyczyć jednej, kilku lub wszystkich zatok i jest definiowane jako występowanie określonych objawów przez ≥12 tygodni. Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie blokady nosa (zatkanego nosa, zatkanych zatok) oraz obecności patologicznej wydzieliny (objawy obowiązkowe), z możliwym współistnieniem zaburzeń węchu oraz bólów głowy/twarzy o charakterze rozpierania. Objawy nie mają wyraźnego związku z narażeniem na czynniki zewnętrzne.

U podłoża przewlekłego zapalenia zatok leżą przede wszystkim czynniki infekcyjne (zakażenia bakteryjne) wraz z upośledzoną drożnością dróg wyprowadzających wydzielinę. Właśnie z tego względu, jak wspomniano wyżej, procesy alergiczne toczące się w jamie nosowej mogą sprzyjać rozwojowi zapaleń zatok – gdyż obrzęk błony śluzowej często uniemożliwia wtedy odpowiedni drenaż ich zawartości.

Rozpoznanie zapalenia zatok opiera się na objawach, wywiadzie (czas trwania) oraz badaniu wziernikowym oraz ewentualnie RTG lub tomografii zatok (ocena obecności polipów nosa/zatok).

Leczenie pierwszego rzutu opiera się na poprawie drożności zatok oraz wypłukaniu wydzieliny – w tym celu stosuje się leki przeciwzapalne (glikokortykosteroidy), obkurczające błonę śluzową oraz płukania przy pomocy soli fizjologicznej. Czasami konieczne jest bardziej aktywne opróżnienie zatok z wydzieliny, co osiąga się drogą nakłucia lub drenażu. W zależności od wskazań można także zastosować długotrwałą terapię antybiotykami, a jeśli w badaniach obrazowych stwierdza się znaczne zmiany błony śluzowej – możliwe jest leczenie operacyjne.